Tíminn - 19.07.1961, Blaðsíða 5

T f MIN N, miðvikudagiim 19. júlí 1961.
5
Cltgetandl: FRAMSÓKNARFlOKKURINN
FramKvæmdastióri Trtmas A.rnason Rit
stjórar Þrtrarinn Þðrarinsson 'áb < Andres
tíristtansson Irtn Helgason Pulltrúi rit
stjórnar Tómas Karlsson Auglýsinga
stjrtri KgiB Bjarnason - SKritstofui
I Edduhúsinu - Simar 183U0 188(15
Auglýsingasimi 19523 Afgreiðsiusimi
12323 — Prentsmiðjan Edda h.t
Island og Nato
Að síðari heimsátyrjöldinni lokinni var það von allra
góðra manna, að upp myndi renna öld friðar og afvopn-
unar, þar sem smáþjóðir gætu herverndarlausar unað
óáreittar við sitt.
Styrjöldinni hafði lokið með ósigri nazismans, en því
miður kom jafnskjótt í ljós, að ofbeldi og yfirgangur
höfðu ekki lotið endanlega í lægra haldi. Öld friðar og
virðingar fyrir rétti smáþjóðanna var ekki enn upp runn-
in. — í stað þess að veita þeim þjóðum í Austur-Evrópu
frelsi, sem knésettar höfðu verið undh’ oki nazismans,
lögðu Sovétríkin hverja þjóðina af annarri í einræðisfjöt-
ur kommúnismans með tilstyrk Rauða hersins. Allt útlit
var fyrir, að öll Evrópa yrði þessari vopnuðu framrás
kommúnismans að bráð, nema þær þjóðir, sem enn
struku um frjálst höfuð spyrntu með samtaka afli við fót-
i
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
/
’/
/
/
/
'/
"/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
um.
Smáþjóðir Vestur-Evrópu sáu, að þær urðu annað
hvort að eiga þátt í vanrarsamtökum gegn framrás komm-
únismans eða eiga það á hættu að sæta sömu örlögum og
þjóðir Austur-Evrópu. Smáþjóðir höfðu birta reynslu af
því, hvers virði hlutleysisyfirlýsingar voru í augum ein-
ræðisríkja í útþenslu- og vígahug.
Á þennan hátt varð Atlantshafsbandalagið til í knýj-
andi nauðsyn. Lýðræðisríki Vestur-Evrópu áttu enga aðra
leið til að bjarga sér frá að verða kommúnismanum að
bráð.
Þegar svona var komið málum ákváðu íslendingar að
eiga aðild að Nato.
Friðsamar þjóðir hljóta að vona, að Sameinuðu þjóð-
irnar eflist og styrkist og nái svo góðum tökum á friðar-
málunum, að varnarbandalög verði óþörf. Smáþjóðirnar
geti þá treyst því, að fá hjá þeim samtökum vernd gegn
íhlutun og yfirgangi annarra. — En því miður á þetta
langt í land, því að kommúnistaríkin vinna af ofurkappi
að því að veikja framkvæmdamátt Sameinuðu þjóðanna.
Eins og nú horfir um eflingu Sameinuðu þjóðanna og
afvopnun væri það óráð eitt fyrir lýðræðisþjóðir á Vestur-
löndum að taka aftur upp hlutleysisstefnuna, sem opnaði
löndin fyrir nazismanum á sínum tíma og hefði lagt gjörv-
alla Evrópu undir hæl kommúnismans eftir stríðið, ef
hún hefði þá verið tekin upp á ný. Það er einnig óraun-
hæf stefna, að íslendingar einangri sig frá nágrönnum
sínum með því að taka hlutleysisstefnu upp og segi sig
þar með úr Nato.
Þótt ísland taki af fullum heilindum þátt í NatO/ er
ekki þar með sagt, að hér eigi eða þurfi að vera her,
meðan Nato stendur. Það er samkomulagsatriði, hvernig
samstarfi við Nato er háttað hverju sinni.
Þegar ísland gekk í Nato var það með skýlausu skil-
yrði um að hér væri ekki her á friðartimum og voru allir
lýðræðisflokkapnir á einu máli um þá afstöðu. Þetta var
einnig áréttað 1951, er varnarsamningurinn var gerður.
Það yrði alveg á valdi íslendinga. hve lengi varnarliðið
yrði hér. Framsóknarflokkurinn hefur ætíð haldið fast
við þá stefnu, er mörkuðvar frá upphafiog leggur flokkur-
inn áherzlu á, að þó við séum og verðum í Nato. verði
ekki erlent herlið lengur í landinu, en brýn nauðsyn ber
til að dómi íslendinga sjálfra.
Þegar varnarlið væri ekki í landinu, yrði samstarf,
samt sem áður við Nato um öryggismái og þá á þeim
grundvelli, sem gert var ráð fyrir við stofnun bandalags-
ins. — Þessi stefna á ekkert skylt við að íslendingar segi
sig úr Nato. Framsóknarflokkurinn er andvígur hlutleys-
isstefnu. Tímanum þykir rétt að rifja þetta upp nú, er dr.
