Tíminn - 21.02.1962, Blaðsíða 8

„Ég hef ekkert á
segja, ég bara mála
II
Listmálarinn býr í gömlu
timburhúsi í Þingholtunum
ásamt konu og börnum, en
hugurinn dvelur við annað
hús, sem rís í Kópavogi, hálft
úr steini en hálft úr draumi.
Það er sem sagt ekki nema
fokhelt enn, einbýlishúsið sem
Hafsteinn Austmann er að
byggja nálægt guðshúsinu þar
syðra. Pensillinn er ekki lagð-
ur á hilluna, þótt staðið sé
í byggingarframkvæmdum,
þessa dagana er opin sýning á
málverkum Hafsteins á
Mokka-kaffi á Skólavörðustíg.
Við lögðum leið okkar upp í ris-
íbúð listmálarans við Bókhlöðustíg
í hlákunni um daginn og hittum
þannig á að hann var að skenkja
kaffi kollega sínum, Jóhannesi
Geir.
Akvarellur og steinsteypa
Þegar þriðja bollanum hafði
verið bætt við, spurðum við list-
málarann um sýninguna.
— Þetta eru vatnslitamyndir frá
árunum 1958—60, málaðar hér
uppi á 'náalofti á Bókhlöðustíg,
þessar fáu stundir sem Jóhannes
Geir er rétt ókominn eða nýfarinn
út úr húsinu. Þetta-eru akvarellur.
Annars mála ég mest olíumyndir
eins og þú getur séð.
Allir veggir eru þaktir málverk-
um stórum og smáum, sumum full-
gerðum öðrum hálfköruðum. List-
málarinn hefur farið að mála ofan
í sumar myndir sem leikmanni
virtust fullgerðar. Það er langt frá
því að vera ákjósanleg birta inn
um gluggaborurnar tvær sem þar
að aulci snúa ekki í þá átt, sem
listamenn helzt kjósa sér. En þetta
stendur til bóta, því Hafsteinn
kveðst standa í byggingarfram-
kvæmdum suður í Kópavogi.
,Nýrnasteinar í púkk
— Hvernig geta íslenzkir lista-
menn eignazt einbýlishús? spýrj-
um við.
Kvennadeild S.V.Í.
Kvennadeild Slysavarnarfélags-
ins í Reykjavík hélt aðalfund sinn
5. febrúar síðastliðinn.
Fóru þar fram venjuleg aðal-
fundarstörf. Endurskoðaðir reikn
ingar lesnir og ársskýrsla ritara.
Frú Gróa Pétursdóttir var end-
urkjörin formaður deildarinnar.
Fjórar konur, sem áttu að ganga
úr stjóminni, voru einnig endur-
kosnar.
Stjórnina skipa nú Gióa Péturs-
dóttir formaður, Hlíf Helgadóttir
gjaldkeri, Eygló Gísladóttir ritari,
Ingibjörg Pétursdóttir vgraformað
ur, Guðiún Magnúsdóttir, Guðrún
Ólafsdóttir, Þórhildur Ólafsdóttir,
Steinunn Guðmundsdóttir og Sig-
ríður Einarsdóttir.
Fjárhagur deildarinnar er góð-
ur. Til slysavarna var varið 160
þúsund krónum. Þá voru fjáröfl-
unarnefndir kosnar og 12 fulltrú-
ar á 11. landsþing Slysavarnafé-
lags íslands, sem haldið verður í
vor. Söngkór deildarinnar hefur
haldið nokkra samsöngva við góð-
an orðstír. Grózka er mikil í Slysa
varnafélaginu og mikið unnið, og
er því nauðsynlegt að deildirnar
starfi vel.
— Ég átti ekki krónu þegar ég
byrjaði, svarar Hafsteinn, mér var
úthlutað lóð, svo fékk ég lánaða
skóflu og fór að grafa fyrir grunn-
inum ásamt mági mínum. Við urð-
um að skiptast á um skófluna. Svo
brosti ég framan í nokkra banka-
stjóra, sló mér víxil og tókst að
gera fokhelt fyrir haustið, þá var
lánstraustið búið og heilsan farin.
Siðan tóke við blankheit og
hospítal, nýrun þoldu ekki ósköp-
in. Nýrnasteinarnir losnuðu.
— Þeir voru notaðir í púkk und-
ir húsið, segir Jóhannes Geir, eins
og þú veizt er grjótlaust land í
Kópavogi.
Þegar vagninn fer af stað ...
