Tíminn - 08.09.1961, Blaðsíða 9

Tíminn - 08.09.1961, Blaðsíða 9
INN, fSstndaginn 8. sep;eir.j3r ia61. 9 Ve'ðrum barin og vatni sorfin rís Hafursey á miftj um Mýrdalssandi. Þar skammt frá er Kötlugjá í Mýrdalssandi. Vií Kötlu gos hafa jökulfló'ðin sorf iÖ hlíÖar hennar og stund um klofna'ð um hana, svo aÖ ekki hefur öllu meira mætt á ööru fjalli á ís- landi en Hafursey, Þó er þar kjarr í hlí'Sum sums statfar. Hafursey hefur þó oft verið beitt óspart. Bændur létu fé sitt ganga þar úti eftir föngum, og á útmánuðum ráku heylitlir bænd ur fé sitt þangað og létu það bjarga sér þar, eftir því sem auð- ið varð. Fylgdu fjármennirnir því oft og lágu við í móbergshellum. Þau eru kannske vitnisburður um slíkar viðlegur í Hafursey, ártöl- in sem rist hafa verið í bergið í þessum hellum. Þessi ártöl eru frá ýmsum tímum, eitt kvað til dæmis vera frá 1755. Árið Í755 gerðist þarna líka atburður, sem aldrei mun hafa gleymzt þeim, er hlut áttu að máli, og enn er í minnum hafð- ur. Þá hófst Kötlugos með ógur- legu hlaupi um miðjan október- mánuð, sem fór fram báðum meg in við Hafursey. Þennan dag voruj fjórir menn að höggva skóg í| eynni. Þeir voru lagðir af sta-ð með drögurnar, þegar hlaupið æddi fram, en sneru við í tæka tíð, þegar þeir sáu, að hverju fór. Komust þeir aftur í eyna. f sama mund komu þangað tveir menn, sem komið höfðu austan Mýrdals sand, og var annar á leið á haust- vertíð í Vestmannaeyjum með út-, gerð sína. Mennirnir sex bjuggust nú um uppi í brekkunum, í helli þeim, sem Selhellir heitir og máttu happi hrósa, að þeir þurftu ekki að svelta. Matur vermannsins forðaði þeim frá því. Þarna urðu þeir að hafast við í nálega viku. í fjóra sólarhringa sáu þeir ekki dagsbirtu, svo ákaft spjó Katla, og fjallið skalf eins og lauf í vindi við reiðarslögin. Á fimmta degi birti loks, og á sjötta degi komust þeir loks vest ur yfir að Höfðabrekku. Þó var svo torfært, að sums staðar urðu þeir að slá hestum sínum flötum til þess að koma þeim með sér. Það er sagt, að þeir hafi klapp as nöfn í hellinn, sem veitti þeim skjól í þessum ógurlegu hamförum, hvort sem þau sjást enn eða ekki. Þannig hefur Hafursey orðið bjargvættur manna og dýra. En . stundum hefur hún lfka! heimtað fórnir. Á síðari hluta nítjándu aldar ráku þeir Markús Loftsson í Hjörleifshöfða, höfund- Viö hamra Hafurseyjar ur jarðeldaritsins, og Skúli Ólafs son á Skeiðflöt, fé í Hafursey á útmánuðum og gættu þess þar. Lágu þeir við í helli, sem nefndist Stúka. Nú gerði hríð, og var þá sumt af fénu í svonefndu Skálar- fjalli, vesturhluta Hafurseyjar. Þeir félagar fóru að hyggja að fénu og sáu þá kindahóp ofarlega í gili einu. Skúli fór til og ætlaði að ná kindunum niður, og Mark- ús hélt á eftir honum. Þegar Skúli var kominn langt upp í gilið, brast hengja í brúninni. Skall snjóflóðið á honum og færði hann í kaf. Markús var skemmra kom inn og lenti jaðar snjóflóðsins á ho-num ,en varð honum ekki að grandi. Þegar um kyrrðist, sá Markús hönd Skúla standa upp úr snjó- hrönninni. Gróf Markús félaga sinn upp, en han-n var þá látinn. Bar hann