Tíminn - 21.02.1962, Blaðsíða 9

• Eða — ?
Það er sjálfsögð
mæta mann, og svo ber hennar og það, sem kann á honum liún anriars váeri, og ber útgef-
Þverskurður af mýri hjá Víðimýri í Skagaflrði. Ljósu rendurnar
tvær eru öskulög frá Heklu; það þykka er 2700 ára gamalt. Hið
neðra er 4000 ára. Þannig hafa frjórannsóknir gagn af öskulögum.
Benedikt Gröndal og
Hannes Hafstein
1 deilunni um það, hver sé höf-
undur greinarinnar í Norðlingi
1880, þar sem lýst er jarðarför
Jóns Sigurðssonar, munu nú allir
hafa áttað sig á því, að Hannes
Hafstein sé ekki höfundur henn-
ar, eins og Kristján Albertsson
heldur fram, heldur Benedikt
Gröndal. Er' raunar furðulegt að
slikt skuli hafa hent jafn greind-
an mann og höfund ævisögu H. H.
þv' að hvort tveggja er, að Grön-
dal hefur eignað sér greinina, og
er heldur óviðfelldið að þjófkenna
þann
greinin svo glögg merki hans, að
hverjum manni, sem eitthvert
skyn ber á stíl Gröndals, á að
vera vorkunnarlaust að þekkja
hann.
Hér dugar því ekkert stærilæti
eða þrái, staðreyndir verður að
viðurkenna hreint og drengilega,
þegar svona er komið. Engin önn-
ur leið er fær.
En ýmsir spyrja um það, hvað
útgefandi bókarinnar muni gera,
begar svo er komið. að bessi kafli
„Viðreisnin“ hefur heppnazt,
segja stjóniarblöðin daglega.
Til sönnunar því segja þau frá
batnandi greiðslujöfnuði við
útlönd og nokkurri aukningu
á sparifé í bönkum.
Stjórnarblöðin eru svo rogg-
in yfir þessu, að helzt minnir
á óvita, sem eru að byrja að
mæla og eru upp með sér af
hverju einstöku orði, sem þeir
geta sagt.
Þegar „viðr'eisnin" var boð-
uð landsfólkinu, átti hún að
færa þjóðinni batnandi lífs-
kjör og auknar framkvæmdir.
Allir vita, að lífskjörin hafa
versnað stórlega vegna „við-
reisnarinnar", þrátt fyrir góð-
æri og óvenjuleg aflabrögð af
þeim sökum bæði til lands og
sjávar.
í mörgum gr'einum hafa
framkvæmdir dregizt stórlega
saman. Nálega ekkert er nú
keypt af nýjum fiskiskipum,
þótt vitað sé, að mörg skip
þarf árlega að endurnýja, svo
að skipastólnum verði við
haldið.
Ræktunarframkvæmdir hafa
dregizt mikið saman og áburð-
arkaup bænda minnkað, Þetta
tvennt leiðir fyrr eða síðar til
minnkandi framleiðslu eða að
minnsta kosti til minnkandi
framleiðsluaukningu landbúnað
arvara, sem þó er þ.ióðarnauð-
syn að aukist jafnt og þétt
vegna fólksfjölgunar, sem að
mestu lendir í bæjunum.
Byggingarframkvæmdir hafa
stórlega dregizt saman.
að vera byggt, er ranglega þangað
komið. Er sjáanlegt, að þessi bók
um Hannes Hafstein hefur því
misst að no-kkru gildi sitt, þótt allt
annað kunni þar að vera rétt
hermt. Hún er því ekki jafn eigu-
iee ævisasa hins merka manns oe
Allt fyrir
viðreisnina*
Þannig var í einni stórri
sýslu aðeins hafin bygging
tveggja íbúðarhúsa s.l. ár.
Annað þessara húsa var ný-
verið métið vegna brunatrygg-
ingar.
Kostnaður við bygginguna,
sem er 120 m2 íbúð, var orð-
inn kr. 435 þús., þar af efni
kr. 305 þús. Eftir var þá að dúk
leggja og mála húsið að mestu
bæði að utan og innan. Sá
kostnaður var áætlaður um 70
þús. kr.
Athyglisvert er, hve bygg-
ingarkostnaðurinn hefur hækk-
að gífurlega síðustu tvö ár og
ekki sízt það atriði þessa dæm-
is, hve efniskostnaðurinn er
orðinn miklu meiri — marg-
faldur á við vinnuna. Fyrir fá-
um árum var vinnuliðurinn tal
inn a.m.k. helmingur bygging-
arkostnaðarins. Frá þessum
hiutum er ekki sagt í stjórnar-
blöðunum. Þau þegja um þann
stórfellda samdrátt, sem orð-
inn er í framkvæmdum, sem
eru bráðnauðsynlegar í fram-
andinn ábyrgð á
bc:nt.
