Tíminn - 07.01.1962, Blaðsíða 9

★
. Allt frá upphafi íslandsbyggðar
hefur sauðkindin verið eitt nytsam
asta húsdýr íslendinga. Hún hefur
löngum verið nægjusöm og kunn
að að notfæra sér þann gróður,
sem önnur húsdýr ekki gátu notað.
Hún er létt á fæti og lætur hindr
anir litt hamla sér leið.
íslendingar hafa lengst af rekið
fé sitt á afrétt og látið það nýta
hinn kjarnmikla hálendisgróður
yfir sumarmánuðina. í september-
mánuði er sauðfénu safnað saman
og það rekið til byggða. Mjög er
það misjafnt hve langt er á afrétt,
úr hinum einstöku byggðarlögum.
Óvíða mun jafnlangt á afrétt til
haustsmölunar og úr neðanverð-
um Flóa og inn að Amarfells-
jökli. Slík ÍerSI tekur 12 daga
a.m.k. Enda er vegalengd sú, er
smalamenn fara, hátt á annað
hundrað km.
Jafnan hefur það verið eftirsótt
að fara í göngur á haustin. Þeir,
sem eitt sinn hafa kynnzt öræfa-
kyrrðinni, og látið berast um víð-
áttu öræfanna á „fáki fráum“
vilja gjarnan koma þangað aftur.
Það mun ekki sjaldan, að ung-
ir menn og miðaldra, sem farið
hafa í göngur, fyllast ferðalöngun
er líða fer á sumarið og telja dag-
ana, þar til göngurnar hefjast.
Jafnvel eldri menn, sem farið
hafa í göngur áratugum saman,
verða „ungir í annað sinn“, þegar
líða fer að þeim tíma, að göng-
urnar hefjast. Öræfin heilla og
ævintýri liðinna öræfaferða
kveikja þann eld í barmi öldungs-
ins, sem „Elli kerling" vinnur
trauðla á.
Flóa- og Skeiðamannaafréttur
nær frá efstu bæjum í Gnjúpverja-
hreppi inn að Arnarfellsjökli. Að
sunnanverðu er afrétturinn víða
grösugur og sumarhagar góðir. En
er innar dregur, minnkar gróðurr
inn, unz blásin öræfi taka við á
stórum svæðum. Þar er svolítið
graslendi meðfram ám og lækjum
á stöku stað. Vestan við Flóa-
mannaafrétt er Hrunamannaafrétt
ur. En Gnjúpverjaafréttur að aust
an og nær hann að Þjórsá.
Smölun er þannig hagað á Flóa-
mannaafrétti, að innsti hluti hans
er smalaður í félagi með Gnúp-
verjahreppsmönnum. Frá Dalsá og
til byggða er liði skipt og hvor
smalar sinn afrétt.
Eins og áður er getið, eru þeir,
sem lengst fara, 12 daga í göng-
unum og smala alla leið inn að
Arnaifellsjökli. Er það kallað að
fara í „Lönguleit11, „Inn yfir sand“
eða á „Arnarfell“. Þrír menn hafa
venjulega farið „inh yfir sand“ úr
Flóa og Skeiðum (Suðursveitum)
og 3—4 úr Gnúpverjahreppi, eða
alls 6—7 menn. S.l. haust fóru 7
menn í Lönguleit. Ég var einn í
þeim hópi. Ferðin tók rúmlega 12
daga frá því ég fór af stað og þar
til ég kom heim aftur.
Ekki verður sagt um þessa ferð,
að mikil tíðindi né markverð ævin-
týri hafi gerzt — og þó — í slík-
um ferðum eru ávallt ævintýri að
gerast — ævintýri, sem geymast
í minningunni og gjarnan rifjast
upp, er fram líða stundir, á „góðra
vina fundi“.