— Og varð ekki lítið úr málara-
listinni meðan á byggingunni stóð?
— Ég hef aldrei málað meira,
svarar Hafsteinn.
— í hverju liggur það? Snert-
ingin við materíalið? Harðneskja
lífsbaráttunnar?
Hafsteini vefst tunga um tönn,
svo að Jóhannes Geir hleypur und-
ir bagga og varpar ljósi á málið:
— Þegar vagninn fer af stað
Mikil ósköp. Þetta hefur
breytzt mikið á 10 árum. Abstrakt-
listin á greiðari aðgang til fólks-
ins en áður. Það hefur líka haft
heillavænleg áhrif á málarana.
Áður þjöppuðu þeir sér saman í
grúppu, voru í varnarstöðu, sam-
anber Septembersýningarmenn.
Þeir studdu hver annan, sóttu
styrk hver til annars eins og eðli-
legt var þegar almennri andúð var
að mæta. En vegna þessa vildi
brenna" við að verk þeirra voru
um of steypt í sama mót, báru
keim hvort af öðru.
Nú hefur þetta breytzt. Skiln-
ingur fólks hefur aukizt, áhuginn
fyrir nýrri myndlist vaxið. Klík-
urnar leysast þá upp af sjálfu sér,
málarinn fer þá frekar sínar eigin
leiðir, skoðar í eigin barm af
meira öryggi en áður. Fjölbreytn-
in verður meiri, það má búast við
meiri grósku. Enda hefur sú orðið
raunin.
Eklcert að segja — bara mála
— Hvað kemur þér til að mála?
— Ég veit það ekki. Ætli það
sé ekki nokkurs konar húsbygging
— maður er að byggja yfir sjálfið,
ef svo mætti að orði komast. Eins
Hafsteinn Austmann og eitt málverka hans.
veltur hann yfir alls konar þústir 0g maður byggir hús í Kópavogi
sem að öðrum kosti hefðu orðið yfir skrokkinn á sér og sínum. Já,
steinn fyrir hjóli. þag má eins kalla þetta andlega
Út á þetta fær Jóhannes Geir , húsbyggingu eins og hvað annað.
aftur í bollann.
Hafsteinn Austmann er spurður
um stefnur í málaralist.
— Eg spekúlera ekkert í stefn-
um, ég reyni bara að mála góða
mynd, svarar hann.
— Þú ert þó ekki stefnulaus?
— Nei. Þér er óhætt að bóka að
ég fylgi ekki aldamótamennskunnj
í listum. Hér er fólk fylgjandi bylt
ingu á öllum sviðum þjóðfélagsins
nema í listum. Það finnst mér
s'krýtið. Það vill búa í nýtízku hús-
um, það vill hafa nýjustu húsgögn-
in í kringum sig, klæðir sig eftir
síðustu tízkublöðum, ferðast í flug-
vélum og bilum en afskræmist í
framan ef það sér nýtízkumálverk
eða nýtízkuljóð. Listasmekkurinn
er aftan úr öldum. Þetta fólk vill
hafa glansmyndir upp á veggjum,
fjöll og vötn og hús. Það segíst
ekki skilja annað. Það segir að
allt annað sé firra og géggjun.
Sannleikurinn er bara sá að
þetta fólk skilur ekki hætishót í
eldri list fremur en nýrri. Það
þykist skilja myndir af því það
þekkir fyrirmyndina, stúlkuna,
fjallið. En ef nánar er að gáð, þá
botnar fóllcið ekki vitund í formi,
uppbyggingu, litum eða línum mál-
verksins, þó svo það sé af stúlku
eða fjalli. Það skilur ekki myndina
sem mynd, heldur sem frásögn.
Það er ekki von að þetta fólk skilji
nýtízkulist. En fólk sem ekki kann
að meta nútímalist, kann ekki að
meta neina list.
Marxistiskir góðborgarar
— Ég þekki hagfræðing sem
hefur haldið því blákalt fram að
myndiistin hafi lognazt út af árið
1880 þegar expressionisminn fór
að taka við sér, heldur Hafsteinn
áfram og kyndir pípuna af miklu
kappi, hann segir að síðan hafi
ekki verið um annað að ræða í
myndlist en hnignun og úrkynjun.
Þetta er skoðun margra góðborg-
ara, þótt þeir orði það kannske
öðruvísi. En þetta er ekkert annað
en þröngsýni og skilningsleysi —
eða marxi'smi.
