Tíminn - 01.03.1962, Blaðsíða 7

«
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Ámason. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Xndriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Auglýs.
ingastjóri: Egill Bjarnason. Ritstjómarskrifstofur í Edduhúsinu;
afgreiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur í Bankastræti 7.
Símar: 18300—18305. Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími
12323. Áskriftafrgj. kr. 55 á mán. innanl. í lausasölu kr, 3 eint,
— Prentsmiðjan Edda h.f. —
Nauðsyn nýrrar stefnu
Ef heilbrigðir stjórnarhættir hefðu ríkt á íslandi sein-
ustu þrjú árin, ættu kjör manna að hafa batnað verulega
á þessum tíma. Árferði hefur verið hið bezta, m. a. hag-
stæð aflabrögð vegna útfærslu fiskveiðilandhelginnar
1958. Þjóðin hefur búið að mikilli uppbyggingu og aukn-
ingu framleiðslutækja, sem hafði átt sér stað á árunum
á undan eða búið var að leggja drög að. Væri nærri
að ætla, að lífskjörin hefðu getað batnað um 10—15%
á þessum tíma. Allt framkvæmdalíf ætti einnig að standa
með miklum blóma.
í stað þess hafa lífskjörin hjá langflestum stórversnað
og flestar framkvæmdir dregizt meira og minna saman.
Þetta sést t.d. á því, að sementssala varð 34% minni 1961
en 1958 og framræsla með skurðgröfum um þriðjungi
minni 1961 en 1958.
Það, sem veldur þessari óhugnanlegu öfugþróun, er
,.viðreisnarstefnan“, sem var tekin upp í febrúar 1960.
Hún hefur magnað dýrtíðina meh'a en nokkurru sinni.
Hún hefur þannig skert lífskjörin og gert allar fram-
kvæmdir og framleiðslu miklu óhægari en ella. Nokkurt
dæmi um það er eftirfarandi:
360 rúmmetra íbúð kostar nú á annað hundrað þús.
kr. meira en í október 1958.
Verð helztu landbúnaðarvéla hefur hér um bil tvö-
faldazt síðan haustið 1958.
Byggingarkostnaður skipa og báta hefur á sama tíma
hækkað um 70—100%.
Þessi dæmi sýna bezt, hve allt framkvæmda- og fram-
farastarf er nú orðið miklu örðugra en það var fyrir fjór-
um árum.
Sú stefna, sem hefur slíkar afleiðingar, er sönn
helstefna fyrir lífskjör almennings og framfarir í land-
inu. Ef þannig heldur áfram, mun stöðugt síga meira og
meira á ógæfuhliðina.
Þjóðin verður því, áður en það er um seinan, að hverfa
frá þessari stefnu.
í staðinn verður aftur að taka upp þróttmikla framfara-
stefnu, sem jafnframt stefnir að réttlátri skiptingu þjóð-
arteknanna. Það verður þjóðin að gera í næstu kosning-
um með stórfelldri eflingu Framsóknarflokksins.
Verkalýðsfélögin
Stjórnarblöðin hlakka nú ákaft yfir því, að þau hafi
leikið heldur betur á verkalýðsfélögin. Þau sögðu þeim,
að stjórnarkosningarnar í þeim ætlu fyrst og fremst að
snúast um, hvort menn væru með eða á móti kommún-
isma. Alltof margir héldu því stjórnarkosningar í verka-
lýðsfélögunum óviðkomandi kjarabaráttunni, en litu á
þær sem eins konar prófkjör um afstöðu þeirra til komm-
únismans. Eftir kosningarnar túlka stjórnarblöðin þetta
hins vegar á allt annan veg. Menn voru ekki að greiða
atkvæði gegn kommúnismanum, heldur að votta fylgi sitt
við kjaraskerðingarstefnu ríkisstjórnarinnar!
í framhaldi af þessu hlakka svo stjórnarblöðin yfir því,
að nú þurfi stjórnin ekki lengur að óttast baráttu verka-
lýðsfélaganna fyrir bættum kjörum.
Þetta sýnir bezt álit stjórnarherranna á þeim mönnum,
sem þeir hafa teflt fram í verkalýðsfélögunum.
En stjórnarherrarnir hlakka hér of fljótt. Það er ekki
endalaust hægt að blekkja fólk í verkalýðsfélögunum. Það
er ekki endalaust hægt að fá menn til að gleyma versn-
andi lífskjörum með því að æpa: Kommúnismi, kommún-
ismi.
Hannes Jónsson, féSagsfræÖingur:
Island tregur bandamaöur
Fyrir nokkru kom út í Banda
ríikjunum hjá forlaginu Cornell
University Press bókin „Iceland,
Recultant Ally“ eftir dr. Donald
E. Nuechterlein. Er bók þessi
byggð á doktorsritgerg Nuecbter-
leins í þjóðfélagsfræði við há-
skólann í Miohigan, og hafa ís-
lenzk blöð vitnað í einstaka atr-
iði úr henni ag undanförnu, án
þess þó að meta gildi bókarinnar
og þess sjónarmiðs, sem hún
túlkar.