Stikker, framkvæmdastjóri Nato, sækir okkur heim.
/
j
i
/
j
'/
/
/
I /
'/
'/
'/
/
/
'/
'/
i
'/
'/
’/
/
/
i
/
'/
'/
‘/
/
/
/
'/
j
/
/
/
’/
‘/
/
/
i
r
i
'/
‘/
/
'/
/
i
'/
/
/
/
i
i
i
i
/
'/
/
/
i
i
Hert á kröfum um sektar-
uppgjöf pólitískra fanga
Nýlega hefur verið opn-
uð skrifstofa í Lundúnum,
>em safna mun upplýsing-
um um pólitíska fanga um
gervallan heim. Skrifstofan
mun síðan dreifa þessum
Stofnun sett á Iaggirnar í London — safnar
upplýsingum um pólitíska fanga og sendir
þær vi'ðkomandi ríkjum, ásamt rökstuðn-
ingi og beiðni um að láta þá lausa.
/
'/
'/
i
/
/
/
/
/
'/
/
'/
/
'/
/
i
i
/
i
i
i
i
i
upplýsingum meðal þjóða
heimsins. Upphafsmenn
þessa starfs hyggja nú á
herferð og skora á stjórnar-
völd einstakra landa að láta
lausa pólitíska fanga eða
gefa þeim kost á að svara
til saka fyrir rétti. Krafan
um sektaruppgjöf árið 1961
nefna þessir menn baráttu
sína. Hér fer á eftir frásögn
blaðamanns af fundi, er
menn þessir áttu með
fréttamönnum fyrir tæpum
mánuði.
Vifi fyrstu sýn virtust þetta
hugaðir menn en átakanlega
baraalegir, að aetla sér að um-
breyta pólitísku siðgæði Hér
voru saman komnir m.a þrír
brezkir lögfræðingar, aílir með
limir brezka þingsins. og eitin
frá hverjum þingflokkanna
þriggja auk Afríkumanns. Uíig-
verja og Kvekara. Þessir menn
skora nú á alla góða og vel-
viljaða menn að berjast ötu.!-
lega fyrir því, að pólitískir
fangar — menn, sem fangels-
aðir hafa verið vegna skoðana
sinna — verði látnir lausir,
hvar sem er í heiminum. Þegar
öllu er á botninn hvolft, hefur
mörg hugsjónin verið hlekkjuð
við fangelsismúrinn á síðustu
áratugum. Áskorunin um póli-
tískt réttlæti er vafalaust styrk
ur samtakanna — það er sið-
gæði, sem liggur á bak við bar-
áttuna.
í ölium álfum heims eru
meipi fangelsaðir án dóms og
laga eða eftir málamyndarrétt-
arhöld. Ástæðan til frelsissvipt
ingarinnar er sú, ag hafa sett
fram hugmyíidir. sem ekkert
þykir athugavert við þótt fram
komi og ræddar séu, þar sem
eitthvag frjálsræði ríkir. Hér
skal fyrst nefna kommúnista-
ríkin, þar sem nær sérhver
sjálfstæð hugsun er landráð. {
öðru lagi eru svo hih hægri
sinnuðu einræðisríki, sem enn
standa, s.s. Spánn. Portúgal og
nokkur ríki Suður-Ameríku og
Mið-Ameríku. í þriðja lagi
skulu svo nefndar nýlendur og
staðir þeir, sem byggðir eru
mörgum kynþáttum og foringj-
arnir neita að taka tillit til
þeirrar þróunar, sem orðin er
staðreynd. Og í fjórða og sið-
asta lagi skal svo nefndur ein-
strengingsháttur margra þjóð-
ernishreyfinga í þeim löndum
Afríku og Asiu, sem nýverið
hafa öðlast frelsi að nýju Þetta
síðasta er ekki hvað sízt sorg-
legt Hver einasti maður með
óbrjálaða dómgreind hlýtur að
harma þetta allt, segja frum-
kvöðlar fyrrnefndrar hreyfing-
ar. Allir eru þeir heiðarlegir
menn og njóta álits i Bretlandi,
en hætt er við, að nöfn þeirra
séu ekki kunn utan heima-
landsins: John Foster. íhalds
bingmaður, kunnur fyrir af-
skipti að ýmsum mannúðarmál
um, Elwyn Jones. þingmaður
Verkamannaflokksins. hefur
barizt fyrir auknum almepn-
um mannréttindum og loks
Jeremy Thorpe, þingmaður
frjálslyndra.
Fj'rstu skjólstæðingar þessar
ar frelsishreyfingar eru hver í
sínu heirnshorni’ Robert Manga
liso Sobukwe. forseti Alls'herj-
ar-Afríku, þingsins -í Suður-
Afríku: Istvan Bibo. fvrrum
ráðhe’ra í Ungverialandi er
reyndi að komast að sann-
giörnu samkomulagi við Sovét-
ríkin árið 1956: Tony Ambat-
ielos. grískur verkalvðsleið-
togi og konynúnisti. sem verið
hefur ( fangelsi allt frá árinu
1947, oe Dr. Phan Quang Da-n
frá Suður-Vietnam. sem barð-
ist gegn persónulegu einræði
Diems forseta i landinu.
