Tíminn - 15.06.1961, Blaðsíða 8

8
TÍlgÉMliy, .fimmtadagiiin,,,15. j
„Skapa þarf viðhlítandi aðstöðu
á Hólum til kennslu í meðferð
og hirðingu landbúnaðarvéla"
Lárus Jónsson ræðir við Kristján
Karlsson fyrrum skólastjóra Bún-
aðarskólans á Hólum.
Eins og alþjóð er kunnugt
urSu um síðustu mánaðamót
skólastjóraskipti við bænda-
skólann á Hólum í Hjaltadal.
Kristján Karlsson lét þar af
stðrfum en við tók Gunnar
Bjarnason áður kennari á
Hvanneyri og ráðunautur Bún-
aðarfélags íslands í hrossa-
rækt.
Kristján er nú fluttur til Reykja-
víkur og tekinn við störfum hjá
Stéttarsambandi bænda. Skömmu
eftir aS hann kom í bæinn, spjall-
aði ég nokkuð við hann um heima
og geima. Sundurlausar slitrur úr
samtali okkar fara hér á eftir.
— Þú hefur veri® lengi á Hól-
um, Kristján?
— Já, í 26 ár, hef útskrifað 26
árganga af búfræðingum, líklega
nálægt 550 alls.
— Á svo löngum tíma hljóta að
hafa orðið miklar breytingar á
skólanum.
— Skólinn er mjög svipaður að
stærð og hann var, þó að auðvitað
hafi rýmkazt mikið við byggingu
þriggja íbúðarhúsa fyrir skóla-
stjóra og kennara.
En skömmu eftir að ég tók við
skólanum, var fyrirkomulaginu
breytt á þann veg, að nú skyldu
nemendur vera tvo vetur og sum-
arið á milli. Áður hafði verið átta
vikna verknám að vorinu.
Þetta nýja fyrirkomulag stóð þó
aðeins' í nokkur ár, en þá var
breytt til hins fyrra horfs, að verk
námið var í námskeiðum að vor-
inu. Reyndar hefur verknámið
minnkað hin síðari ár vegna þess
að nú hafa nemendur ekki sama
tíma og áður til þess að vera
fjarri heimilum sínum yfir sum-
artímann. Veldur því fólks-
fækkun í sveitunum. Oft er
það svo, að nemendurnir eru orðn
ir burðarásar búskaparins heima,
áður en þeir koma í skólann og
mega því ekki vera í burtu anna-
tímann, eða að ineira kaup í ann-
arri vinnu lokkar.
Að s'jálfsögðu hefir verknáms-
þörfin breytzt með breyttum bú-
skaparháttum og aukinni tækni. T. j
d. um og fyrir 1940 höfðu margir
skapa viðhlítandi, aðstöðu til
nemendur á Hólum aldrei slegið
með hestasláttuvél. Við urðum að
kenna þeim það. Nú virðast flest-
ir nemendur hafa einhverja æf-
ingu í meðferð véla, áður en þeir
koma í skólann.
Hins vegar mun verknám, ef það
er vel rekið, vera skólanum til
muna dýrara nú en fyrr, þvi að
verkfæri öll, rekstur og viðhald
þeirra er allt miklu dýrara nú og
meðferð, og þar af leiðandi end-
ing þeirra að sjálfsögðu misjafn-
ari, ef margir og mismunandi van-
ir eiga að fara með þau.
En er ekki einhver munur á
nemendum nú og áffur?
Nú eru þeir yfirleitt yngri og ó-
þroskaðri. Áður voru nemendur
betur þjálfaðir í félagsstarfsemi,
áður en þeir komu í skólann. Við
fengum oft æfða fundarmenn fyrr
á árum. Þetta var vegna meiri þátt
töku manna í ungmennafélags-
starfi á þeim árum.
BÚNAÐARSKÓLINN Á HÓLUM
Áður lögðu menn meiri alvöru
í námið, vissu betur hvað þeir
vildu, komu í skólann með ákveðn
ara markmið fyrir augum.
Líklega eru nemendur leiðitam-
ari nú, auðveldara að stjórna þeim,
þeir eru þægari.
Þú hefur útskrifað nemendur
eftir einn vetur líka?
Jú, það hefur verið svokölluð
bændadeild við skólann allan tím-
ann.
Hefir verið mikil aðsókn að
henni?
Yfirleitt mjög jöfn aðsókn, oftast
nær sex eða sjö, einu sinni lang-
flest, eða 17 nemendur. Meðalað-
sókn að skólanum hefir líklega ver
ið nálægt 20 nýir nemendur á ári,
hinir' í yngri deild.
Svo yngri deildin hefir ekki
lagzt niður þrátt fyrir möguleik-
ann að Ijúka náminu á einum
vetri?
Nei, aðsókn hefir alltaf verið
þó nokkur í yngri deildina.
Hvað telur þú nú brýnasta og
næsta verkefnið á Hólum?
