Tíminn - 09.01.1962, Page 6

Ég hef verið að líta í fjái’laga-
frumvarpið.. eins og það er nú eftir
2. umræðu, og þær tölur, sem ég
nefni, tek ég úr því. En nú gerir
fjárveitinganefnd tillögur um að
bæta dálitlu við gjöldin. — Ég hef
gert samanbuið á nokkrum grein-
um fjárlagafrumvarpsins við fjár-
lögin fyrir 1958.
Stórhækkuð gjöld
Ég nefpi fyrst 8. gr. frv. Þar er
íæröur kostnaður við æðstu stjórn
landsins. Sá kostnaður er nú, sam-
kv. fjárlagafrumvarpinu, yfir 40%
meiri en hann var samkv. fjárlög-
um 1958. Sama er að segja um
kostnaðinn við stjórnarráðið, sem
færður er á 10. gr. Þar er hækk-
unin frá 1958 milli 40 og 50% —
nær 50 þó. Svo er það 11. gr. a.
Þar er kostnaður við dómgæzlu og
lögreglustjórn. Mér reiknast svo
til, að samkvæmt frumvarpinu eft-
ir 2. umræðu sé sá kostnaður 100%
meiri en hann var áætlaður í fjár-
lögum 1958. — Þá er kostnaður við
utanríkismál. Hann hefur aukizt
tiltölulega enn meira, þrátt fyrir
sameiningu tveggja sendiráða í
París. Náttúrlega valda gengis-
breytingarnar hér miklu.
Ég hef lagt saman upphæðir á
gjaldagreinum fjárlagafrumvarps-
ins nú og á fjárlögum 1958 til
samanburðar, en sleppi 19. grein-
inni á báðum stöðunum, og það
geri ég vegna þess, að undanfarið
hafa verið mismunandi aðferðir við
fjáröflun til greiðslu á útflutn-
ingsuppbótum og til lækkunar á
vöruverði innanlands, sem fært er
á 19. gr. Útkoman er þá sú, að eins
og þetta frumvarp er nú eftir 2.
umr. eru rekstrargjöldin á því (að
slepptri 19. gr.) rúmlega 90%
hærri heldur en þau voru á fjár-
lögum 1958. (En alls hefur upp-
hæð fjárlaga meira en tvöfaldazt
á þessu tímabili). Af þessu sézt, að
aukin útgjöld hins opinbera vegna
þeirra kauphækkana, sem urðu á
þessu ári, eru ekki nema örlítið
brot af þeim miklu hækkunum á
Skúli Gúðmundsson, alþm.:
Stórfelldcir hækk
anir ríkisútgjalda
Og í Reykjavíkurbréfi Mbl. 30.
okt. 1960 var sagt:
„Ekki er síður mikilsvert, að nú
er horfið frá hinum sífelldu út-
gjaldahækkunum og þennslu ríkis-
báknsins".
Nú er komið að afgreiðslu fjár>-
laga í þriðja sinn á valdatíma rík-
isstjórnarinnar. Frumvarpið var
lagt fram í upphafi þings í haust,
en þá virtist nokkuð farið að draga
niður í þeim viðkomandi sparnað-
iniim, bæði hæstv. ráðherra og að-
almálgagni ríkisstjórnarinnar. En
meiri hluti fjárveitinganefndar,
skipaður fimm mönnum í liði
stjórnarinnar, bætir þetta dálítið
upp. í nefndaráliti meiri hlutans,
sem dagsett er 10. þ. m., segir svo
Fjárveitingar til verklegra framkvæmda
hlutfallslega langtum minni en áður. —
Sparnaðurinn fyrirfinnst ekki.
Kaflar úr þingræSu um fjárlagaírumvarpið
18. desember s.l.
gjöldum ríkisins, sem orðið hafa í
stjórnartíð núverandi ríkisstjórnar.