Ómannúðlegar aðfarir taka
á sig næstum sömu mynd meða
allra ófrjálsra bjóða Lögreglan
tínir menn upp og lokar inni
svo lengi sem stjórnarvöldun-
um sýnist Menn eru heittir hót
unum. þeim er ógíiað og þeir
eru miskunnarlaust limlestir
og pyntaðir. f sumum löndum
eru ákærurnar vfirskyn eitt
og réttarrannsóknin aðeins til
málamynda. Annars staðar.
eins og t.d. í Austur-Evrópu er
jafnvel fanginn ekki viðstadd-
ur réttarhöldin. d.ómsniðurstað
an er fvrirfram ákveðin. f fá-
einum tilfellum hafa yfirvöld-
in rétt til þess að kveða upp
dóm án íiokkurra undangeng-
inna réttarhalda og í Sovétríki
unum starfa að þessum mál-
um svonefndur ..félagadóm-
stóll“, en hann er aðeins angi
á innanríkisráðuneytinu.
Þó er það ekki svo. að í
hverjp landi. þar sem aðeins
fáir njóta verndar laga og rétt
ar. burfi endilega að ríkja ein-
ræðis- eða harðstjórn Grikk-
land er t d. að heita má frjálst
land bótt ekki séu að fullu gró
in öll sári.n eftir borgarastyrj-
öldi-na þar Ef við gerurn ráð
fyrir. að pólitískar óeirðir
skjóti ekki aftur úpp kollinum
í Grikklandi. getur stjórn lands
ins aukið frelsi þegna sinna
r-pð friálslegri afstöðu til póli-
t.ís'kra fanga. sem nú eru i land
inu. Lönd eins og Snánn halda
fast við fyrri afstöðu sína í
bessum efnum. en brvstingur
utan að frá gæti þó orðið til
þess að milda dóma yfir póli-
tískum föngum þar í landi
Þ,au lönd eru sárafá, sem al- j
menningsálitið í heiminum /
virðist engin áhrif hafa á. í )
þeim hópi má nefna Kína. en /
öðru máli gegnir bæði um Ung- /
verjaland og Spán. /
i
Gallinn við almenningsálitið j
í hinum frjálsa heimi (og hér )
er átt við þau lönd, þar sem j
leyfilegt er að gagnrýna ríkj- )
andi stjórnvöld) er sá, að j
mannúðin er svo fjötruð í póli- \
tíska hlekki, að sönn skírskot- j
un til samvizkunnar nær ekki j
eyrum manna. Slík áköll eru ,
alltof oft skoðuð í pólitísku i
ljósi. Það ákall, sem nú skal )
beint til allra, á að brjóta á j
bak aftur hina pólitisku með- j
aumkun. j
j
Frumkvöðlar þessarar hreyf- j
ingar hafa í hyggju að grand- j
skoða allar kvartanir, sem j
þeim berast hvaðan sem er úr j
heiminum. Síðan ætla þeir að j
hefja eftirgrennslanir í viðkom j
andi löndum, ef mögulegt er, j
og birta niðurstöðurnar Þeir j
vona, að víðtækt almennings- j
álit í hinum frjálsu löndum j
heims styrki þá í baráttunni, j
og að fáar stjórnir telji skyn- ■.
samlegt, að vísa þeim á bug. •
Og þegar öllu er á botninn •
hvolft, hvaða ríkisstjórn vill •
ekki láta hugsa til sín? C
Ávarpi frelsisnefndarinnar (
hefur þegar verið dreift á Bret- (
landi og einnig að nokkru leyti (
í Frakklandi. Það hefur verið (
prentað á Norðurlöndum og (
dreifing þar mun brátt hefjast. (
Menn vænta þess, að dagar öfg (
anna séu brátt taldir a.m.k. (
hvað viðkemur Vesturlönd- /
um. Flestum má vera ljóst, að '/
margar göfugar hugmyndir (
hafa lent á villigötum. Jafnvel (
kommúnistar hafa efazt á síð- (
ustu árum, og lagt áherzlu á (
nauðsyn þess að endurskoða (
réttarkerfið, þótt enn hafi orð- (
ið lítið úr framkvæmdum.. Þó (
hefur nokkuð miðað í rétta átt (
t.d. í Póllandi og Júgóslavíu. /
Rússar hafa oft látið uppi skoð- /
anir um réttarlegar umbætur, /
en þær hafa ekki náð fram að i
ganga. j
/
Avarp frelsishreyfingarinnar j
er eins konar vakning. Mein- j
ingin er að lækna ofhlýðni við j
einstök hugmyndakerfi. er hef- /
ur í fyrstu örvað en síðar sýkt (
og að lokum eitrað. Við hlökk- (
um til, segja upphafsmennirnir, j
að senda boðskap okkar til j
Búdapest. Moskva, Madrid. J
Accra, Kúbu og Montgomery (
Aðeins þeir. sem ekki hafa (
þurft að þola pólitískar ofsókn- j
ir, geta viðurkennt og réttlætt j
fangelsun annarra fyrir skoð- j
anir sínar. /