Tíminn - 03.01.1962, Blaðsíða 6

' Wim F. van dér Hofstede:
Enn tólf hundruð vindmyll-
ur í Hollandi - þúsund snúast
í annað skipti á mjög stuttum j
j tíma hef ég haft tækifæri til að1
beimsækja land vkkar. f fyrstaj
skipti-að sumri til og nú að vetrar-
lagi, og í bæði skiptin hreifst ég|
af landinu. Það var svo margt, j
sem var alveg nýtt fyrir mér og
nú hef ég séð hluti, sem ég hafði
ekki minnstu hugmynd um, að til
væru. En hvað vitið iþið í raun og
veru um landið mitt, Holland, að-
eins að það liggur lægra en yfir-
borð sjávar og hefur al'lt of marga
íbúa. Þess vegna er mér það mikil
| ánægja að kynna Holland fyrir
; ykkur, eins og það kemur Amster-
( dambúa fyrir sjónir.
Þegar úöendingar koma til Hol
lands, verðum við alltaf að biðjast
afsökumar á loftslaginu, af því að
það er mjög rakt. En um leið slá-
um við þessu upp í gaman og
segjum, að sólin skíni aðeins á
afmælisdögum konungsfjölskyld-
1 unnar, en aldrei á uppstigningar-
dégi. Til allrar hamingju er þetta
ekki svona slæmt, og á hverju
sumri eru baðstrendumar með-
fram Norðursjónum fullar af
ferðafólki, og vegna þess er næst-
um ómögulegt fyrir íbúa landsins
að finna lófastóran blett af sandi
til þess að leggjast á og breyta
hinum hvíta hörundslit í brúnan
sólarlit. En samt líður Hol'lend-
ingum ágætlega í þessu raka lofts-
lagi, þegar þeir minnast þeirrar
staðreyndar, að þeir eru að því
komnir að sprengja utan af sér
flóðgarðana, sem vemda þá fyrir
sjónum.
Hár barnalífeyrir.
í Hollandi er fæðingartala sú
hæsta í heimi, og oft hafa stjóm-
málamenn rætt um að gera gift-
ingar síður eftirsóknarverðar með
því að lækka skatta á piparsvein-
um. Samt sem áður hefur þetta
ekki komizt í framkvæmd vegna
verðbólgunnar, sem sífellt er yfir-
vofandi. í Hollandi er mjög hár
bamalífeyrir og það eina, sem
getur staðið 1 vegi fyrir því, að
ungt fólk gangi í hjónaband, er
það, hve húsin endast illa. Að
reyna að draga úr fólksfjöldanum
er eins og að berjast við vind-
myllur, þó að hópur fólks flytjist
burt af landinu og setjist að í
Bandaríkjunum og Ástralíu.
En svo að við vikjum aftur að
vindmyllunum, eru enn þá til um
það bil 1200 myllur og af þeim
em um 1000 í gangi og þeirra er
vandlega gætt af félagi, sem ser
um varðveizlu hollenzkra minnis-
merkja, því að þær hafa öldum
saman verið einkennandi fyrir
flatlendi Hollands. Yfir þessu
landi, sem er autt og gróðurlaust
á veturna, en þakið túlipönum og
grænum gróðri á vorin og með
þúsundir hvítra segla á bátum,
sem sigla eftir ávéituskurðunum,
er ávallt bjartur og síbreytilegur
himinn. Þessi dásamlega birta
stuðlaði að því að skapa gullöld
málaralistarinnar á 17. öldinni,
þegar auðugir hollenzkir kaup-
menn voru gerðir ódauðlegir á
málverkum eftir slíka meistara
sem Rembrandt og Frans Hals.
Listasöfn Hollands era full af
slíkum meistaraverkum frá þessu
tímabili, þó að einnig sé mikið af
nútíma-list á söfnum í Amsterdam,
Rotterdam og Haag og sérstaklega
á Kröller-Möller-safninu, sem er
rétt við Veluwe-þjóðgarðinn.
Herinn fer til Þýzkalands.