Það er mánudagur 11. sepem-
ber. Degi var nokkúð tekið að
halla er ég lagði af stað. Fyrr um
daginn hafði ég farið með farang-
ur minn að Selfossi, í veg fyrir
mjólkurflutningabílinn, sem sækir
mjólk í Gnúpverjahrepp. Kom það
sér vel að hafa litla bagga á „trúss
aranum" fyrstu dagana, því Stjarni
var lítt vanur langferðum. Hafði
t.d. aldrei farið á fjall áður eða
borið bagga, aðeins verið teymd-
ur með, síðustu vikurnar. En
Stjarni skilaði sínu hlutverki með
mestu prýði, enda rólyndur aci
eðlisfari og verður ekki uppnæm-
ur af smámunum.
Auk Stjarna hafði ég tvö hross
til reiðar. Rauðblesótta hryssu. —
Þetta var önnur ferð hennar á
fjall — og jarpan hest, sem ég
kalla Háfeta. Fimmta „persónan"
í hópnum var Kátur. Hann hafði
einu sinni áður farið með mér á
fjall og virtist una vel sinu hlut-
skipti, þegar við héldum úr hlaði.
Ef til vill hefur hann grunað, að
skemmtileg ferð væri fram undan.
En kannske ekki verið búinn að
Nokkrir gangnamanna í áfangastað — þá eru góðlátlegar hnippingar
og gleðskapur.
ar þeirra, Sigurgeir Runólfson í
Skáldabúðum og Aðalsteinn Stein
þórsson á Hæli, voru enn ókomnir.
Eftir því sem leið á daginn, óx
norðaustanáttin og mátti kalla, að
rok væri á móti okkur inn Vik-
rana. Þar er landslag heldur öm-
urlegt og mikil viðbrigði að ferð
ast um þá, eftir að hafa farið gegn
um Skriðufellsskóg. En um þetta
leyti árs er hann mjög litríkur,
þegar laufið er að byrja að falla
og litir haustsins setja svip sinn
á skógarbrekkurnar.
í Skriðufellsskógi er legstaður
Ólafs Bergssonar frá Skriðufelli.
Hann var fjallkóngur á Gnúpverja-
hreppsafréíti áratugi, og kaus
; sér að lokum legstað í faðmi ó-
| byggðanna.
Skógrækt ríkisins hefur allum-
fangsmikla starfsemi í Skriðufells
I skógi og sér sums staðar hilla und
ir barrviðinn upp úr birkikjarr-
inu, þegar farið er um veginn.
/
Síefán Jasonarson, Vorsabæ: Fjallferð 1961
JT
Ur Fíóa inn yfír Fjóríungssand
Bændabýlin með reisulegar bygg-
. ingar, sem blasa við augum vegfar
i andans, bera þess vott, að hér býr
„reikna" það út, að a. m. k. sex
hundruð þúsund sinnum átti hann
eftir að „tipla niður tánni“ áður en
hann kæmist á ákvörðunarstað!! dugmikið fólk — fólk, sem trúir á |
Ég hafði gert ráð fyrir að gista
á Blesastööum á Skeiðum fyrstu
nóttina. Þangað kom ég í rökkur-
byijun eftir að hafa farið „með
bæjum“, svo sem fjallmanna er
gjarnan siður á hauátin.
ÞRIÐJUDAGUR, 12. SEPT.
Klukkan 8 árdegis kvaddi ég vini
og kunningja á Blesastöðum og
þakkaði góðan beina.
