Tíminn - 17.01.1962, Qupperneq 8

Hér eru íslenzku boSsmennirnlr í Bretlandi. Myndin er tekin í Derby. Frá
A. G. Finnsson, Björgvin GuSmundsson og Þór Vilhjálmsson.
vinstri: Heimir Hannesson, ungfrú R. Bemrose, Aldermann C. E. J.
Lán til íbúða í Bretlandi 90%
Einn af mörgum viðkomu-
stöðum okkar fjórmenning-
anna í kynnisferð þeirri til
Bretlands í boði brezka utan-
ríkisráðuneytisins, er áður hef
ur verið sagt frá, var iðnaðar-
borgin Derby á Mið-Englandi.
Derby er háþróuð og gömul
iðnaðarborg, þar var reist
Heimir Hannesson, stud. jur.
segir f rá för fjögurra íslendinga
í boði brezkra stjórnarvalda
var einn í hópi slíkra, átti langa
sögn að baki í störfum sínum í
Derby og var í hópi „öldunganna“
í bæjarstjórninni. Það gæti annars
, . ... . . .*. , „ . | verið kafli út af fyrir sig að lýsa
fyrsta silkiverksmiðjan a Elret,þeirri gestrisni, er við nutum hjá
landseyjum, silkiiðnaður er Vim Derby-mönnum, en til þess
1 gefst því miður ekki rúm að sinni.
þar enn mikill og í Derby eru
aðalstöðvar og helztu verk-
smiðjur Rolls-Royce, sem ekki
þarf frekar að kynna.
Það var þó ekki tilætlun okkar
að fá að fylgjast með framleiðslu
Það var einkum skipulag hús-
næðismála, sem okkur var kynnt í
Derby, og þar sem þau mál eru hér
jafnan ofarlega á baugi, mun hér
leitazt við í fáum orðum að skýra
frá því helzta, er á góma bar í
þeim efnum.
í Englandi er ráðherra hús-
silkidúka eða Viscount-hreyfla, næðis-, bæjar- og sveitarstjórnar-
þótt fróðlegt væri, heldur hafði mála falin framkvæmd húsnæðis-
Derby verið valin til að kynna okk-; málanna í heild, framtíðarskipulag
ur bæjar- og sveitarstjórnarmál-, þeirra og yfirstjórn. Það er hins
efni, sem a. m. k. að einhverju 1 vegar hlutverk hvers einstaks bæj-
leyti gætu verið sambærileg við ar- og sveitarfélags að sjá um fram-
íslenzkar aðstæður — en Derby er kvæmd innan sinna takmarka eins
ekki stórborg og íbúafjöldinn ' og t. d. eftirlit með bygging nýrra
nokkuð á an.nað hundrað þúsund. 1 húsa, útrýming heilsuspillandi hús-
Það fyrsta. sem sérstaklega1 næðis og bygging nýrra húsa á
vakti athygli okkar í Derby, var'vegum bæjarfélagsins, sem síðan
fyrirkomulag sjálfrar bæjarstjórn-' eru leigð þurfandi leigutökum gegn
arinnar. Bæjarstjórnarmenn eru tiltölulega vægu.verði.
alls 64 að tölu, þar af 16 svokall- Hið opinbera hefur sannarlega
aðir öldungar (aldermen), sem haft á hendi ýmisleg verkefni á
oftast eru rosknir bæjarstjórnar- þessum sviðum síðan í stríðslok, en
menn eða aðrir virtir borgarar. í stríðinu eyðilagðist eða skemmd-
„Öldungarnii‘“ njóta hins vegar ist þriðja hvert hús á öllum Bret-
þeirra forréttinda, að þeir eru landseyjum — og af þeim tveim
kosnir til 6 ára í senn af hinum 48 ? þriðju húsa, sem eftir stóðu, voru
kjörnu bæjarstjórnarmönnum. Bæj mjög mörg á takmörkum þess að
arstjórnarkosningar eru háðar ár- vera íbúðarhæf. Síðan í stríðslok
lega í Derby, en á ári hverju renn- ^ hafa Bretar unnið stói'átak í þess-
ur út kjörtímabil 16 bæjarstjórn-: um efnum, en þróunin hefur smám
ar manna eða þriðjungs kjörinna í. saman orðið sú, að ábyrgðin á
almennum kosningum. Slíkt kosn-; framkvæmd þessara mála hefur æ
ingafyrirkomulag þekkist víða í nreir færzt á hendur bæjar- og
Bretlandi, en þó mun það algeng-! sveitarfélaga og eiga þau nú um
ara, að kjörtímabil hverrar bæjar-, þrjár og hálfa milljón íbúða, sem
stjórnar renni út á þriggja ára leigðar eru út gegn vægu gjaldi.