Þessi garður er eini bletturinn
Vindmyllur og sjóvarnargarðar eru meðal helztu sérkenna Hollands —
og hér er hvort tveggja á sömu mynd. Sjór gnauðar við garðlnn, en á
honum stendur vlndmyllan. Að bakl hennl er frjósamt land — ef til vill
unnið úr greipum ægls.
inn með Delta-áætluninni er, að
tengja eyjarnar, sem tilheyra hér-
aðinu Zeeland og Suður-Hollandi,
við meginlandið með flóðgarði.
Þessi áætlun er sjómönnum ekki
hagstæð, en hún skapar nýjar
horfur í iðnaði fyrir landbúnaðar-
héraðið Zeeland.
gætir
Áhrifa Kalvínstrúar
alls staðar.
Ein afleiðingin af áhrifum Kalv-
ínstrúar er sú, að allt á Niðurlönd-
unum er að meira eða minna leyti
sniðið eftir fyrirmælum kirkjunn-
ar og má þar nefna: menntun,
útvarp, sjónvarp, verzlun og jafn-
vel stjórnmálaflokka. — Til dæm-
is var fyrir þremur vikum deilt
um það í þinginu, hvort lík-
brennsla sé lögleg í kristnu landi.
Af átta stórum stjórnmálaflokk-
um eru aðeins þrír, sem era ekki
trúarflokkar: Verkamannaflokkur-
inn, Frjálslyndi flokkurinn, sem
vinnur að frelsi og lýðræði, og
Kommúnistaflokkuripn, sem er
stöðugt að minnka. í síðari heims-
styrjöldinni virtust trúardeilurnar
gleymast í baráttunni gegn Þjóð-
verjum, en þær hafa blossað aftur
upp og ekki minnkað hið mimnsta
við sívaxandi keppni milli mót-
mælenda og rómversk-kaþólskra
manna.
Trúmál hafa einnig haft áhrif á
hollenzkar bókmenntir, sem eru
lítið þekktar utan Hollands, vegna
þess að tungumálið er þar hindr-
un. Aðeins tuttugu milljónir
manna í Hollandi og Belgíu og af-
komendur Búanna í Suður-Afríku
tala hollenzku.
Þrír miklir menn á sviði hol-
Ienzkra bókmennta era heimsfræg
ir vegna þess, að þeir skrifuðu á
latínu: humanistinn og guðfræð-
ingurinn Erasmus, lögfræðingur-
inn Hugo Grotius og heimspeking-
urinn Spinoza. Sá síðastnefndi var
Gyðingur frá Portúgal, og hann
er vitni um það, að Hollendingar
hafa alltaf tekið flóttamönnum
opnum örmum. Þetta viðhorf, sam
bland af kærleika og ströngu rétt-
læti, er eðlileg afleiðing af trúar-
venjum landsins.
Genever, þjóðardrykkurinn.
Trúin hefur samt sem áður aldr-
ei látið Hollendinga gleyma verald
legum gæðum, sérstaklega ekki
matnum. Matur er í Hollandi frek-
ar hollur, en íburðarmikill og
frekar staðgóður en eitthvað létt-
meti, en steikin er vel framreidd
og grænmetið frábært.
Eins og Eskimóar nota hol-
lenzkir kokkar nógu mikið af feiti
til þess að vinna gegn hinu kalda,
raka loftslagi. Annar vermir er
„genever" eða hollenzkt gin. Hve-
nær sem fólk fer á krár eða á
verzlunarráðstefnu er drakkið
genever. En sterki hollenzki bjór
inn er einnig mjog góður. Á öll-
um heimilum í Hollandi er síld á
borðum, og meðal þess sérstæð-
íslendingar hafa löngum dáSst
aS baráttu Hollendinga við hafið,
iSni þeirra og þrautselgju við að
sækja land I greipar ægis. En
hvað vitum við meira um Hol-
land? Harla lítíð annað en það,
að Holland er lægsta land Evr-
ópu og þéttbýll er þar svo mikið,
að til vandræða horfir. — Þess
vegna getur það varla kallazt að
bera I bakkafullan læk, þó að
birt sé ein eða tvær greinar um
Holland, ekkl sízt, þar sem svo
vel ber í veiði, að þær eru eftir
ungan, hollenzkan menntamann,
sem dvelst hér á landi um þessar
mundir og hefur dvalizt hér áð-
ur. Hann veit því mörgum betur,
hvar helzt þarf að fylla í eyður
í Hollandsþekkingu íslendinga.
