Tíminn - 17.02.1962, Qupperneq 9

Sumarið 1951 bað sýslumaður
Árnesssýslu, Páll Hallgrímsson,
mig um að koma aus'tur í Hvera-
gerði til þess að líta á húseignir,
sem í ráði var að kaupa fyrir starf
semi elliheimilisins, en nokkur
hugur var í mönnum um að ráðast
i þá framkvæmd. Þorvarður Guð-
mundsson frá Litlu Sandvík hafði
gefið allverulega fjárhæð í sjóð,
sem verja skyldi til elliheimilis og
ýmsir aðrir áhugamenn í sýslunni
með Dag Brynjólfsson, formann
Búnaðarfélags Suðuilands í farar-
broddi, veittu málinu mikilsverðan
stuðning.
Endalok urðu þau, að ég tók að
mér fyrir hönd Grundar að koma
upp elli- og dvalarheimili Arnes-
inga í Hveragerði — en uppá-
stungu að því að svo varð átti Guð-
jón Sigui’ðsson í Gufudal. Síðan
Elli- og dvalarheimilið Ás tók til
starfa, eru nær 10 ár, og margs að
minnast, þegar litið er yfir farinn
veg, enda þótt áfanginn sé ekki
lengri.
í Asi eru nú 23 vistmenn, 14 kon
ur og 9 karlar, en vistplássin eru
fleiri, samtals 35. Er því hægt að
bæta mörgum við, en á sumrin eru
reyndar flest vistplássin fullskip-
uð. Húsin okkar eru nú 12 að tölu,
mörg þeirra eru fyrir garðyrkju-
menn og aðra, sem hjá okkur
starfa. Gróðurhús höfum við einn-
ig nokkur, sem og garðrækt. Allt
er þetta enn fremur lítið að vöxt-
um, en þó á framfaraleið, á von-
andi eftir að stækka og eflast. —
Ástæðan fyrir því, að ég fór að
starfa í Hveragerði er sú, að mér
fannst það vera skylda mín að
hlýða því kalli til starfa, ekki sízt
vegna þess, að hér var um fyrstu
tilr'aun til sam.starfs á þessu sviði
að ræða — borgin og sveitin tók-
ust í hendur til þess að leysa að
nokkru þjóðfélagslegt vandamál.
Enn fremur vegna þess, að ég trúi
því, að mikill lækningamáttur sé
í hverahitanum, leir, vatni og gufu,
en um þau mál öll hafði Þórður
Sveinsson prófessor og læknir sagt
mér margt og merkilegt.
Erfiðleikar fólksins í dreifbýl-
inu, í sveitinni, eru margir og þá
ekki sízt vandamálið með eldra
fólkið, sem er orðið lúið og farið
að heilsu, eftir langt og mikið ævi-
starf. Þessu fólki þarf oft að finna
samastað. Manneklan í sveitinni er
mikil og er því oft og tíðum bók-
staflega ekki unnt að hlúa að
veiku og lasburða eldra fólki, sem
skyldi. Til Reykjavíkur, á Grund,
kemur oft fólk til dvalar úr sveit-
um landsins, .ekki sízt rúmliggj-
andi sjúklingar. En margt af
þessu fólki myndi frekar vera
heima í sveitinni sinni, eða í kaup
staðnum, ef nokkurt hæli væri þar
fyrir það. Nú er verið að tala um
cg ráðgera að reisa hæli fyrir
eldra fólk í Borgarnesi, og víðar,
og vona ég fastlega að úr verði.
Hefur verið bent á, að kirkjan í
landinu, söfnuðirnir, ættu að taka
málið upp og stofna og starfrækja
heimilin og hælin fyrir elztu sókn-
arbörnin, þegar þau þurfa þess
með. Myndi slík stárfsemi verða
til þess að auka veg kirkjunnar og
gefa prestum hennar kærkomið
tækifæri tii þess að vinna enn
meira og betur fyrir elztu sóknar-
börnin en hingað til hefur verið
kostur á.
Að Ási i Hveragerði tökum við
á móti fólki til dvalar um lengri og
skemmri tíma — fyrir utan okkar
venjulega vistfólk. Kom það oft
fyrir, að spurt var um vispláss fyr
Hveragerði
og framtíðin
ii föður eða móður vegna þess, að
ungu hjónin þurftu að fara í ferða-
lag, líka komu veikindi oft til sög-
unnar. Ástæðurnar voru margvís-
legar, en sjaldan var hægt að
hjálpa, vistplássin á Grund ætíð
fullskipuð. En enda þótt vistpláss
hefði verið laust, þá gat það stund
um valdið sársauka að koma hing-
að í fjölmennið alókunnugur, með
an börnin voru að heiman. Þetta
mál hefur margar hliðar og er erf-
itt oft á tíðum, en nú getum við
leyst úr því að nokkru. 1 einu af
húsum okkar í Hveragerði höfum
við aðstöðu til að taka á móti slík-
um gestum, getum haft eldra fólk-
ið hjá okkur í ágætum híbýlum,
og reynt að láta því líða vel, helzt
betur en áður, ef þess er nokkur
kostur.