Minni verklegar
framkvæmdir
Nú er hlutfallslega miklu minna
en áður af ríkistekjunum látið
ganga til nauðsynlegra verklegra
framkvæmda. Hér skulu aðeins
nefnd þrjú dæmi um þetta. Eins
og áður segir eru gjöld á rekstrar-
yfirliti fjárlagafrv. nú yfir 90%
hærri en á fjárlögum 1958. En til
nýrra akvega er nú veitt tæplega
28% hærri upphæð en 1958. og
það er mjög langt frá því að vega
á móti þeirri hækkun á vegagerð-
arkostnaði, sem orðið hefur síðan.
Þó eru framlögin til brúagerða
enn meira skert. Til brúagerða er
nú aðeins varið rúmlega 14%
hærri upphæð en 1958. Það verður
langtum minna, sem hægt verður
að vinna fyrir veitta upphæð nú,
heldur en fyrir fjárveitinguna
fyrir fjórum árum. Enn má nefna
framlög ríkisisjóðs til raforkufram-
kvæmdanna. Árið 1958 var veitt
úr ríkissjóð?. til raforkusjóðs og til
nýrra raforkuframkvæmda samtals
25 millj. króma, en nú eiu þessar
| upphæðir 24 millj. 250 þús. kr. Það
j er lækkun um 750 þús. kr. En
hvað ætli fcostnaðurinn við rafvæð-:
inguna hafi aukizt mikið á þessu
tímabili? Það er ekkert smáræði. j
Talað um sparnaS
Þetta er' í þriðja skiptið á stjórn :
artíma núverandi ríkisstjórnar,
sem fjárlög eru hér til afgreiðslu.
| í fyrsta skipti var það í febrúar
1960. Þá voru afgreidd fjárlög fyr- j
ir árið 1960. Á forsíðu Morgunbl..
9. febr. þ>að ár, var þannig fyrir-
sögn meíð mjög stóru letri:
„Stórfelldur sparnaður í opin-!
j berum rekstri fyrirhygað^r“.
Og tvaim dögum síðar aiátti sjá
j í fyrirsör'n i Mþl.,rHí?á!V
„Gagngerðar endurbætur gerðar !
á fjármálakerfi Iandsins“.
Skúli Guðmundsson
í okt. 1960 var lagt fyrir þingið
fjárlagafrv. fyrir árið 1961. í fjár-
lagaræðunni þá sagði fjármálaráðh.
að við undirbúning fjárlagafrum-
varpsins fyrir 1961 hefði verið
reynt að snúa inn á aðra braut, og
freista þess að færa gjöldin niður.
Morgunbl. sagði frá fjárlagaræð-
unni, m. a. í leiðara 26. okt. Þar
segir, að fjármálaráðherra hafi
bent á,
„að nú hefði verið brotið blað í
fjármálastjórn landsins, með all-
mikilli lækkun útgjalda flestra
gjaldagreina fjórlaga".
m. a.:
„Fjárlagafrumvarpið ber með
sér, að þeirri stefnu hefur verið
fylgt, að gæta ýtrasta sparnaðar í
rekstri ríkisins og ríkisstofnana.
Nefndin hefur líka miðað tillögur
sínar við það sjónarmið. Fjármála-
róðherra skýrði frá því í fram-
söguræðu sinni með fjárlagafrv.,
að enn sé unnið að athugunum á
því, hvað unnt sé að gera til auk-
innar hagsýni og sparnaðar í
rekstri ríklsins og stofnana þess.“
Þama er ofckur færður sá fagn-
aðarboðskapur, að ýtrasta sparn-
aðar hafi verið gætt við samningu
fjárlagafrv. En þeir vilja gera enn
betur, blessaðir. Þeir segja, að
enn sé unnið að athugunum á því
að auka sparnaðinn, og stef'nt að
því að koma á enn meiri sparn-
aði en þeim „ýtrasta". — Mikið
stendur til.
