Tíminn - 27.07.1961, Síða 9

TÍMINN, fimmtudaginn 27. julí 1961.
9
allbreiðum flesjum undir lág-
um klettabeltum. Þar þótti
mörgum fagurt um að litast
meðan. dráttarvélin silaðist
niður' sneiðingana í hlíðinni.
Það var að sjálfsögðu uppi
fótur og fit, þegar komið var
niður í byggð. í Görðum hófst
byggð að nýju árið 1780, og nú
búa þarna um hundrað manns,
og eftir því, sem við komumst
næst, á þetta fólk um sextán
þúsund fjár á fjalli, að lömbum
meðtöldum. Fénaðurinn er svo
margur, að sumt af honum er
flutt á bátum í sumarhaga suð-
ur yfir Einarsfjörð. Samt hefur
hann gengið svo nærri landinu
næst byggðinni, að þar sést
engin víðikló né birkihrísla,
þótt þar væri víðikjarr fyrir ör-
fóum áratugum.
Þarna er allmyndarlegt og
vel búið á grænlenzka vísu og
fólkið geðþekkt og hýbýlaprútt.
En það segja kunnugir, að það
líti talsvert á sig og sé hörunds-
sárt, ef því er misboðið.
Við eitt af fyrstu húsunum,
sem við komum að, stóð minn-
isvarði fyrsta landnámsmanns-
ins í nýjum sið.
Matuma atáne kasUersárput.
Niuvertok
ANDERS OLSEN
in. 1718 tok 1786.
Anders þessi Olsen, sem
— NÓTT í EIRÍKSFIRÐI
í miðjum rústum dómkirkjunnar í Görðum lá skozk tík á fjórum hvolpum, og var þar tjaldað yflr
hana. Börnin sýndu okkur hvolpana.
byggingar verið gerðar úr rauð-
um sandsteini, er brotinn hefur
verið úr klettum ofan við
byggðina, og eru sum björg,
sem hinir fornu Grænlendingar
hafa komið í hleðslu, firnastór.
Stærstu steinar vega níu les'tir,
og yfir dyrum stærra fjóssins,
sem var 63,5 metrar að lengd,
situr enn steinn, sem er fjórar
lestir að þyngd. Þar hafa verið
að verki menn, sem kunnu
nokkuð fyrir.sér.
Öll hús, sem nú eru í Görð-
um, eru hlaðin úr steini, er
Grænlendingar hafa rifið úr
hinum fomu rústum.
Söngurinn um hinn
langa fjör'S
Inni í hinum miklu rústum í
Görðum óx hávaxið gras milli
steinanna. Og í miðjum dóm-
kirkjurústunum hafði skozk tík
gotið og lá þar á fjórum hvolp-
um. Yfir hana var tjaldað milli
tveggja stórra steina, og þyrpt-
ust hörn að til þess að sýna
okkur hvolpana.
Að sjálfsögðu fylgdi okkur
fjöldi heimgmanna, karla,
kvenna og barna, hvar sem við
fórum, og brátt raðaði fólkið
sér upp á veggi dómkirkjunnar
og hóf að syngja fyrir okkur.
Lögin voru falleg og söngurinn
góður að dómi þeirra, er þar
báru skyn á. Síðasta Iagið, sem
fólkið söng, var byggðasöngur
Garðamanna um hinn langa
fjörð, þar sem smjör drýpur af
MæSgur, sem fylgdu okkur yfir eiði frá Görðum til sjávar við Eiríks-
fjörð. Frúin var ánægð með lífið. Hún horfði með sérstakri aðdáun
á mann sinn, þegar hann ræddi við okkur, og henni þótti lika sýni-
lega nokkuð til sinnar snotru dóttur koma.
þarna hefur verið hlaðinn
varði, var Norðmaður, en kona
hans var grænlenzk. Flest fólk-
ið í Görðum á ætt sína að rekja
til þeirra og er hreykið af.