fresti. „Öldungar" munu hins veg-' j Derby heimsóttum við nýlegt
ar hvarvetna kjörnir til sex ára og íbúðahverfi þar sem bærinn hafði
skapar það fyrirkomulag vissa; látið reisa 2500 íbúðarhús á síðustu
festu í stjórn bæjarmála. j tQ árum, en á sama tíma hefur,
Forvitnilegt var að heyra, að í (bæjarfélagið látið byggja um 7000
Derby og fjölmörgum öðrum borg-jíbúðarhús. Er þær framkvæmdir]
um í Bretlandi er það nánast heið-'hófust árið 1951, voru 7000 hjón á
ursstarf að gegna embætti' borgar- j biðlista, en nú er málum svo kom-
stjóra, enda er það ólaunað og ið, að ung, nýgift hjón þurfa yfir-
ekki á færi annarra en vel efnaðra j leitt ekki að bíða lengur en í 2—3
manna. Risnu fá þeir þó greidda.' mánuði eftir að geta flutt inn, ef
Hinn ágæti gestgjafi okkar í Dei'by þau hafa verið svo hyggin að
J. E. Andrews, aðstoðarborgarstjóri leggja inn beiðni um íbúð, á með- i
an þau voru trúlofuð — og þarf
kannske ekki sérstaka hyggni til.
Til þess að kynnast þessu fyrir-
komulagi og hinum raunverulegu
kjörum af eigin raun skoðuðum
við allmargar íbúðir og fengum
-ír rafrr...0_. Cg 16 shillingar
(tæpar 100 kr.) á viku fyrir gas.
Næst var heimsótt heimili Iog-
suðumanns við járnbrautirnar,
sem fékk 12—13 pund á viku auk
eftirvinnu og borgaði hann 1.12 p.
á yiku í leigu. Er hér um að ræða
svipað hlutfall og fyrr er nefnt.
Fjölskylda þessi átti bæði bíl og
sjónvarpstæki, en hvorki ísskáp né
' síma.
Þá var heimsótt lítil íbúð gam-
allar konu, sem engar tekjur hafði
nema ellilífeyri að upphæð 3 p. og
11 sh. á viku, en greiddi í viku-
leigu 1 p. og 1 sh. eða um 126 ísl.
kr. Hún bjó ein í íbúðinni, en naut
þeirrar aðstoðar, er bæjarfélagið
lætur í té við gamalt fólk með
heimsendingu tilbúins matar gegn
afar lágu verði, reglulegum eftir-
litsheimsóknum, þvottaþjónustu o.
s. frv. Bæjarfélagið leggur áherzlu
á að útvega öllu því gamla fólki, er
það kýs, litlar og ódýrar íbúðir, því
að vist á elliheimili á ekki jafnt
við alla. Gamla konan, sem við
heimsóttum, hafði aldrei átt eigið
heimili fyrr og naut þess greini-
lega í ríkum mæli.
Að því er Mr. Gregory, yfirmað-
ur húsnæðismálanna í Derby, tjáði
mér, mun meðalleiga í íbúðum
bæjarins vera um 6 pund á mán-
uði eða um 720 ísl. krónur, en laun
manna nokkuð mismunandi. Leig-
an myndi vera nokkru hærri, ef
ekki kæmi til niðurgreiðsla og að-
stoð hins opinbera, sem er nokkuð
mismunandi mikil og er þar eink-
um miðað við aldur íbúða, stærð
og útlit.
