Tíminn - 19.07.1961, Blaðsíða 7

T í M I N N, miðvikudaginn 19. júlí 1961.
7

íbúðarhús yfir skrifstofumenn
sína og að sjálfsögðu veglegt
íbúðarhús yfir sjálfan srig, en
það er brunnið fyrir nokkru.
Þá var engin rækt á Blönduósi
en Möller ræktaði 3 kúa tún
og stóð fyiir ýmsum fram-
kvæmdum. Möller dó árið 1908
og tók þá sonur hans við.
LítiS aS hafa
Fréttamenn Tímans voru ný-
lega á ferð á Blönduósi og
höfðu þá tal af Bjarna Einars-
syni járnsmið en hann mun
einn með elztu borgurum þar á
staðnum, fluttist þangað árið
1904 með foreldram sínum.
— Faðir minn var tómthús-
maður en í þann tíð voru einar
10 tómthúsmannafjölskyldur
hér, sagði Bjarni okkur. Það
fólk bjó allt í torfkofum. Karl-
amir höfðu atvinnu af verzlun-
inni og útgerð var einhver. Jó-
hann Möller gerði út fjóra báta
héðan á handfæri og lóðir. Út-
gerðin leggst þó niður upp úr
aldamótum, en árið 1912 byrj-
aði vegavinna, að öðru leyti var
ekkert að hafa. Auk tómthús-
mannanna voru auðvitað kaup-
mennirnir og þjónar þeirra,
þeir höfðu nú eitthvað betra en
torfþak yfir sér, þá var hér
sýslumannssetur og læknir.
Kvennaskólinn var stofnaður
fyrir aldamótin og hefur alla
tíð sett svip á staðinn.
FurSulega fáir á sveit
— En það er eiginlega óskilj-
anlegt nútímamönnum hvernig
tómthúsmennirnir fóru að því
að draga fram lífið, heldur
Bjami áfram, það var að vísu
vorvinna í mó og þá höfðu
menn 16 aura á klukkustund.
— Var það gott tímakaup?
— Þá kostaði sykurpundið
28 aura, svarar Bjarni, kaffi-
pundið 60 aura og sama verð
var á ull, smjöri og kaffi. Pund-
ið af kindakjöti kostaði 18 aura
að haustinu. En fólk lifði mest
á fiski, hann kostaði 3 aura
pundið upp úr sjó. Flestir reru
karlamir til fiskjar, fengu þá
lánaða bátana og áttu það sem
þeir drógu en urðu að gjalda
bátseiganda hlut. En það var
rétt svo að fólk skrimti af
þessu, ómegð var mikil en þeir
voru furðanlega fáir sem þágu
af sveit. Menn lögðu hart að
sér, vinnutíminn var þá aldrei
skemmri en 12 klukkustundir.
Kitinn frá eldavélinni
— Hvernig voiu húsakynni
fólks?
— Þau voru nú þröng, svarar
Bjarni, og upphitun var engin
nema baia eldavélin. En þær
voru í öllum torfbæjunum.
Þetta voru nú reyndar engir
bæir eins og við eigum að
venjast, langflest voru aðeins
eitt herbergi og geymsla. Og í
þessu eina herbergi hafðist
fólkið við, þar var eldað og
matast og þar var sofið. Við

'.i'SW
ii l.y;
• ;lll
|, SÍll! i'
|1' .' i! !'i
„þá. naegir þcss
i.m' fií'kílówá
í gamla bænum. Valgerður situr við rokkinn sinn og
nefið. „Hér hefur okkur alltaf liðið vel," sögðu þau.
Pétur tekur í
Æskan að leik á Blönduóst. Börn og unglingar eru um það bil
ungur íbúanna, og hér sjást nokkrir þeirra í knattspyrnu.
þriðj-
Gamli tíminn. Nú standa aðeins tveir af hinum fornu torfbæjum á Blönduósi og búið í þeim báðum.
Hér sést annar þeirra, Vinaminni, en þar býr Pétur Einarsson og Valgerður kona hans. (Ljósm.: Óskar
Sigvaldason).
vomm fimm systkinin og í okk-
ar bæ hafði áður verið séreld-
hús, en skilrúmið var fljótlega
rifið svo fólkið rúmaðist betur.
Ég held að innanmál hússins
hafi ekki verið meira en 3x4
metrar. Víða var torfið bara
bert en í skárri kofunum var
tjaldað bréfi á torfið. Sums
staðar var reft með kassafjölum
og tunnustöfum, karlarnir fengu
kassana undan toppasykrinum
til þess.
En sú var bót í máli, segir
Bjarni, að það var ódýrt að
hita þessi hús upp. Hitinn frá
eldavélinni nægði til þess.
Sums staðar var hitað með mó
í eldavélunum þegar kaldast
var, annars var bara látinn
nægja hitinn sem fór til þess
að elda matinn.
Þess má geta í þessu sam-
bandi, að þegar rafveitan tekur
til starfa á Blönduósi árið 1933
ÍjpgjiS.um, húsum fle&t- .,
owatt tií ljósa, suðú
og hita. Það er ekki fyrr en
1940 að farið er að byggja í
stórum stíl hér íbúðarhús þau
sem, nú standa. Torfbæirnir
gömlu eru nú allir fallnir nema
tveir. — Blönduós byggðist í
upphafi af efnaminnsta fólkinu
framan úr sveit, þessu fólki
stóð ekkert jarðnæði til boða
nema þá kotskæklar.
Holberg í palckhúsinu
— En var félagslíf ekki tals;
vert?
—- Skemmtanalíf var sáralítið
fyrst framan af. Það var þó
eitthvað í kringum verzlunar-
þjónana. Og Kvennaskólinn
setti mikinn svip á allt félags-
líf eins og nærri má geta. Árið
1907 var stofnuð hér stúka,
fyrir því stóð Jón læknir Jóiis-
son. Hún varð nokkuð öflug um
skeið.
— Var drykkjuskapur mikill?
Hann var talsverður, karl-
arnir héngu í búðunum og
fengu sér óspart í staupinu. Þá
var þriggja pela flaska seld á
kr. 2.10 og þótti okurverð. Það
mátti heita að menn þræluðu
fyrir flösku yfir daginn. Stúkan
varð það öflug að hún kaupir
hús á Akureyri árið 1908 og
lætur flytja hingað. Það var
geysistór salur og þar voru
haldnar ýmiss konar samkomur.
— Var ekki leikið hér í
gamla daga?
— Spurn hef ég af því að
farið var að leika hér átið 1897,
svarar Bjarni Einarsson, það
voru veralunarmenn auðvitað
sem fyrir því stóðu og það
merkilega var, að það var and-
skoti mikið stykki sem þeir
fluttu, Tímaleysingjann eftir
Holberg. Það var seinna kallað
Æðikollurinn.
— Hvar var leikið?
— í pakkhúsi, um annað var
ekki að ræða. Það var leikið