— En abstraktlistin hefur unnið
á?
— Sumir abstraktmálarar sækja
áhrif frá náttúrunni, er náttúran
í þínum myndum? .
— Nei, svarar Háfste'inn,"íiettá; hluti, ég hef ekkert að
eru ekki náttúrustémmíííngár.1 bára mála.
Þetta eru ýmiss konar áhrif.
— Kannske helzt truflanir frá
mér, skýtur Jóhannes inn í.
— Þetta eru bara myndir, segir
Hafsteinn, það eina.sem vakir fyr-
ir mér er að búa til góða mynd.
Ég mála af því ég hef ánægju af
því. Ekki af neinu öðru. Annars
er tilgangslítið að tala um þessa
segja, ég
Jóhannes Geir (klárar úr boll-
anum): — Öll list er vita gagns-
laus, sagði Oscar Wilde, eða var
það Bernard Shaw? Það má frekar
segja að öll blaðaviðtöl séu vita-
gagnslaus.
Með það kveðjum við þá kollega
og höldum niður stigann og út á
flughála götuna. Það fossar leys-
ingarvatnið niður Bókhlöðustiginn.
Jkll.
Jónas Þorbergsson:
Ber/S hver
tmnars byrðar
„Allt hva3 þér viljið að
mennirnir gjöri ySur,
það skuluð þér og þeini
giöra". — (Matth. 7. 12).
I.
Ekkert viðfangsefni hefur
reynzt mönnunum torsótt-
ara en að fá sambúðarhátt-
um sínum á jörðinni við-
unanlegt form. Við höfum
sagnir af því, að meðal frum
stæðra þjóða, til dæmis að
taka Eskimóa, þar sem lífs-
baráttan var í harðasta lagi,
ríkti fullkomið sameignar-
skipulag. Af hreinni eðlisá-
vísun lifðu þeir samkvæmt
þeirri kenningu, sem þeir
aldrei höfðu heyrt né
kynnzt, en sem Kristur boð
aði lærisveinum sínum fyr
ir nær 20 öldum og tekin er
upp úr Mattheusarguðspjalli
í upphafi þessara hugleið-
inga. Engin siðaregla gæti
verið einfaldari og auðsærri
til skilnings og eftirbreytni.
Samt sem áður hefur harla
lítið miðað áleiðis gegnum
allar þær aldir sem liðnar
eru frá því er svonefndur
kristinn siður breiddist út
um mikinn hluta heims-
byggðarinnar. HöfuðTeynd-
in hefur orðið sú, að því
meir sem maðurinn hefur
fundið til máttar síns, því
yfirgangssamari hefur hann
orðið, því valdagráðugri,
metorðagjarnai’i, fésjúkari
og grimmari. Engar slóðir
veraldarsögunnar eru meira
blóði drifnar og viðbjóðs-
legri en valdaslóðir svo-
nefndra kristinna þjóða.
Allt frá því er skeiði frum-
kristninnar lauk og þjóð-
irnar tóku að beita kirkju-
valdinu og ógnum helvítis
til þess að kúga menn til
hlýðni, hafa þær „haft á sér
yfirskyn guðhræðslunnar,
en afneitað krafti hennar.“
Öldum saman hafa „kristn-
ar“ þjóðir undirokað, kúgað.
féflett og drepið niður mann
fólkið meðal frumstæðra og
varnarlausra þjóða i Asíu
og Afríku. Á einum manns-
aldri hafa „kristnar" þjóðir
háð tvær mestu og hroðaleg
ustu styrjaldir mannkyns-
sögunnar, og af Þjóðverja
hálfu með meiri grimmd en
áður hefur þekkzt í sögu
mannkynsins. Og það eru
„kristnar" þjóðir, sem nú
halda öllu mannkyni í greip
um óttans um það, að ein-
hvern næstu daga rætist
spá völunnar og Surtarlogi
atómstyrjaldar tæti sundur
mestu þjóðlönd jarðarinnar
og meginhluti mannkynsins
farist í einni svipan, þó svo,
sem verra yrði, að einhverj
ir lifðu af til þess að mæta
næstu öldum að verða
hryggðarmynd sköpunar-
verksins. Þannig er mvnd
heimsins í dag, þar s';rn
hvíti kynstofninn og svo-
nefndar kristnar þjóðir hafa
meginforystu um að móta
stjórnarfar og sambúðar-
hætti mannanna á jörðinnl.
T í MIN N, niiðvikudaginn 21. febrúar 1962
8