Þessi ungi Hollendingur heitir
Wim F. van der Hofstede (frá
Hofstöðum), og hér kemur fyrri
grein hans. Hin er um borg hans
— Amsterdam.
síld, sem Hollendingar halda í
á Hollandi, þar sem Hollendingur
getur verið „aleinn“. Hans er vand
lega gætt og hann er friðaður eins
og staðir eru friðaðir fyrir Indí-
ána í Bandaríkjunum, og það er
bannað að byggja hús og verk-
smiðjur á þessu svæði til þess að
sjá íbúum þessa lands, sem er allt
of þéttbýlt fyrir svæði, þar sem
hægt er að draga andann. f sann-
leika sagt er orðinn svo mikill
hörgull á opnum svæðum, að ríkis-
stjórnin varð að fá landsvæði í
Vestur-Þýzkalandi og Frakklandi
til æfinga fyrir hið hollenzka lið
Atlantsihafsbandalagsins.
Um það bil 11 milljónir Hol-
lendinga búa á svæði, sem er um
32 þúsund ferkílómetrar, en það
sýnir, að 350 manns búa á hverj-
um ferkílómetra og meir.a en
helmingur íbúanna býr fyrir neð-
an yfirborð sjávar. Alltaf síðan
á 13. öld hafa Hollendingar verið
að hlaða flóðgarða til þess að geta
gengið þurram fótum, og allar
stærstu borgirnar í Hollandi eru
fyrir neðan yfirborð sjávar: Amst-
erdam, Rotterdam, Haag og Haar-
lem. Um þessar mundir erum við
að vinna að tveimur miklum áætl-
unum. Fyrri áætlunin er að breyta
stærsta stöðuvatni landsins, sem
útlendingar þekkja undir nafninu
(Zuiderzee). Suðursjór í frjósamt
land, og hin seinni að hlaða gríð-
arstóran flóðgarð í Suður-Hollandi
meðfram Norðursjónum, og er
hún kölluð Delta-áætlunin. Við
vonumst til að ljúka þessum fram-
kvæmdum innan tíu eða fimmtán
ára. Sérstaklega er seinni áætlun-
in mikilvæg fyrir okkur. Það getur
verið, að þið mUnið eftir flóðunum
miklu 1953, þegar sjór flæddi yfir
einn sjötta af Hollandi Og tvö þús- Hollendingar eru snjallir siglingamenn og sigling öndvegisíþrótt þar
und manns drukknaði. Tilgangur-' sundi I glöðum byr.
sporðinn á og gleypa í þrem eða
fjóram bitum.
HoUendingar alls staðar
á hnettinum.
Hinn venjulegi hollenzki borg-
ari er alls ekki eins fálátur, alvar-
legur, tilfinningalaus og starfsam.
ur og hann sýnist. Það getur vér-
ið, að loftslagið geri hann svolítið
stirðan í framkomu, en forvitni
hans, hugmyndaflug, persónuleiki
og kímnigáfa stuðlar að því, að
það er alls ekki erfitt að kynnast
honum. Með Hollendingum, sem
alltaf hafa aðhald af sjónum, býr
þessi djúpa þrá eftir að breyta
einhverju, gerast brautryðjendur,
sigla yfir höfin og kanna öll svið
mannlegrar starfsemi. Það /voru
Hollendingar, sem fundu Ástralíu
og Nýja-Sjáland. Þeir settu á stofn
nýlendur í Norður- og Suður-Ame-
ríku, í Asíu og SUður-Afríku. Þeir
sigldu upp Hudson-fjótið og þeir
reistu Nýju-Amsterdam, sem nú
nefnist New York. Þeir, sem ferð-
ast um allan hnöttinn, munu rek-
ast á Hollendinga alls staðar á
leiðinni frá Austurlöndum til
Afríku, frá New York til lokaðra
nektarklúbba í Frakklandi. Frétta
maður, sem heimsótti einn slíkan
asta í hollenzkri matargerð er hrá klúbb spurði Hollending nokkurn,
(Framhald á 11. síðu).
Hásigldar gnoðir á hollenzku
6
T f MIN N, miðvikudaginn 3. janúar 1962.