Að sjálfsögðu er aðalstarfið í
Ási fyrir eldra fólkið, en við höf- j
um reynt a* vinna nokkuð að öðr-1
um málum, enda er margt hægt að
gera í Hveragerði, sem og svo víða
í landinu, og þurfum við ekki á
neinum sérfræðingum erlendis frá
að halda, til þess að segja okkur
fyrir verkum. Hitt höfum við gert
og eigum að gera — fengið þá til
ráðuneytis og leiðbeininga, sem og
að senda menn utan til þess að
afla menntunar og þekkingar á
ýmsum sviðum.
Undanfarin ár hafa allmargir
þýzkir vísindamenn komið á okk-
ar vegum til Hveragerðis til þess
að athuga um notkun hverahita,
leirs, vatns og gufu til lækninga.
Er nú vissa fyrir því fengin, að
sumir fá nokkra bót á heilsu sinni
með notkun hverahitans og hefur
Heilsuhæli Náttúrulækningafélags-
ins þegar starfað í nokkur ár. At-
huganir og i'annsóknir, sem gerð-
ar hafa verið, eru sendar til heil-
brigðisyfirvalda landsins.
j veit óg ekki, en líklega á það nokk
uð langt i land eins og svo margt
annað. Skilningur manna og áhugi
á þessu miklr. velferðarmáli er
hverfandi lítill. Flestir telja þetta
allt hégóma og tómt mál að tala
um. — Jarðýta var fengin til þess
Bananar vaxnir við íslenzka sól og
hlta úr iðrum jarðar í Hveragerði
Enn um nokkurt skeið verður
þessum athugunum haldið áfram,
og koma á þessu ári erlendir vís-
indamenn til þeiira starfa. Hve-
nær hafizt verður handa um fram-
kvæmdir, þ. e. reisa gistihús og
heilsuhæli (Hotel Sanatorium)
í sumar að ýta ofan í hveri og hol-
ur á hverasvæðinu, sem notaðar
liöfðu verið fyrir öskuhauga. Þetta
þótti handhægara heldur en að
; hreinsa upp óþveiTann. Nú er
! þetta allt fint og flott á yfirborð-
j inu, en allur óþverrinn og draslið
kemur fyrr eða síðar upp í guf-
junni. „Þetta er vonlaust“, segja
jflestir. — „Hvers vegna eitu að
þessu, skilurðu aldrei, að fólkið
Ivill þetta ekki, láttu það í friði og
farðu aftur til Reykjavíkur“. —
Ýmislegt þessu líkt er sagt við
mig, reyndar ekki eins oft nú og
áður. — Prófessor Dr. Lanmeyer,
íslandsvinurinn góðkunni, sem oft
kom til íslands, sagði eitt sinn við
mig í Hveragerði, þegar við vor-
um að tala um framtíðina: „Gísli,
þér skuluð ekki vera áhyggjufull-
ir um framtíð Hverageiðis. Eg er
talsvert eldri en þér, og ég man
eftir litlu sjávarþorpi heima í
Þýzkalandi um aldamótin, það leit
líkt út og Hveragerði, en þér ætt-
uð að sjá það í dag — einhver
allra fiægasti og mest sótti bað-
staður Þýzkalands. Á þessum stað
var það sama fyrir hendi og er hér
í Hveragerði, — möguleikarnir, —
hvenær þeir verða notaðir, vitum
við báðir ekki, en hitt vitum við,
ekkert mannlegt afl getur til
lengdar stöðvað þróunina". Orð
þessa lífsreynda, ágæta vinar míns
eru mér nnnnisstæð, og ég veit, að
það er i'étt, sem hann sagði, en
mig langar mikið til þess sjálfan,
að sjá drauminn um baðstað í
Hveragerði rætast — þess vegna
verður haldið áfram, þótt seint
gangi.
Við höfum nokkur gróðurhús og
framleiðum að sjálfsögðu fyrir
Grund og As tómata, gúrkur, kál-
meti og ýmislegt annað, sem og
nokkuð af blómum. En ég held, að
mikið sé hægt að gera á þessu
sviði og nokkur nýmæli hefur
garðyrkjustjórinn, Guðjón Björns-
son, þegar tekið upp í ræktuninni.
Verður því starfi haldið áfram,
enda vonum við að nokkur árang-
ur verði, og að þessi starfsemi
verði vísir að öðru meira, sem kem
ur fólkinu i landinu til góða.
