Tíminn - 25.03.1962, Síða 7

& <$■
ttHK'
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb) Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Lndriði
G Þorsteinsson Fullfcrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Egill Bjarnason Ritstjórnarskrifstofur í Edduhúsinu:
afgreiðsla. auglýsingar og aðrar skrifstofur i Bankastræti 7
Símar: 18300—18305 Auglýsingasími 19523 Afgreiðslusími
12323 Áskriftargj kr 55 á mán. innanl t lausasölu kr. 3 eint
— Prentsmiðjan Edda h.f. —
Sundhölð Reykjavíkur
Merk stofnun í Reykjavík átti 25 ára starfsafmæli í
vikunni sem leið.Það var Sundhöll Reykjavíkur. Hún var
opnuð almenningi til afnota 23. marz 1937. Þá voru liðin
14 ár síðan Jónas Jónsson flutti fyrst tillögu á Alþingi
um byggingu sundhallar í Reykjavik. Þá fór Sjálfstæðis-
flokkurinn með völd þótt hann gengi þá að vísu undir
öðru nafni. Það hefði mátt ætla, að málið fengi góðar
undirtektir hans, þar sem hann hefur jafnan stært sig
af því að vera vinveittur höfuðstaðnum. Svo reyndist þó
ekki að þessu sinni, og málið náði ekki fram að ganga á
Alþingi fyrr en 1928 eða eftþ- að Sjálfstæðisflokkurinn
hafði misst meirihlutann þar.
Á þinginu 1928 urðu allhörð átök um málið, því að
ýmsir Sjálfstæðismenn snerust þar gegn málinu með þeim
rökstuðningi, að Reykjavík væri hér gert hærra undir
höfði en sveitunum. Slíkt væri óþolandi og sýndi bezt,
hve lítið Framsóknarmenn bæru hag sveitanna raunveru-
lega fyrir brjósti! Ekki nægði þessi mótstaða þó til þess
að stöðva málið á þinginu.
Andstaða og áhugaleysi Sjálfstæðismanna var þó ekki
úr sögunni. Þeir komust aftur til áhrifa í stjórn landsins
eftir 1930 og beittu þeim, ásamt yfirráðum sínum í bæjar-
stjórn til þess að stöðva framgang málsins. Árum saman
stóð Sundhöllin því hálfgerð. Það var fyrst eftir að stjórn
Framsóknarflokksins og Alþýðuflokksins kom til valda
sumarið 1934, að skriður komst á bygginguna að nýju.
Sundhöllin var svo tilbúin til afnota fyrir almenning 22.
marz 1937, eins og áður segir.
Saga Sundhallar Reykjavíkur er táknræn fyrir flest
framfaramál Reykjavíkur seinustu áratugina. Það er
meira en erfitt að benda á nokkur framfaramál borgar-
innar, sem sá flokkur, sem stjórnað hefur málum hennar,
hefur sjálfur átt frumkvæði að. Andstæðingar hans hafa
orðið að hefja baráttuna eins og Jónas Jónsson gerði í
Sundhallarmálinu. Annað gott dæmi um þetta er virkjun
Sogsins. Undir forustu Sigurðar Jónassonar höfðu and-
stæðingar bæjarstjórnarmeirihlutans barizt fyrir því máli
árum saman áður en ráðamenn bæjarins fengust til stuðn-
ings við það. Þeir töfðu framkvæmdir meðan þeir gátu
og þorðu.
Þannig hefur þetta verið fram á þennan dag. Seinasta
dæmið er það, að það er fyrst nú fyrir bæjarstjórnarkosn-
ingarnar, sem þeir taka upp þá tillögu Þórðar Björnsson-
ar að leita eftir verulegu lánsfé til hitaveituframkvæmda.
Af þessu ber Reykvíkingum vissulega að læra Þeim
ber að gera áhrif andstæðinga bæ]arstjórnarmeirihlutans
sem mest og knýja hann þannig til aukins framtaks og
athafna. f
„Eigin íbúðir“
Mbl. birti í fyrradag leiðara undir þessari fyrirsögn.
Efni greinarinnar er það, að Sjálfstæðisflokkurinn vilji
láta sem allra flesta eignast sínar eigin íbúðir.
í verki framkvæmir Sjálfstæðisflokkurinn þannig
þessa stefnu sína, að síðan „viðreisnin" kom til fram-
kvæmda, hefur byggingarkostnaður 340 rúmm. ibúðar
hækkað um 110 þús. kr. Ríkisstjórnin ráðgerir hins vegar
að hækka lán út á slíka íbúð um 50 þús. kr. eða sem
svarar helmingi þess kostnaðarauka, er „viðreisnin11
hefur valdið. -
Þannig hjálpar Sjálfstæðisflokkurinn unga fólkinu til
að eignast eigin íbúðir. Og þetta kallar Mbl. að koma
málum þess „í viðunandi horf“.1
Guðmundur Ingi Kristjánsson:
<
olar um skáldskaparmál

I. HvaS skuldar
Matthías mér?