líkið. heim í hellinn, sem þeir höfðu hafzt við í, og lagði líkið þar til. Síðan gekk hann heim til sín í Hjörleifshöfða og þaðan samstundis út að Skeiðflöt til þess að segja hin voveiflegu afdrif Skúla. f brekkurótunum framan í Hafursey er nú sæluhús, nýlega reist, og blasir drifhvítt við veg- farendum, sem koma austan Mýr- dalssand. Neðan við það gömul fjárrétt, við bratta hlíðarrótina, ofurlítið til hliðar, eru rústir gamals sæluhúss. Ekki hefur það verið rishátt né stórt um sig, en Sæluhúsið nýja i Hafursey. Gamla fjárréftin er beint fyrir framan það, skammt frá til hægri og sjást ekki á myndinni. en rústir gamla sæluhússins eru þar ofurlítið loft hefur þó verið í því. Þarna tóku menn sér gistingu, þegar þeir ráku fé yfir sandinn. Um alllangt skeið var fé úr aust- ursveitum rekið til slátrunar í Vík í Mýrdal, og þá var þarna óum- flýjanlegur gististaður. í þessari rétt hefur rekstrarféð lagzt til hvíldar, dauðþreytt og sárfætt eft ir langan rekstur. Uppi á sæluhúss loftinu hafa rekstrarmennirnir setzt að snæðingi og lagzt til svefns, en hestar þeirra staðið inni í húsinu niðri í hretviðrum Austan vlð Mýrdalssand er mikill fjöldi af vörðum á eyðiholti við leiðina úr Skaftártungu niður í Álftaver. Þar hétu forðum Laufskáiar, og er staðurinn nú nefndur Laufskálavarða. En þótt hann heiti fagurt, er þar ekkert nema auðn og grjót, og er talið, að þarna hafi byggð eyðzf I Kötiuhlaupi endur fyrir löngu. Vörðurnar eru svo til komnar, að allt fram á öld bílanna var það talið ógæfumerki, ef sá, sem fór um veginn í fyrsta skipti, lagði þar ekki stein í vörðu. ! dimmra haustnátta og hundar kúrt í horni. Það er eins og eitt- hvað af andrúmslofti þt/flíkra nátta loði enn við staðinn og hrynjandi rústirnar hafi með nokkrum hætti mál. Þegar Katla gaus um miðbik októbermánaðar 1918, voru tveir menn frá Ásum í Skaftártungu á leið vestur yfir Mýrdalssand. Þeir komust -yfir Múlakvísl án þess að þeir yrðu neins varir. En fá- um mínútum síðar fyllti jökul- hlaup farveg hennar. En tilviljun ein olli því, að ekki voru fleiri á ferg á sandin- um þennan dag. Samkvæmt því, er ráð hafði verið fyrir gert, átti einmitt þennan dag að reka slát- urfé austan yfir út í Hafursey. En tunnuskortur var í Vík, og þess vegna var þessi rekstur af- boðaður. Enginn veit, hvað hefði gerzt á þessum slóðum þennan haustdag fyrir 43 árum, ef nægar tunnur hefðu verið í Vflc til þess að salta kjötið í. Þannig getur margt rifjast upp fyrir þeim, sem litla stund staldr ar við sæluhúsið í Hafursey. Og þó er sú saga, sem enginn þekkir lengur, áreiðanlega miklu við- burðaríkari og stórfe-nglegri. Sund urflakandi móbergsklettarnir hafa orðið vitni ag miklum atburðum og margslungnum örlögum, bæði átakanlegum og hugljúfum. Þeim atburðum ,sem gerzt hafa, þegar glaðir ferðamenn hafa áð þar í brekkunum, og hinum, sem bar að við hrikalegustu náttúruham- farir. E-n þær sögur segja þeir engum. J.H. Draugar og barrtré — Hefurðu farið víða í þetta sinn? — Ég var á ferð frá Englandi þg gat ekki stanzað nema 10 daga. Ég skrapp norður að