þróun þjóðfélagsins.
Nú er loks svo komið, að far-
ið er að bera á húsnæðisskorti
í bæjunum, og þá hækkar bæði
húsaverð og húsaleiga.
„Viðreisnar“mönnum er það
að sjálfsögðu ekki leitt. Þeir
ríku græða.
Og sveitafólk getur alls ekki
byggt. Til þess vantar bæði
hærri lán og stórfellda hækkun
á afurðaverði, svo að hægt sé
að standa straum af launum til
húsbyg.ginga. Afleiðing þessa,
verði ekkert að gert, verður sú,
að jarðir fara óhjákvæmilega í
eyði, þegar ekki verður lengur
unað við léleg húsakynni. Allt
ber þetta að sama brunni.
Samdráttur í framkvæmdum
leiðir af sér fyrr eða síðar sam
drátt í framleiðslu. „Viðreisn-
in“ er því öfugmæli og svik við
þjóðina.
Um málflutning stjórnarblað
anna má segja það, sem sagt
var um annað hliðstaett tilefni:
„Allt var gott, sem Júdas
gerði". G. G.
um slíkan mann sem H. H. var, sé
sannfræðileg, svo sem framast er.
Og hvað gerir hann? Þetla þarf unnt. Því verður kaflinn á bls. 60
að leiðrétta. Hvernig verður það
gert? — Með því að kalla bókina
inn og prenta hana á nýjan leik?
krafa að bók
- 63 að hverfa úr bókinni, og ann-
að það. sem á honum kann að vera
b.yggt. Það er einnig krafa okkar,
sem höfum lceypt hina umdeildu
bób. Kaupandi.
Takist að afstýra, eða að
minnsta kosti fresta enn
um langt skeið, gereyðing-
arstyrjöld á jörðu hér, lif-
um við nú á morgni mestu
heimsbyltingar, sem orðið
hefur í sögu mannkynsins.
Asía og Afríka eru að rísa
og hrinda af sér oki hvíta
kynstofnsins. Þá er eftir að
sjá, hversu nýlenduþjóðum
Evrópu tekst að mæta þeim
refsidómi, er sérhvert ill-
virki, samkvæmt lögmáli
réttlætisins, hefur í för með
sér.
En þrátt fyrir öll slys og
misferli í stjórnarfari og
samhúðarháttum manna og
þjóða hefur málstað Jesú
Krists þokað fram gegnum
aldimar. Eftir því sem
mönnunum hefur tekizt að
vinna bug á fátækt sinni
og umkomuleysi, hefur
grimmdin og miskunnarieys
ið látið undan síga í samfé-
lagi þeirra. Guðsneistinn er
fólginn í hjarta flestra
manna — kannski allra.
Á öllum Öldum kristins sið-
ar hefur meistarinn átt
dygga lærisveina, sem hafa
fundið og látið sér skiljast.
að „trúin er dauð án verk-
anna“. Upp úr djúpi hins
breiða mannhafs hafa risið
mannvinir og leiðtogar, sem
hafa hrundið fra.m margs
kyns félagsbundinnj sam-
hjálp mannanna, orkað þjóð
félagshreyfingum og heims
hreyfingum. Þess vegna
njótum við þess í dag að
búa í samfélagi, sem í svo
mörgum efnum starfar sam
kvæmt boði meistarans:
„Allt hvað þér viljið að
mennirnir geri yður, það
skuluð þér og þeim gera'.
— Lítum á Rauða Kross-
inn, Almannatrvggingarnar,
sjúkrasamlögin, slysavarna-
félögin, Samband ísl. berkla
siúklinga og önnur sams
konar félög, líknarfélögin
mörgu, þar sem konurnar
af svo miklum dugnaði og
ósérplægni vinna að því að
aflétta böli sjúkdóma og
umkomulevsis: „Siúkur var
ég, og þér vitjuðuð mín.
þyrstur var ég, og þér gáfuð
mér að drekka*.
II.
Samvinnustefnan er risin
af einni merkustu tilraun
mannanna að fá*sambúðar
háttum sínum og víðskint-
um réttlátt form. Hún er
ekki fendin af neinum há-
snekingum né nólitískum
draumóramönnum, heldur
af yfirlætislausum mannvini
sem starfaði meðal vefar-
anna í Rochdale í Envlandi
á öndverðri 19. öld. Kjarni
stefnunnar er sóttur i siá,lfs
varnar- og réttlætisvitund
hinna óbrevttu verkamanna
sem strituðu fyri.r Iffi sínu
og áttu um kjör sín undir
bögg að sækia við atvinnu-
skinulag auðhyggjunnar
Tnnihald stefnunnar er ekki
brotlausar kröfur og háv-
aði, heldur félagslegt sam-
starf, sem miðar beint til
þess að brjóta af alþýðu
manna fjötra verzlunará-
þjánar og auðvaldsdrottn-
unar.