Bókinni er skipt í 10 kafla, og
hefur hún að geyma örstutt á-
grip af sögu íslands, stjórnskip-
an og flokkaskiptingu. Síðan eru
rakin í sérstökum köflum íslenzk
viðhorf til vamarmála fram til
ársins 1960. Bregður höfundur
upp mynd af_ framkvæondum á
samkomulagi íslendinga og Dana
um meðferg utanríkis- og land-
helgismála konungsríkisins ís-
lands, rifjar upp yfirlýsingu um
ævarandi hlutleysi íslands, getur
um heimsókn þýzka herskipsins
Emden til fslands seinni hluta
marzmánaðar 1939 og yfirlýsingu
Hermanns Jónassonar, þáverandi
forsætisráðherra, 17. marz 1939
um, að Þjóðverjar sæktust eftir
samningum um flugrétt á íslandi
fyrir flugvélar Lufthansa. Jafn
framt getur hann um yfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar frá 23. marz
1939, þar sem tekið var fram. ag
hvorki Þjóðverjum né öðrum
þjóðum verði veitt slík réttindi
þar sem að þag samræmdist ekki
hlutleysisstefnu íslands.
Að þessu loknu ræðir Nuech-
terlein þróun íslenzkra vamar-
mála, hernám Breta á íslandi 10.
maí 1940, varnarsamninginn við
Bandaríkin frá 1 júlí 1941 og
þróun íslenzkrar stjórnarstefnu
frá hlutleysi til ábyrgrar þátt-
töku í varnarsamtökum vest-
rænna þjóða. Sem heimildir til
þess að rekja pessa þróuoarsögu.
notar hann einkum Alþingistíð-
indin og íslenzku dagblöðin. auk
þeirra milliríkjasamninga, sem
við sögu koma.
Nueehterlein leggur á það á-
herzlu, að reyna að skýra það,
sem hooum finnst vera hin flökt
andi stefna fslands í varnarmál-
um. Hann bendir á það, að fs-
lands hafi yfirgefið hlutleysis-
stefnuna 1941 með vamarsamn-
ingnum við Bandaríkin, neitað
síðan Bandaríkjunum um áfram
haldandi varðstöðvar á fslandi
1945, samlþykkt 1946 að banda-
rískir borgarar hefðu bækistöð á
Keflavíkurflugvelli og rækju
hana, neitað að gerast stofnmeð-
limur Sameinuðu þjóðanna á
meðan skilyrðið var stríðsyfir-
lýsing á hendur Japönum og
Þjóðverjum, samþykkt í sundur-
lyndi að gerast meðlimur í
NATO 1949 og taka her inn í
landig 1951, þrengt athafna- og
ferðafrelsi bandarískra her
manna um sumarið 1954, ákveðið
með þingsályktunartillögu 1956
að vísa hemum úr landi og tek-
ið þá ákvörðun aftur innan
fárra mánaða. f augum Nuech-
terleins eru þetta miklar sveifl-
ur, sem hann á erfitt með að
skilja að því er virðist vegna '
þess, að hann gerir ekki greinar-
mun á meginmarkmiðum og leið-
um íslenzkrar utanríkisstefnu
Meginmarkmiðið er og hefur
verið — eins og hver íslenzkur
utanríkisráðherra hefur lýst yf-
ir af öðrum — , að eiga vinsam-
leg samskipti við allar þjóðir
en þó vinsamlegust við Norður-
lönd og Atlantshafsríkin vegna
Ritdómur um bókina „lceland, Reluctant Ally,(l
eftir Donald E Nuechterlein, 214 bls., útgefin af
Cornell University Press, Ithaca, New York, 1961
landfræðilegrar legu, skyldleika,
hliðstæðra lífsviðhorfa, menn-
ingar og stjórnskipulags. Hitt
hefur aftur á móti alltaf verið
talið taktis'kt spursmál en ekki
vneginstefnumið, hvort vamar-
her skyldi vera í landinu. Áskildi
íslenzka ríkig sér vig inngöng-
una í NATO rétt til þess að meta
það sjálft, hvenær ástandið í al-
HANNES JÓNSSON
þjóðamálum væri þannig, að
varnarher þyrfti ag vera hér og
hvenær hann væri óþarfur. Það
er því mikil grunnfæmi að tala
um „sveiflur" á meginstefnu ís-
lenzkra utanríkismála, þótt tak-
tfskar breytingar hafi verið
gerðar vegna breyttra viðhorfa
til sambúðarvandamála þjóða á
alþjóðavettvangi, sbr. t.d. Súez
og Ungverjaland.
Skýringar dr. Nuechterlein á
þessum „sveiflum“ eru þó athygl
isverðar, enda þótt þær verð'i
ekki taldar merkilegar. Hann
fullyrðir sem sé, að „Framsókn-
arflokkurinn hafi farið með aðal-
hlutverk i þeim miklu sveiflum,
sem orðið hafa á stefnu íslenzku
ríkisstjómarinnar I varnarmál-
um árið 1940—1956“ (bls 193),
og að „viðhorfin í innaniands
pólitíkinni hafi verið aðaláhrifa-
valdur, og ef til vill úrslitaáhrifa-
valdur, við mótun stefnu ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar í varn-
armálum“ (bls. 192).