Að byggja vélaverkstæði og
kennslu í meðferð og hirðingu
véla. Það er nú orðið mjög mMls-
vert að kenna betri hirðingu og
þannig stuðlá að aukirini eridingu
vélanna.
En hvað um framtíðina? f
liverju er hið nýja starf þitt fólg-
ið?
Ég er að byrja að kynna mér
skýrslur varðandi þá 10 ára áætl-
un, er gerð var um 1950 um fjár-
festingu (umbætur og bústofns-
auka) í landbúnaðinum.
Síðan mun ég taka eina og eina
sýslu fyrir í einu, kynna mér bú-
skaparháttu þar og möguleika og
ef til vill gera einhverjar tillögur
um ráðstafanir til úrbóta.
Auk þessa mun ég mæta á kjör-
mannafundum Stéttarsambandsins
og kynna þar starfsemi Stéttarsam
bandsins og verðlagsgrundvöll
landbúnaðarvara.
Ég þakka Kristjáni fyrir rabbið.
Ég óska honum til hamingju með
nýja starfið. EKki síður vil ég
óska bændastéttinni til hamingju
með að hafa fengið Kristján í
þetta starf.
Reykjavík, 13. marz 1961.
Varðandi bréf allsherjarnefndar,
dags. 23. febrúar 1961, um „Tillögu
til þingsályktunar um ráðstafanir
\egna læknaskorts", 160. þingmál
1960—1961, vill Læknafélag ís-
lands taka fram eftirfarandi atriði:
1. Læknafjöldi á fslandi má telj-
ast nægilegur, þar sem 1 læknir er
fyrir hverja 760 íbúa, og auk þess
era um 75 læknar og kandidatar
við nám eða bráðabirgðastörf er-
lendis.
2. Skoitur á læknum í héruðum
stafar af tregðu ungra lækna til
þess að taka að sér störf á þessum
stöðum. Auk þeirra 6 héraða, sem
voru læknislaus um áramót, mun
8 héruðum þjónað af ungum lækn-
um (kandídötum) til fullnægingar
fyrirmæla um 6 mánaða vinnu-
skyldu í héruðum.
3. Orsakir þess, að læknar vilja
ekki vera í þessum afskekktu hér-
uðum, eru:
a. Almennur fólksstraumur frá
þeim stöðum, þar sem menn fara
margs konar félagslegra og ann-
arra þæginda á mis, hafa t. d.
minni möguleika á að koma börn-
um sínum til mennta o. s. frv.
b. Fólksfæð og þess vegna of
lítið að starfa sem læknir. íbúatala
í læknisla-^su héruðunum, sem um
getur í greinargerð þáltill., er sam-
kvæmt nýjustu heilbrigðisskýrslum
(fyrir árið 1957):
Árneslæknishérað (Djúpa-
víkurlæknishérað) 324 íbúar
Flateyjarlæknishérað 182 —
Reykhólalæknishérað 416 —
Súðavíkurlæknishérað 649 —
Kópaskerslæknishérað 1210 —
Bakkagerðislæknishérað 527 —
Sennilegt er, að síðan hafi enn
Eækkað í sumum þessara héraða,
ín því mannflesta, Kópaskershér-
iði, hefur verið skipt í tvö héruð,
HVERJAR ERU ORSAK-
IR LÆKNASKORTSINS?
Kópaskershérað og Raufarhafnar-
hérað._
c. Ófullnægjandi starfsskilyrði,
svo sem skortur á verkfærum og
aðstoð (hjúkrunarkvenna og ann-
arra) og erfiðleikar á að fá aðstoð
annarra lækna, þegar nauðsyn
krefur.
d. Léleg launakjör. í læknislausu
héruðunum, sem að ofan getur,
voru samkv. athugun, sem Lækna-
félag íslands lét gera fyrir árið
1957 (yngri skýrslur ekki tiltæk-
ar), árstekjur fyrir læknisverk
greidd af sjúkrasamlögum á þess-
um stöðum frá kr. 8200 upp í kr.
[61000, en að meðaltali kr. 31000.
Héraðslæknar starfa samkvæmt
| gjaldskrá frá 1933 og mega 6-falda
! hana. Almenn rannsókn á sjúklingi
er þar verðlögð á kr. 2.00 (nú
2 kr. x 6 = 12 kr.). Fyrir ferða-
lög greiðist 2 kr. á klst. fyrst-j 5
klst. ferðarinnar, næstu 6 klst. 1
'kr., en eftir það 0.50 kr. á klst.
Nú má 6-falda þetta allt, og rétt er
j að geta þess, að frá kl. 23 til kl. 7
!má leggja á þessar upphæðir 50%.
Fyrir sólarhrings ferðalag sem
hefst kl. 7 að morgni, má héraðs-
læknir því reikna sér 26 kr. x 6
= 156. kr. Svo bætist væntanlega
við rannsókn á sjúklingi, 12 kr.,
eða alls 168 kr. fyrir sólarhrings
starf. Ef ókunnugum héraðslækni
j væri fenginn fylgdarmaður (svo
jsem vera bæri, a. m. k. í vetrar-
iferðum, vegna sameiginlegs örygg-
is læknis og héraðsbúa) og fengi
, fylgdarmaðurinn Dagsbrúnar-
ikaup), yrði það kr. 835.90 á sólar-
! hring.