En sparnaður fyrir-
^innst ekki
Þegar maður athugar þessi mál,
með því að líta yfir fjárlagafrum-
varpið, er hvergi hægt að finna
þennan spamað. sem um hefur
verið talað. Stórkostlegar hækk-
anir gjalda sjást þar { staðinn fyr
ir sparnaðinn. Þetta er í miklu
ósamræmi við yfirTætisfullar yfir.
lýsingar um spamað .og vel mætti
segja við þessa : menn, eins og
Grímur bóndi á Bessastöðum kvað:
1 „Ykkur er nær að láta minna.“
í lok síðustu aldar var ekki
um neina akfæra vegi að
ræða hér á landi og fæstar ár
landsins voru brúaðar.
HVORT SKAL META MEIR?
Mátti þá segja að allar sam
göngur færu fram á hestbaki.
Nú er svo komið, að nálega öll
héruð landsins eru i akfær-
um tengslum og í mörgum
sveitum akfært að hverjum
bæ. Lengd þjóðvega, eftir því,
sem mér er sagt mun vera ná
lægt 8000 km.
Sýsluvegir 2400 km, hreppa
vegir 1700 km. og fjallvegir
500 km. — Alls 12000 km.
Lengd brúa í landinu ná-
lægt 30 km.
Má af þessu sjá, að þjóðin
hefur ekki haldið að sér hönd
um á þessu sviði svo fámenn
sem hún er og landið því
strjálbýlt. Allar verklegar
framfarir sem orðið hafa í
landinu á þessari öld byggj-
ast mjög á samgöngukerfinu,
svo stór lífæð eru góðir veglr
fyrir þjóðina.
• Sumarið 1907, konungssum
arið, sem svo var kallað hér
sunnan lands, var ruddur ak-
vegur frá Þingvöllum að
Geysi um Hrunamannahrepp
og á Skeið, er þetta um 100
km. leið. Þrjár stórar ár voru
brúaðar: Brúará, Tungufljót
og Hvítá. Þá komust Biskups
tungur fyrst í vegasamband
við næstu sveitir.
Biskupstungur eru að mestu
umflotnar stðrám og Tungu-
fljót klýfur sveitina að endi-
löngu; var því jafnan yfir
stórvötn að fara, hvert, sem
horfði. Þessi vegabót markar
tímamót í framförum upp
sveita Árnessýslu.
Man- ég að þá sagði merkur
bóndi við mig, er ég fór með
honum lestaferð til Reykja-
víkur; var ég þá stráklingur
innan við fermingu:
„Nú getur hver amlóði ferð
azt, bara ef hann getur hald
ið í taum eða kann að stýra.“
Svo mikið hagræði þótti þá
að þessum umbótum, vegum
og vögnum.
Aukin tækni, meiri hraði
og breyttir hættir á allan
hátt kalla á nýja og betri vegi,
breiðari og traustari brýr.
Og enn vantar víða vegi og
brýr í landi okkar, er því nokk
ur vandi að meta rétt, hvað
fyrst skuli taka til fram-
kvæmda.
Hverri nýrri samgöngubót
ber að fagna. Því vil ég að
nokkru láta þess getið, að nú
má aka beina leið frá Laug-
arvatni að Geysi. Ný brú hef'
ur verið byggð yfir Brúará,
og var hún opnuð til umferð
ar í nóvember sl. Brúarsmíð
in gekk bæði fljótt og vel og
eiga allir þakkir skilið sem <
að unnu. Brúará var löngum
hinn versti farartálmi og
hefur komið mjög við sögu.
Rennur hún og skammt fcái
Skálholti, þangað sem allar
götur þjóðarinnar lágu um
aldir. Brúará er fjölbreytt að
útlifci, „silfurtær og sárköld"
og tóldræg.
T'ugir fólks, lærðir og leik-
ir, hafa farizt í á þessari og
síðast í fyrrasumar, 1960, er
Skotinn Stuart Mc Intash á-
samt hesti, hvarf í gjána
skammt ofan við gömlu
brúna. Má nú ætla að Brúará
krerfjist ekki frekari fórna.
Sikammt frá Skálholti renn
ur Hvítá, sem kunnugt er. Var
þar áður ferjustaður á Iðu.