Þessum staðhæfingum til sönn-
unar rekur dr. Nuechterleln
nokkug valdabaráttu flokkanna
og einkum flokksforingjanna Ól-
afs Thors og Hermanns Jónas-
sonar. Einnig skýrir hann til-
komu Þjóðvamarflokksins, tap
og sigra Framsóknarflokksins.
Jafnframt lýsir hann nokkuð að
draganda stjórnarmyndana á
tímabilinu frá 1940, vltnar í um
ræður um utanríkismál á Al-
þingt, rekur efni framboðsræðna
og áramótagreina stjórnmálafor-
ingjanna og vitnar 1 blaðaskrif
um þessi mál. Er þar að sjálf-
sögðu margt vel og réttilega
mælt, en hætt er við. að íslenzk-
um lesanda finnist dr. Nuech-
terlein leggja meira upp úr póli-
tísku þrasi og pexi pólitísku blað-
anna en góðu Kófi gegnir, enda
er pólitísk blaðamennska á ís-
landi í sérflokki, og því ekki
nema eðlilegt, að útlendingar
taki meira mark á hentii en við
íslendingar sjálfir.
Þar sem höfundur talar ekki
íslenzku, dvelur aðeins 2 ár á.
íslandi og starfar þá fullan
vinnudag sem sendiráðsritari við
bandaríska sendiráðið, þá eru að
sjálfsögðu á bókinni nokkrir
vankantar. TO dæmis hlýtur að
þurfa að gera þá kröfu til bókar
um stefnu íslands í varnarmál-
um, að hernaðarþýðing fslands á
öld flugtækni, atomsprengja og
kjamorkuknúinna kafbáta, sem
skotið geta flugskeytum óraveg,
sé metin og þar með tilfærð um-
mæli færustu henaðarsérfræð-
inga. Engin tilraun er gerð í þessa
átt, en hinu slegið föstu, án sér-
staks rökstuðnings, að ísland sé
þýðingarmikill hlekkur í vamar-
keðju vestrænna þjóða. Hefði
gildi bókarinnar að sjálfsögðu
aukizt, ef tilfærð hefðu verið um-
mæli til dæmis nokkurra þýzkra,
brezkra og bandarískra herfor-
ingja um hernaðarlegt mikilvægi
íslands, og ummæli þessi síðan
krufin til mergjar í ljósi fyrir-
liggjandi staðreynda um eyðing-
armátt kjarnorkusprengja.
Þá má og telja það
galla á bókinni, að höf-
undur virðist hafa mjög
takmarkaðan skilning á íslenzku
cfnahagslífi og lætur sig fátt
annað varða í því sambandi en
fé það, sem íslendingar hafa feng
ið fyrir dvöl Bandarikjamanna á
íslandi síðan 1941. Kveður svo
rammt að þessu, að vafasamt má
teljast, að erlendur lesandi bók-
arinnar, sem lítið veit um ísland,
hafi að lestri loknum minnsta
skilning á, hverjar séu undirstöðu
stoðir íslenzkra efnahagsmála.
Maltabúi, sem læsi bókina, myndi
t.d. vafalítið ímynda sér að lestri
loknum, að ísland væri eins kon
ar Malta, sem efnahagslega ætti
allt sitt undir áframhaldandi her
setu í landinu og hefði því tak-
markaða möguleika tO efnahags-
legs sjálfstæðis. í bókinni er eng
in tilraun gerð til þess að sýna
verðbólguáhrif vamarliðsvinnunn
ar, sem til sanns vegar má færa
að sé undirrótin að ýmsum erf-
iðustu vandamálum íslenzks efna
hagslífs tímabilið 1940—1956|og
hefur að vissu leyti skaðað undir
stöðuatvinnuvegi þjóðarinnar.
Höfundur virðist heldur ekki gera
sér gréin fyrir þeim viðáttumiklu
vandamáium, sem deila íslend-
inga og Breta um landhelgina
skapaði allt frá árinu 1952, enda
leiðir hann þetta mól að mestu
hjá sér. Þó eyðir hann í það ca.
3/4 af bls. 146 og má telja það
gott dæmi um „sannsýni" höf-
undar, þegar hann metur hina
„flöktandi stefnu íslands í varn
armálum“, sem hefur að hans
dómi fyrst og fremst mótazt af
„innanlandspólitík". Vita þó allir
íslendingar, hvern vanda fisk-
veiðideilan við Breta skapaði,
bæði þegar Bretar lokuðu mörk-
uðum sínum fyrir íslenzka tog-
arafiskinn 1952 og fóru í herskip
um meðfram ströndum íslands
1958—’61 til þess að vernda
brezka landhelgisbrjóta, og verð-
ur þag þó naumast talið „innan
landspólitík".
Dr. Nuechterlein heldur því
fram, að efnahaigsráðstöfunum
(Framhald á 11. síðu).
T í M I N N, fimmtudagur 1. marz 1962.
7