finna ættfólk mitt á Blönduósi, heimsótti Bólu þar sem Hjáimar langafi minn striddi við guð og menn og náttúruna. Þar er búið að reisa honum minnis- varða neðan við þjóðbrautina, minnismerkið þykir mér tígulegt, en þó þykir mér sem betur hefði hæft Hjálmari einföld íslenzk varða, hlaðin úr grágrýti. Og þarna hafa þeir plantað skógi í kring, það er fallega hugsað en mér finnst það misskiiningur á eðli Hjálmars að pota þarna jóla- trjám ofan í moldina. íslenzka birkið á betur við. Barrskógar eiga ekki við á fslandi, finnst mér. Ég kom víða í Skagafjörð, sá rústirnar af Holtastaðakoti og á morgun ætla ég upp að Árbæ að heilsa upp á Silfrastaðakirkju. Þeir eru búnir að flytja hana þang- að að norðan. En getur þú frætt mig á því hvort þeir hafa flutt drauginn með? — Drauginn? — Já, þegar ég kom að Silfra- stöðum fyrir 10 árum, þá var mér sagt að draugur hefðist við í kirkj- unni. Og mér þætti verra ef aum- ingja draugurinn yrði húslaus. — Hafið þið drauga fyrir vest- an? — Þegar ég var í Englandi um daginn var mér boðið til að dvelja helgi þar á sveitasetri og kynnast draug. En draugurinn lét ekki sjá sig meðan ég var þar. í Kanada hef ég ekki heyrt getið um drauga, ég veit ekki hvort stjórnin er á móti þeim. Ég held frekar það sé vegna þess hvað þjóðin er ung og fáar merkar ættir í landinu. En gaman væri að flytja þangað ís- lenzkan draug. Þess í stað verð ég að iáta mér nægja að færa íslendingum vest- an hafs myndir héðan. Ég hef tek- ið ógrynnin öll af litmyndum. ís- lendingar eru sólgnir í myndir héðan, þeir spyrja mann frétta, spyrja um síldveiði og heyskap af eins miklum áhuga og menn ræða Berlínardeiluna. Ég hef heimsótt Höskuld Björnsson í Hveragerði og hafði út úr honum tvær myndir. sem hann seldi mér, aðra af rjúpu og hina at krumma. Og Ásmund Sveinsson hef ég heimsótt, mér finnst hann hreint stórkostlegur. Það er leiðinlegt að geta ekki haft eitthvað með sér af höggmyndum hans. — Gætirðu hugsað þér að setjast hér áð? — Mér þætti fengur í að vera hér ef til vill einn vetur og fást við kennslu. Hins vegar eru rætur mínar vestra og svo er um flesta sem þar eru fæddir og uppaldir. Þar verð ég til dauðadags þótt ég verði alltaf íslendingur. JökuII. Kjörmannafundur Þórshöfn, 28. ágúst. — Byrjag er að byggja brú yfir Sandá. en gamla brúin á ánni, sem var byggð 1910, var orðin léleg og hættu- leg yfirferðar. Yfirbrúarsmiður er Þorvaldur Guðjónsson frá Akur eyri, en hann var einnig yfirsmið ur við brúargerðina á Hornafjarð arfljóti. Kjördæmafundur fyrir Norður- Þingeyjarsýslu var haldinn á Kópaskeri 24. þessa mánaðar. Á fundinum mætti Karl Kristjáns- son erindreki Stéttasambands bænda, og voru á fundinum kosn- ir stéllasambandsfulltrúar fyrir I N-Þingeyjarsýslu. Kosningu hlutu j Sigurður Jónsson Efra-Lóni og 1 Grímur Jónsson héraðsráðunautur Efra-Lækjarseli. Á fundinum kom fram óánægja með verð á land- búnaðarafurðum. Finnst sauðfjár- ræktarbændum lágt verðið á afurð um þeirra miðað við það verð, sem fæst fyrir mjólkurafurðir.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.