Umsögn Læknafélags íslands í tilefni
þingsályktunartillögu um ráðstafanir
/
til að bæta úr læknaskorti úti um land.
e. Takmarkaðir möguleikar á að
flytjast úr afskekktum fámennis-
héruðum, þar sem nærri mun láta,
að íbúatalan í 25 héruðum sé innan
við 1000 og af þeim séu í 15 héruð-
um færri en 800 íbúar. Óttinn við
i að festast og „forpokast" í lélegum
jhéruðum er eitt af mörgu, sem
jfælir unga menn frá að sækja um
i þau. Þá þekkjast því miður nokkur
j dæmi þess, að embætti héraðs-
. lækna hafa ekki verið veitt eftir
þeim reglum, sem héraðslæknar og
landlæknir hafa talið réttmætar.
Jafnvel margra ára réttlátar emb-
ættaveitingar eyða seint þeirri tor-
tryggni og gremju, sem slíkt
veldur.
Til þess að læknisþjónusta geti
talizt „sæmileg", verður að gera
vissar lágmarkskröfur varðandi
þekkinga og starfsskilyrði:
1. Fullmenntaðir læknar. Þjón-
usta læknastúdenta kemur lítt til
greina vegna núverandi námstil-
högunar við læknadeild háskólans.
Hjúkrunarmenn geta einir sér ekki
leyst af hendi „sæmilega" læknis-
þjónustu.
2. Nauðsynlegustu tæki til rann-
sókna og lækninga, sem eru skil-
yrði fyrir því, að fullmenntaðir
læknar geti neytt þekkingar sinn-
ar. Samkvæmt greinargerð í merku
læknariti (Medical Clinics of
North America, nóv. 1960) munu
slík tæki ásamt litlum röntgen-
tækjum nú kosta um 200 þús. kr.,
og er þó gert ráð fyrir, að læknir-
inn eigi auk þess sjálfur öll algeng
minni háttar tæki, sem til skamms
tíma voru talin fullnægjandi.
3. Vel búnir læknabústaðir bæði
sem íbúðir og vinnustaðir. Búnaði
og viðhaldi læknabústaða er víða
ábótavant, en annars staðar eru
engir til. Hér er því þörf mikilla
umbóta, og verður sérstaklega að
gæta þess, að húsakynni fáist fyrir
t þau tæki, sem getið var um hér að
jofan, og önnur aðstaða til þess að
jvinna með þeim.
4. Hentug farartæki fyrir hér-
! aðslækna, sem þeir gætu aflað sér
á viðráðanlegu verði. Eins og nú
jstanda sakir, eru kaup og rekstur
jbifreiða héraðslækna þyngri fjár-
|hagslegur baggi en þeir fá með
; góðu móti risið undir. En varðandi
sjúkraflutninga virðist nauðsyn-
legt, að fram fari athugun á,
hvernig bezt verði ráðið fram úr
þeim málum, t. d. með heildar-
skipulagningu þeirra um land allt.
Laun hqraðslækna. Á aðalfundi
Læknafélags íslands 1959 var sam-
þykkt svo hljóðandi ályktun 5
manna nefndar, sem skipuð var
héraðslæknum eingöngu, um föst
laun héraðslækna:
„Læknafélag íslands lítur svo á,
að embættislaun beri ekki að skoða
sem greiðslu fyrir almennar lækn-
ingar, heldur fyrir eftirfarandi
m. a.: x
1. Búsetu í viðkomandi héraði,
ásamt gegningarskyldu jafnt á nótt
sem degi.
2. Almennt heilbrigðiseftirlit og
umsjón með heilbrigðisfram-
kvæmdum hérðasins, svo sem:
a. Sóttvarnir.
b. Eftirlit með berklum, kynsjúk-
dómum og sullaveiki.
c. Matvælaeftirlit.
d Eftirlit með vatnsbólum.
e Húsnæðiseftirlit.
f Eftirlit með framkvæmd heil-
brigðissamþykkta og skólaeftir-
Iit.
3. Fyrirskipaðar heilbrigðis-
skýrslugerðir."
Þetta er margendurtekin krafa
héraðslækna, en við hana þarf nú
að bæta því, að launin séu miðuð
við 1000 íbúa eða fleiri, en staðar-
uppbót greiðist í héruðum, sem
hafa minna en 1000 íbúa, og því
jhærri sem íbúarnir eru færri.
| Greiðsla fyrir almenn lækninga-
störf verði hin sama um land allt
1 og miðist við eina og sömu gjald-
skrá, hvort sem læknar starfa í
kaupstöðum eða sveit.
Endurskoðun þarf að fara fram
á skipan læknishéraða, og kæmi í
því sambandi til athugunar breyt-
(Framhald á 13. síðu).