Flestir, 'sem þessa grein lesa,
þekkja mig ekkert persónulega, en
hinir m’unu segja: „Er nú ekki
nóg komið af skýjaborgum og loft-
köstulum, af hverju er hann að
þessum skrifum, er ekki nóg, að
hann heldur hrókaræður yfir okk-
ur, ef honum gefst tækifæri til?“
Svarið við þessu og þvílíku er
þannig: — Vissulega er margt vel
gert í nverageroi. par eru margir
ágætir garðyrkjumenn. sem árum
saman hafa ræktað alls konar
grænmeti og blóm, og þekkja vel
til sinna starfa. Fólkið getur stað-
ið saman um hugðarefni sín og á-
hugamál, og hjálpsemi þess er mik
il. Rétt fyrir jólin gaf t.d. Kven-
félagið út kort til ágóða- fyrir
kirkjubyggingasjóð. Samvinna við
fólkið er ágæt, og við höfum starf
andi hjá okkur úrvals fólk. En
samt sem áður þarf maigt að gera,
mörgu að breyta, til þess að Hvera
gerði sé fært um sitt forystuhlut-
verk. Verkefnið er ekki aðcins, að
þar komi upp fyrsti baðstaður Is-
lands, heldur þarf þar að verða
blómabær, fallegustu garðar lands-
ins í kringum húsin, sýningarskál-
ar, þar sem innlendir og erlendir
menn dást að þeim undrum, sem
gerast, þegar hverahitinn er not-
aður af kunnáttu og vísindin tekin
með í ráðum og framkvæmdum.
En Hveragerði getur líka orðið
friðsælt athvarf eldra fólksins.
Fólkið, sem unnið hefur vel og
lengi fyrir land og þjóð, en það
gerir hver og einn, sem vinnur af
skyldurækn: og trúmennsku störf-
in sín, þetta fólk á að geta fengið
ef það óskar. athvarf í blómabæn-
um, garðyrkjubænum og baðstaðn
um, sem fyn eða síðar verður að
veruleika f Hveragerði.
Og að síðustu þetta:
Ræður og skrif um framtíðina
og verkefnin í þessu stóra og hart-
nær ónumda landi, verða aldrei of
margar eða of mörg. Aftur og aft-
ur þarf að tala kjark í fólkið, von-
leysið lýsir sér oft í landflótta,
framtaksleysið verður að víkja fyr-
ir duglegurr. athafnamönnum, sem
vilja vinna af alhug fyrir land og
þióð. Við megum aldrei gleyma
því, að við erum hér aðeins
skamma stund, við þurfum að
reyna að vinna saman að velferð
fólksins og koma málunum þann-
ig. að hlutur lítilsmagnans verði
aldrei fyrir borð borinn. Við þurf-
um að hugsa um hag náungans —
um leið og við vinnum fyrir okk-
ur sjálf. —
Gísli Sigurbjörnsson.
Rusl i hver f Hveragerði
Norræni Snmar-
Háskólinn í Finn-
!andi
Norræm Sumarháskólinn verð-
ur haldinn i Finnlandi í ágústmán-
uði n. k. og mun að venju standa
yfir tæpar 2 vikur. Er þetta í 12.
sinn, sem Sumarháskólinn starfar.
Yfirleitt hafa um 250 norrænir
stúdentar, kandidatar og háskóla-
kennarar sótt hann á sumri hverju.
og ávallt verið um nokkra þátt-
töku að ræða héðan. Tilgangur
Sumarháskólans er að ræða efni,
sem Iiggja á mörkum ýmissa fræði-
greina, og hamla þannig á móti of
mikilli sérhæfni. í öllum háskóla-
bæjum á Norðurlöndum eru haldn-
ír umræðufundir að vetrinum til
undirbúnings þátttöku í Sumarhá-
skólanum sumarið eftir, en þar
skiptast menn í hópa eftir áhuga-
málum. Gefst mönnum þar tæki-
færi til að kynnast persónulega
þeim, sem stunda hliðstæð stöif á
Norðurlöndum eða glíma við svip-
uð viðfangsefni.
Hér hafa verið haldnir undir-
búningsfundir í Háskólanum siðari
hluta vetrar, og er svo einnig ráð-
gert nú. Þátttaka er heimil öllum,
er lokið hafa stúdentsprófi, og
skulu þeir sem áhuga hafa, snúa
sér til þeirra Ólafs Björnssonar,
prófessors eða Sveins Asgeirsson-
ar hagfræðings, fyrir 15. febrúar
r..k., en þeir veita allar nánari
upplýsingar.
TIMIN N. laucardauur 17. febrúar 1962.
9