Nýi tíminn. Nú er risið nýtízkulegt íbúðahverfi austan Blöndu og þar standa þessi myndarlegu hús.

Á víðavangi
Þarna sjáiS þið aíi vií
erum búnir aí eyíi-
leggja allt.
Á Austfjörðum hefur verið
mikill afli vegna friðunar land-
helginnar undanfarið og mikil
atvinna við' síld, vegna fram-
kvæmda í síldarmálum, sem
Sjálfstæðismenn kölluðu „póli-
tíska spillingu af versta tagi“.
— Þá brjótast menn þar eystra
í kornrækt, þótt ríkisstjórnin
neiti að styðja hana.
Sjálfstæðismenn fóru austur
með Bjarna Ben. um helgina.
Það sem hann hafði að segja var
þetta að efni til: Eysteinn sagði,
að hér væri nóg að gera, — á
því sjáið þið, að stjórnin er ekki
búin að eyðileggja allt! — Mbl.
segir, ag Austfirðingar liafi ver-
ið nijöig hrifnir af þessu!!
Það væri synd að segja, að
Bjarni Ben. setji markið hátt. —
En meðal annarra orða, ætli
Bjarni hafi kynnt sér, hve marg-
ir eru nú að byrja á nýjum íbúð-
arhúsum og öðrum framkvæmd-
um við þau skilyrði, sem nú er
búið að skapa?
Fróðlegt væri að vita, livort
Bjarni Ben. hefur lesig nokkuð
af skrifum sínum um útfærslu
Iandhelginnar sumarið 1958, þeg
ar hann var að benda Bretum á,
að íslendingar væru „sundrað-
ir“ um útfærsluna.
„FritSarstefna Rússa“
í viðtali við íslenzka blaða-
menn, sagði dr. Stikker, fram-
kvæmdastjóri Atlantshafsbanda-
Iagsins, að ástandið í heiminum
væri ^érstaklega varhugavert
nú, vegna ógnana Rússa í
Berlínarmálinu. Það yki hætt-
una, að Krustjoff er sjálfur
mjög flæktur í málið persónu-
lega, vegna fjölda yfirlýsinga,
sem hann hefur gefið um málið
undanfarið. Síðustu misseri
hafa verið mjög lærdómsrík um
útþenslustefnu kommúnismans.
Rússar hafa gefið upp á bátinn
um sinn að sigra heiminn í styrj
öld, og það eru í raun kjarnorku
vopnin, sem kcmið hafa í veg
fyrir, að þriðja heimfestyrjöldin
hefur ekki enn verið háð. Kjarn
orkustyrjöld þýddi allsherjar tor
tfmingu. Krustjoff á í raun enn
í dciluin við Mao í Kína um
þetta atriði, en ráðandi stefna
kommúnismans í heiminum nú,
er að skapa glundroða, deilur og
skærur, hvar sem það er unnt.
Þess vegna vilja Rússar Samcin
uðu þjóðirnar feigar. „Gestaleik
ur“ Krustjoffs hjá Sameinuðu
þjóðunum í fyrrahaust fór út
um þúfur, en Rússar og fylgi-
ríki þeirra hafa dregið svo úr
frainlögum til samtakanna, að
Sameinuðu þjóðirnar eru raun-
verulega á barmi gjaldþrots
vegna hins mikla kostnaðar í
Kongó og við gæzluna á Gaza-
svæðinu. Framkoma Rússa í
Kuwait-máliuu er gott dæmi um
raunverulega stefnu þeirra. Þá
komu þeir í veg fyrir, með
beitingu neitunarvalds í 75 sinn
í Öryggisráðinu, að saipþykkt
ráðsins kæmist til framkvæmda.
Eina atkvæðið gegn þeirri sam
þykkt var NJET Rússa.