Hrossin mín virtust bæði „sæl og
södd“, er ég tók þau um morgun-
inn. Ekki gátu þau stillt sig um að
skvetta svolítið upp afturendanum,
áður en mér tókst að beizla þau,
mátt hinnar íslenzku gróðurmold-1
! ar. Víða hafa nýbýli verið byggð
á Skeiðunum hin síðari árin. Ný-
grafnir uppþurrkunarskurðir og
nýræktarspildur, gefa til kynna að
liér vilji æskan nema land. í þess-
ari sveit var ein fyrsta áveitufram-
kvæmd á iélagjgnindvelli tekin í
notkun Nú er hlut-
verki þessa merka og nytsama
fyrirtækis að mestu lokið og víða
er nú eggsléttur töðuvöllur, þar
sem áður vökvaði vatn úr Þjórs-á
„iðjagrænan engjareit". Skurðgraf-
an og jarðýtan eru stórvirk tæki
og hafa hér, eins og víða annars
staðar í sveitum landsins, leyst
Tveir gangnamanna — Stefán greinarhöfundur til vinsíri meö hundinn á
hnakknefinu og Blesu í taumi.
og sýna þannig að þau kunnu að
meta það, að fá að vera haftláus,
á skrefadrjúgu Blesastaðatúninu!
Á Blesastöðum bættist mér ferða
félagi. Sigurður HermannSson á
Blesasftöðum ætlaði einnig „inn
yfir sand'. Þriðji maðurinn, sem
ráðinn var í þessa ferð úr suður-
sveitunum var Gunnar Sigurjóns-
son á Selfossi. Hann hafði gist um
nóttina á Reykjum á Skeiðum.
Þangað stefndum við Sigurður för
okkar. Reiðskjótarnir stigu létt
upp árbakkann. Það var eins og
þeir fyndu það á .sér, að löng dag-
leið var framundan. Það var
„stormur og frelsi í faxins hvin
-----“ eins og skáldið kvað
Skeiðahreppur er blómleg sveit.
vöðvaaflið af hólmi og gert lífsbar-
áttuna léttari.
Klukkan var 10 árdegis, er við
þremenningaxnir riðum úr hlaði á!
Reykjum og héldum austur þjóð- j
veginn. Skeiðin eru að baki, en
i'ramundan er Gnúpverjahreppur-
inn. Skiptir nú um landslag. Flat-1
lendið, sem ríkir um Flóaxui og
Skeiðin er á enda, en mishæðótt
landslag Gnúpverjahrepps tekuri
við.
Sólin skein í heiði, en dálítil
austangola var í fangið og veitti
ágætan svala. Öðru hvoru var
sprett úr spori, enda höfðum við
þrjá hesta hver og því oft hægt að
skipta um reiðhesta. Leiðin sótt-
ist ágætlega inn Gnúpverjahrepp-
inn. Víða eru þar falleg bændabýli
með reisulegum byggingum og vel
ræktuðum túnum, og bera vitni um
framtak fólksins, sem þessa sveit
byggir. Nýbýli hafa risið upp í
FYRRI HLUTÍ
Gnúpverjahreppi, enda er þar víða
gott undir bú og fólkið er félags-
lynt og unir sér vel í faðmi sinna
fjalla. Hér í þessari sveit, eigum
við „Suðursveitarmenn“ marga
góða vini og kunningja. Enda eiga
margir leið hér um, bæði haust
og vor. Og fólkið er gestrisið og
höfðingjar heim að sækja. — Ef
hin forna dyggð, matarástin, er
enn við lýði á þessum „síðustu og
verstu tímum“, þá mun hún óvíða
eiga betri daga en hér á þessum
slóðum!
Degi var nokkuð tekið að halla,
þegar við riðum í hlað á Ásólfs-
stöðum — síðasta bænum, sem við
komum á í Gnúpverjahreppi að
þessu sinni. Farangur okkar beið
á brúsapallinum á hlaðinu. Eg
varð alls hugar feginn, er ég sá
ferðakoffortin mín komin þangað
með beztu skilum. Eg er ekki viss
um, að Stjarni hafi verið jafn
ánægður með nærveru koffort-
anna, a.m.k. lagði hann kollhúfur
og setti upp mesta iUyrmissvip,
þegar ég herti að honum gjarðirn
ar og setti á hann baggana!