Samvinnustefnan er um
það ólík öfgastefnum til
hægri og til vinstri, að hún
byrjar ekki á þakinu, held-
ur grunninum. Samvinnu-
menn hafa alltaf gert sér
Ijó.st, að manneðlinu verður
ekki breytt með fémútum,
valdboðum né kúgun. Odd-
vitar samvinnustefnunnar
hafa ekki gefið út háværar
stefnuskrár né æsingarit um
órafjarlægt takmark held-
ur hófust þeir handa um
félagslegt og bróðurlegt sam
starf til úrlahsnar á þeim
sára vanda, sem þiakaði
líf mannanna í kringum bá.
Upphaf stefnunnar er rétt-.
lætisþrá góðra manna, og
takmark hennar er sam-
starf, farsæld og þroski
frjálsra atvinnuborgara í
mannfélagi, sem er bvsrgt á
réttlæti og bræðralagi.
Upphaflegt samstarf sam
vinnumanna hneig að þvi
að trvggja félögum sinum
réttlát og sanngjörn verzl-
unarviðskipti og sannvirði
á vörum. Af beirri ástæðu
hafa margir litið svo á. að
samvinnustefnan sé ekki
annað en ákveðið form á
verzlunarfélögum En bessi
misskilningur hefur bokað
um set og á fyrir *ér að
hverfa, þegar stefnan færist
yfir á iðju manna og hvers
kyns atvinnustarfsemi þjóð-
anna. Þá mun það verða
Ijósara en nú er, að stefnan
ber í eðli sínu oa aðferðum
úrrœði tV bess að finna oa
tryqqja félaqsborqurnm sín
um ekki einvörðunau sann-
virði vörunnar, heldur óq
sannvirði vinnunnar að
auki.
Samvinnustefnan afneita'”
ekki einstaklingsfra.mtak-
inu, heldur viðurkennir hað
sem frumhvöt. í eðli manna
og sem styðia beri til arð-
bærra og drengilegra at-
hafna. En stefnan afneitar
algerlega os ris öndverð
gegn misbeitingu hins
frjálsa framtaks í óheftri
samkeppni. har sem afli og
vaidi fiármuna er beitt, til
féflettingar og undírokunar
alþvðu manna Samvinnu-
stefnan setur manninn siálf
an ofar fjármunum hans.
Þess vegna hafa allir sam-
vinnumenn jafnan ályktun-
arrét.t, i félögum sfnum um
málefni féiaganna og sam-
takanna 1 heild rikir jafnt
og fátækir
Auðvald'skipulagið og hin
Ohof+fl samkepnni fésterkra
aðila er ekkl annað en leif-
ar villimennskunnar. bar
sem menn með hvers kvns
ráðum leitast við að t.rnða
skóivn hver niður af öðr-
um. f bióðskim’lagi auðvalds
og óheftrar samkenpni gild
fr hað siðaboð. að fiá.rmun-
ir séu vald og að valdið sé
réttur. í félagsfylkingum og
skipulagi samvinnumanna
ræður sú kenning, að mað-
urinn sjálfur. framtak hans,
atorka og mannkostir ,sé afl
beirra hluta. sem gera skal,
enda hvíli samstarfið á
grunni hess meginboðorðs
Krists, að hver maður unni
náunga sínu.m þess hins
sama réttar og hlutar sem
hann siálfur kýs sér til
handa.
Þessar tvær þjóðfélags-
stefnur. risnar af svo ger-
ói iku m grundvallarsj ónar-
miðum. geta aldrei sætzt,
aldrei mætzt á sama fleti
né á sömu línu. Það hefur
sýnt si.g. svo að ekki verður
um deilt. að hvenær sem
Ieiðt.oga.r samvinnumanna
hafa villzt af leið og leitazt
við að blanda blóði við
skipulag samkeppnismanna,
hefur það leitt til slysa. Milli
þessara höfuðandstæðna
mun ávallt, ríkja kalt stríð,
þap sem tekizt verður á um
það. hvort auðnast megi að
hefia manninn af stigi villi
mennskunnar unp i mann-
félag kristins siðar.
Samvinnustefnan leitast
við að nema burtu óhelllir
og áníðslu óheftr.ar sam-
kenpni manna i borgara-
legu þióðfélagi. Og úrræði
stefnunnar er það, að vlnna
gegn öreigamennskunni á
þann hátt. að styðja at-
vinnu- og viðskiptasjálf-
stæði borgaranna í réttlátu
og bróðurlegu samstarfi.
(Framh. á 13. siðu >
TÍMINN, miðvikudaginn 21. febrúar 1962
9