Stórfenglegar forn-
minjar
Við byrjuðum á því að skoða
hinar fornu minjar við leiðsögn
Þórhalls Vilmundarsonar.
Þarna var háð allsherjarþing
Grænlendinga, og þarna hafa
margir sögufrægir atburðir
gerzt. Hér var það, sem Þor-
móður Kolbrúnarskáld vó Þor-
grím trölla, og hér var höfð-
inginn Einar Sokkason frá
Brattahlíð veginn „uppi í
brekkunum". Fornar reiðgötur
sjást glögglega, sem og hinir
gömlu túngarðar, um 1300 m.
að lengd, og uppi í hlíðinni
eru þess merki, að vatn hefur
verið leitt í steinstokkum úr
lækjum til bæjar og jafnvel
verið notað til þess að vökva
harðlent túnið.
Hér var bis'kupssetur Græn-
lendinga og mikill auður í
garði með stórmannlegan bú-
skap og aðdrætti.
Dómkirkjan í Görðum hefur
ekki verið neitt smásmíði — að-
eins tveim metrum styttri en
Niðaróskirkja, og við hana sér-
stakur klukknaturn. Þess sjást
meiki, að í hann hefur verið
notað steinlím. Norðan við kór
er legstaður Jóns biskups smyr-
ils, samtímamanns Páls Skál-
holtsbiskups, og í gröfinni
fannst beinagrind biskups og
bagall, skorinn úr tönn, og
þykir líklegt, að það hafi gert
Margrét hin oddhaga í Skál-
holti, en Páll biskup gefið
embættisbróður sínum gripinn.
Kirkjan hefur verið þakin
blýi og mun hafa brunnið, því
að blý, sem hefur bráðnað,
fannst í rústunum. Sagnir eru
um það, að sjóræningjar hafi
kömið til Garða og brennt
kirkjuna.
Veizluskáli Garðabiskups hef-
ur verið mjög veglegur, nær
132 fermetrar. Hann hefur
verið tvöfalt stærri en skálinn
á Flugumýri í Skagafirði, er þó
rúmaði 240 manns, og aðeins
rúmum sextíu fermetrum minni
en veizluskáli sjálfs erkibiskups
í Niðarósi. Grænlandsbiskupar
hafa haft á sér stórmannlegt
snið.
Meðal útihúsa í Görðum eru
tvö afarstór fjós, sem rúmað
hafa hundrað nautgripi, og
niðri við sjóinn eru geymslu-
hús mikil, þar sem margvísleg
föng hafa verið varðveitt.
Allar hafa þessar miklu
hverju strái — staðinn, þar sem
allt veitist, er maður óskar sér.
í lagi og ljóði er fólgin ást
þessa hörundsbrúna fólks á hin-
um fagra stað, þar sem vagga
þess stóð og því mun síðar
verða tekin gröf að leikarlok-
um.
Lítilsigldur íslendingur
Að þessari athöfn lokinni tók
fólk nokkuð að dreifast, enda
tóku Garðamenn að sækja það
fast, að gestirnir kæmu í hús
sín og þægju góðgerðir. Ég fór
ásamt fleiri mönnum í hús neð-
arlega í byggðinni, þar sem
okkur var veitt kaffi og kex.
Allt var þar þokkalegt og vel
um gengið, er við sáum. Dúkar
voru á borðum og blómapottar
í gluggum, og var lambaspörð-
um raðað í hring í blómapott-
ana, jurtunum til næringar.
í þessu húsi kom fyrir atvik,
• Framhald á 13 síðu.'
Lítil telpa í Görðum kom með gítarlnn sinn, kallaði tll sín önnur börn, settist á stein undir húsvegg
og hóf að spila og syngja. Mörg barnanna tóku undir. Grænlendlngar eru söngelskir, og f Görðum er
tH ailmikið af hljóðfærum, orgelum og gfturum.