Gamall vinur minn og sálu-
félagi, Hjálmtýr Pétursson, hef
ur orðið fyrir ofsóknum af
hendi Matfchíasar Morgunblaðs-
ritstjóra. Matfchías telur sig
skáld gott og metur dýrt þær
setningar sínar, er hann kallar
ljóð. En Hjálmtý henti það, að
hann tók upp í gtein, sem hann
fékk birta í Tímanum, nokkrar
línur úr bókum Matthíasar. Þyk
ii höfundi hæfilegt að Hjálm-
týr eða Tíminn greiði 2000 kr.
fyrir línurnar. Má hér segja
sem fyrr: „Dýr myndi Hafliði
allur.“
En er þetta mál var upp kom
ið, hvarflaði hugur minn að
atviki litlu, sem átti sér stað
á næstliðnu sumri. Þá flutti ég
fáeinar vísur frumortar á minn
ingarhátíð Jóns Sigurðssonar á
Hrafnseyri Vöktu þær nokkra
athygli og báðu ýmsir um þær
til eignar eða birtingar. Bar þá
svo við, að Matthías ritstjóri
hringdi til mín frá Reykjavík
og bað um ljóðið til að prenta
í Morgunblaðinu. Veitti ég hon
um leyfið o-g birtust vísurnar
í blaðinu. Ekki minntist ritstjór
inn á greiðslu, enda fór ég ekki
fram á neina. Notfærði Matfchí-
as sér fáfræði útkjálkamanns-
ins, en ég gerði mér ekki ljóst,
að slík birting á vísum mín-
um væri sízt ofgreidd með 2000
krónum. Sé ég enga ástæðu að
mínar vísur kosti minna en
Matthíasar. Veit ég raunar ekki
eftir hverju gjaldið skal metið.
en það ætla ég að vísu, að hvor
ugur okkar kveði betur en páf-
inn.
Nú veit ég, að ég hef engan
rétt til þess að krefjast gjalds
af Morgunblaðinu fyrir vísur
mínar, þar sem ég áskildi enga
greiðslu í upphafi. En Matthías
mun sjá hina siðferðilegu hlið.
Vinni hann málið gegn Hjálm-
tý, lætur hann Moggann greiða
mér með næstu póstferð. Morg
unblaðið getur ekki verið lé-
legra blað en Tíminn í augum
ritstjóra þess.
Hjálmtýr Pétursson er maður
ljóðelskur og listunnandi, en
ekki leggur hann allt að jöfnu.
Lætur hann enga kreddukarla
né fagurfræðinga segja sér,
hvað sé mikil list og hvað sé
lítils virði. Treystir hann sín-
um eigin smekk og er ekki
myrkur í máli.
Satt er það, að ekki birti
Hjálmtýr kveðskap Matthíasar
honum til lofs eða dýrðar. En
hvergi ber á því, að Matthías
erfi það við hann. Hitt skal
verða dómsmál, hvort mönnum
sé heimilt að taka í blaðagrein-
ar orðrétt ummæli ákveðinna
höfunda.
1!« Hverfa vísur
af vörum
Svo er sagt, að íslendingar
hafi allt frá upphafi borið Ijóð
á vörum sér fremur öðrum þjóð
um. Þeir ortu vísur við öll tæki
færi. en auk þess kunnu þeir
og fluttu annarra manna kvæði
Þormóður Kolbrúnarskáld kvað
Bjarkamál hin fornu á Stikla-
stöðum, og Þórður Andrésson
mætti dauðadómi sínum með
vísuorðum úr nýju danskvæði:
„Mínar eru sorgir,
þungar sem blý.“
Gömul kvæði geymdu fornar
sagnir og þegar menn tóku að

GUDM. IN!©Í KRISTJÁNSSON
rita sögur, voru þær flestar
studdar vísum og kviðlingum.
Nýlega hefur Gunnar Benedikts
son gert grein fyrir því, af hve
mikilli snilld Sturla Þórðarson
felldi vísur inn í íslendinga*
sögu sí'na.
Þannig var íslandssagan allt
fram á vora daga. Þegar ég var
á fermingaraldri, voru ný
kvæði Davíðs Stefánssonar á
hvers manns vörum. Ungmenna
félagarnir báru bækur hans
milli bæja og fluttu Ijóðin, sum
úr bókunum, en sum úr huga
sínum, sum á fundunum, en
sum á göngunni. Ófermd yngis-
mær las mér úr Iðunni kvæðið
Útburð eftir Jakob Thoraren-
sen. Eftir að ég hóf barna-
kennslu var það einu sinni, að
12 ára telpa flutti mér utan-
bókar nokkrar vísur framan af
kvæði Goethes um korintsku
brúðina í þýðingu Steingríms
Thorsteinssonar. Kvaðst hún
myndi læra kvæðið allt, ef hún
þekkti lag við það. — Ræður
manna voru fluttar af tilvitn-
unum í Ijóð og stökur. Kvæðin
voru fólkinu hand,gengin, hug-
leikin og tungutöm.