Á Ásólfsstöðum er oft gestkvæmt
á haustin. Flestir fjallamenn koma
þar við á leið inn eftir. Stefán
bóndi og kona hans eru gestrisin
og veita góðan beina, öllum, sem
að garði bera.-----
Tíminn líður, og enn er langt,
unz komið er í náttstað. Hlý hand
tök og góðar óskir — þær síðustu
í byggð að þessu sinni — hlýjuðu
okkur í huga, er við riðum úr
hlaði og héldum inn Þjórsárdalinn.
Og svo er byggðin að baki. —
Framundan eru óbyggðirnar með
sín ókomnu ævintýri.
—0—
Við vorum 5, sem héldum hóp-
inn frá Ásólfsstöðum. Nú höfðu 2
Hreppamenn bætzt í hópinn, þeir
Sveinn Eiríksson í Steinsholti og
Bjarni Einarsson á Hæli. Sveitung
j Hér á Vikrunum hefst hinn svo
: kallaði Sprengisandsvegur. Er
hann varðaður alla leið að Mýri
í Bárðardal.
j Við höldum nú sem leið liggur
I inn með Dimon, sem rís eins og
veggur upp frá auðnirini, og stefn
um sunnan við Reykholt. Þar eru
miklar vikurnámur.
Hér má segja, að „eins dauði
sé annars brauð“. Fyrr á öldum
spjó Hekla vikri yfir hina blóm-
legu byggð í Þjórsárdal og lagði
hana í auðn. En nú, um miðja 20.
öldina, er þessi sami vikur flutt-
ur til höfuðborgarinnar í stórum
jstíl og skýlir þar borgarbúum og
vermir gegn frosti og raka!
Fossá er ekki vatnsmikil að
þessu sinni. Þó eru hundarnir góða
stund að synda yfir hana, því að
! straumurinn hrekur þá af leið.
Kátur minn telur heppilegra að
ferðast á þurru landi en í vatni,
að því er virðist, að minnsta kosti
hoppaði hann upp á hnakknefið
hjá mér, áður en lagt var í ána
1 og lét Háfeti sér það vel líka. Við
fórum skammt sunnan við „bæj-
arhúsin" á Störig, en um „hlaðið“
á Steinastöðum.1 Þar er ömurlegt
heim að líta. Nokkrir steinar í
hrúgu minna á, að þar, sem vikur
auðnin er nú, stóð bær til forna.
í Hólaskógi er leitarmannakofi
og girðing fyrir hestana. Þangað
komum við í rökkurbyrjun. Þótti
mönnum gott að koma í húsaskjól
eftir moldrokið inn Vikrana, enda
þótt hýbýlin væru ekki eftir nýj-
ustu tízku. — Leitarmannakofinn
í Hólaskógi er hlaðinn úr blágrýti
og þakjárn lagt á sperrurnar og
torf lagt utan á járnið. Þil er á
kofanum móti suðn. Innst inni í
kofanum er hlaðinn svefnbálkur.
En á gólfinu neðan við bálkinn
er rúm fyrir nokkra hesta. Þar er
jata meðfram hliðarvegg, þar er
hestum gefið hey í eftirleitinni á
haustin. Nú voru góðir hagar í
hestagirðingunni; við gátum því
notað allt gólfplássið í okkar þarf
ir og leið ekki á löngu þar til furðu
notalegt var í „íbúðinni", enda
þótt hún virtist þægindasnauð í
fyrstunni. Eftir að „teppi“ voru
komin á gólfið og kertaljósin lýstu
upp kofaræfrið og Sigurður á
Blesastöðum hafði stillt ferðatæk
ið sitt á „Útvarp Reykjavík" —
höfðum við ekki yfir neinu að
kvarta.
Suðið í prímusnum og ilmurinn
af ketilkaífinu fyllti loftið róman-
tískri angan og hafði notaleg áhrif
á þreytta ferðalanga.
TÍMINN, sunnudagurinn 7. janúar 1962.
9