Fátítt er, að fjölskyldur búi
mörg ár í senn í leiguíbúðum bæj-
arins, 2—3 ár að jafnaði, en að
þeim tíma liðnum hefur meðalfjöl-
skyldu oftast tekizt að búa svo í
haginn fjárhagslega, að setzt er að
í eigin íbúð.
þar upplýsingar um leiguna jafn-
framt því, sem húsmæðurnar upp-
lýstu okkur um tekjur eiginmanns-
ins, til þess að við gætum gert
raunhæfan samanburð. Skulu hér
nokkur dæmi nefnd: Vélaviðgerða-
maður, sem hafði 16 pund á viku
(um 1920 kr.) greiddi í vikuleigu
fyrir fjögur herbergi, eldhús og
bað á tveimur hæðum 1 pund og
16 shillinga (um 216 kr.), sem ekki , - , , „
. Til þess að standa undir kostn-
er nema rumur niundl hlutl af aði við slíkar húsnæðisframkvæmd-
vrkukaupinu. Til viðbótar þessu > er frá hefur verið sagt, afla
koma svo 7 pund ársfjórðungslega1 brezk bæjar- og sveitarfélög fjár-
Páll H. Jónsson frá Laugum:
llmur hvítra rósa
PÁLL H. JÓNSSON
Þorpið var venjulegt sjáv
arþorp. íbúar nálega 800.
Margir bátar vi3 bryggj-
urnar, hraðfrystihús, fiski-
mjölsverksmiðja, mikil og
góð hafnarmannvirki. Nokk
ur íbúðarhús í smíðum.
mörg ný og vel frá gengin
Göturnar eins og gengur
sumar illfærar nema traust
ustu bifreiðum, aðrar betri,
en vissulega vel fært um
um þorpið öllum þeim, sem
þurftu að komast milli húsa.
Nokkrar verzlanir; kaupfé-
lag og kaupmenn í mesta
bróðerni hlið við hlið. Fólk-
ið gat sýnilega valið um,
hvort það vildi heldur þiggja
þjónustu félags, sem það
byggði upp sjálft, eða þjón-
ustu einkaframtaksins, sem
það þurfti ekki sjálft að
bera neina ábyrgð á. Stór
og vandaður barnaskóli.
falleg og myndarleg börn á
ferli. Fólkið, sem fyrir augu
bar, frjálslegt og myndar-
legt.
Tveir ferðalangar gistu
þorpið yfir eina helgi, eins
og margoft skeður í mörg-
um þorpum. Ekkert sérstakt
með sunnudaginn að gera og
því gengið í kirkju að aug-
lýstri messu klukkan 14.
Kirkjan var gömul, nokk-
uð fornfáleg að utan, en þó
með vissan virðuleika svip
Að innan í sæmilegu horfi
máluð, vel lýst, altaristafl-
an stór og falleg, mjög gam
all prédikunarstóll, kirkju-
legur og virðulegur. Söng-
loft.
Presturinn gekk í kirkjuna
með svartan pípuhatt yfir
Íhvítum kraga og í síðri
hempu. Roskinn maður,
beinn í baki, vel vaxinn, með
hæstu mönnum og svaraði
sér vel, virðulegt glæsi-
menni. Þegar fyrir altarið
kom, bar hann messuskrúð-
ann með tign. Snjóhvítt hár
ið bar vel af við blámann í
altaristöflunni. Ósjálfrátt
datt manni í hug einhver af
spámönnum Gamla testa-
mentisins.
Messan hófst. Gott orgel,
hreimfagurt og engin nótan
tolldi niðri. Ágætlega leikið
af öryggi og myndugleik.
Söngflokkurinn, tvær eða
þrjár konur og einn karl-
maður, sungu af mikilll
prýði, einraddað og fallega.
Hinn aldurhnigni spámaður
kristninnar fyrir altarinu,
tónaði, svo að unun var á að
hlýða og flutti guðs orð og
útskýrði heilaga ritningu
eins og fjöldi trúaðra þjóna
Krists gera og hafa gert um
gjörvallan kristinn heim.
Úti var stinnings kaldi og
stóð upp á kirkjuhliðina. Ein
rúða var brotin, og kirkjan
átti ekki rúðu til þess að
T í JT J N N , miðvikndagino 17. janáai 19^.^