U'rðu einatt slys á þeim slóð-
um.
Síðast, árið 1955, féllu tveir
tiræður niður um ís á Hvítá.
iskammt frá ferjustaðnum.
Höfðu þeir unnið að bygging
tam í Skálholti, en voru á
heimleiö til Reykjavíkur,
laust fyrir jólin. Var þá mik-
ill harmur að kveðinn ætt-
ingjum og vinum þeirra og
þá ekki sízt aldraðri móður,
sem sjálfsagt hefur fundið
sig bresta „sakarafl við sona
bana.“
Þau ein manngjöld, sem
greidd verða, er að mestu
gagni koma fyrir framtíðina,
er að byrgja fyrir frekari
hættu er slysum valda
Nú er komin brú á Hvítá
í Iðu. Veglegt mannvirki í
fögru umhverfi.
Engin vígsluathöfn fór fram
þegar þessi brú var tekin í
notkun. Virðist þó sann-
gjamt að slíkra mannvirkja
sé getið með sérstakri v ð-
höfn, er sýni feginshug og
þakkarvott fyrir þarft verk og
mikla hindrun, sem rutt er
úr vegi um alla framtíð.
Hefur margur þakkað fyr-
ir minna.
Nú hefur akvegurinn milli
Laugarvatns og Geysis stytzt
um 20 km. Hniga öll rök að
þvi að þessum vegi verði þeg
ar haldið áfram skemmstu
leið að Gullfossi, eru það 9
km. Styttist sú vegalengd um
18 km. frá þvi sem er.
Hefur þetta einatt vakið
nokkra furðu erlendum ferða
mönnum. sem oft hafa naum
an tíma hér, en vilja sjá sem
mest af landinu.
Á þessari leið verður að
byggja brú yfir Tungufljót.
Eins og áður segir var fyrst
byggð brú yfir Tungufljót
árið 1907. Tók hana af í jök-
ulhlaupi sumarið 1929.
Nokkru seinna var gerð jiý brú
á Fljótið eingöngu fyrir létt-
ari umferð, menn og hesta.
Er þetta hengibrú og hvíla
strengirnir á trégálgum, sem
reistir eru á brúarstöplunum
frá 1907, sem nú eru sprungn
ir og hrörlegír. Er fyllt upp að
brúarsporðunum með jarð-
vegi, sem skolast burtu hvert
sinn er fljótið vex. Er þá brú
in með öllu ófær hestum. Að
sjálfsögðu hefur þessi brú
verið til mikils hagræðis, bæði
fyrir byggðina sjálfa og aðra,
sem eiga hér leið um. En nú
er svo komið, að enginn get-
ur sagt fyrir með fullri vissu
hvaða umferð brúin þolir, eða
hvenær hún hrynur undan
sjálfri sér.
En — „Á meðan Hestklett-
ur heldur, og hinu megin er ás
og bandi brugðið á milli,
er brú yfir þessa rás“.
Er hægt að bíða eftir þvi
að þessi brú hvolfi úr sér um-
ferðinni eins og Ölfusárbrúin
gerði forðum, eða valdi slysi
með líkum hætti og gamla
brúin á Brúa'rá.
Síðastliðið sumar vann
Ferðaskrifstofa ríkisins að
því ásamt Þorkeli Bjarnasyni
á Laugarvatni og Páli Sig-
urðssyni frá Hólum, að fólki
gæfist kostur á að ferðast um
landið á hestum. Þessi ferða
lög reyndust vinsæl. Var hér
um góðan hestakost að ræða
og öruggt fylgdarlið. Og ekki
þarf að efast um það, að hest
urinn okkar veitir góð kynni
þeim, sem með honum ferð-
ast, ef rétt er á haldið.
Nokkrar hópferðir voru
farnar frá Laugarvatni á hest
um síðastliðið sumar, að Geysi
(Framh. á 13. siðu.)
6
TÍMINN, þriðjudaginn 9. janúar 1962.