Það er mjög haft á orði, að
mikil umskipti hafi orðið í þess
um efnum á síðustu áratugum.
Liggja sjálfsagt til þess margar
orsakir. Sú mun þó einna á-
hrifamest að þorri hinna yngri
skálda hefur svipt verk sín
hálfu íslendingseðlinu, stuðlum
og rími, þótt ljóð eigi að kall-
ast. Með þessu ásamt ýmsum
undrum í efni og formi valda
þau aðskilnaði almennings og
nýrra Ijóða.
Og nú á að auka þann að-
skilnað með því að heimta hátt
gjald, ef maður tekur hálfar
eða heilar vísur eða kvæðisnefn
ur upp í blaðagreinar eða önn-
ur rit.
III. Nöfn á ný]u formi
íslendingar hinir fornu áttu
skýr og fögur nöfn á öllu því,
sem þeir geymdu í orðum Það.
er menn höfðu að segja, hét
sögn eða saga og seinna frá-
saga. Það, sem kveðið var, hét
kvæði og kviða eða kviðlingur
Og skyldi ljóð ekki í fyrstu
hafa verið það, sem lýðurinn
lærði, var á hvers manns vör-
um, almenningseign? Ekki veit
ég upptök vísunafnsins, en
staka varð ' eðlilegt gælunafn
á lausavísum Sérgrein -kveð-
skapar. sem varla náði þeirri
vegsemd að heita ljóð eða
kvæði, fékk nafnið þula.
Þegar tekið var að yrkja
með suðrænu sniði. fylgdi
nafnið með forminu. Voru
kvæði þau köllug dansar. En
er slík kvæðagerð tók íslenzkt
rím með fullum stuðlum og
varð ag söguljóðum, nefndust
þau rímur. Virðist svo sem for-
feðrum vorum hafi verið til-
tækar fagrar nafngiftir hverju
sniði máls og mennta.
Nú er öldin önnur. Nú fæst
ekki nafn á nýjar grþinar s'káld
skapar. AJdrei hefur „novelle“
fengið nafn á íslenzku. Og
skáldskapur sá, sem kallaður
er í vanmætti órímuð ljóð, er
enn nafnlaus á tungu vorri.
Ekki kann ég við atómljóð og
atómskáld, og þykir mér tóma-
h!ljóð í þeim nöfnum. Þeir,
sem tala um prósa í íslenzku
máli og að „gera víðreist“,
gætu vel kallað þessi skáldverk
póm ,og væri það orð beygt
eins og blóm. Heldur vildi ég
þó kalla þau sónur, því að af
Són og Boðn munu þau runnin.
Myndi ég þá segja: Mörg er
sónan vel gerð, en hvorki eru
þær ljóð né kvæði.
IV. Erih gefa stuðl-
asíi? sfyrk
Jón úr Vör er eitt hið bezta
sónusikáld á íslenzka tungu.
Eru sumar só’nur hans um þorp
ið prýðilega gerðar og myndir
þeirra skýrar og verða lesend-
um hugstæðar. Fátt er þag þó,
sem ég hef lært í þeirri bók.
Samt kann ég þessar setn-
ingar:
„Og næsta morgun var blár
steinbítur
á héluðum hlaðvarpasteini
og sól sindraði í silfri ýsu-
hreisturs
og hamingjan í húsi fátæks
manns.“
Enda tekur þessi sóna ljóð-
form í lokin.
En í kvæðum Jóns úr Vör
eru hendingar, sem mér eru
tungutamar. Þessa vísu raula
ég oft:
„Ég heyri hvernig grasið
grær
og gleðst meg hverjum ung-
um dreng,
sera finnur vorsins fyrsfca
blóm
og fagnandi við hlið hans
geng.“
En af öllum verkum Jóns úr
Vör hef ég mestar mætur á
þessum hendingum úr kvæði
hans um Verdun:
,,Enn fer ekkja með blóm
á óþekkta hermannsins gröf
ung fyrir 20 árum.“
Aldrei hefur saga ástar og
tryggðar verið sögð á einfaldari
hátt á íslenzku. Orðin eru lát-
laus og hversdagsleg, en klið-
ur þeirra sprettur af þvf, sem
dýpst er og dýrast. í mannheimi'
Efcki skal nú vitnað frekar í
verk Jóns úr Vör. Mun ég orð-
inn honum æði skuldugur, ef
Matthías vinnur Hjálmtý. En í
kvæði og sónur Matthíasar imun
ég ekki vitna, því að honum vil
ég ekki skulda.
V. Sksnlfii^ viö Einar
Sigurðsson
Útvarpið minntist eitt kvöld í
vetur austfirzkra skálda, Einars
Sigurðssonar í Eydölum og
niðja hans. Var þag vel gert.
Guðmundur Hagalín, sá mikli
sögumaður minntist þess í út-
varpspistli í Vísi. Dró hann
þar fram hluta Einars £ bók-
menntum fslendinga. Var það
(Framhald á 11. síðu).
msmu
T í 1 I N N, sunnudagur 25. marz 1962.
z