Tíminn - 27.03.1962, Side 14

ALANBROOKE
hann minnist á Hitler. Eg verð
að viðurkenna, að það er mjög
erfitt að sjá að hverju við stefn-
um og hvað er í vændum, en ég
treysti guði fuUkomlega og er þess
fullviss, að hvað sem fyrir kann
að koma, þá muni það verða mann
kyninu til góðs.
23. júíí: Fór í flugvél frá Ilend
an til York klukkan 9,30 e.m. og
kom þangað kl. 10,30. Hitti þar,
auk Adaims (iSir Ronald Adam
hershöfðingja) þá Holmes (Sir
William Georges Holmes hershöfð
ingja) og Alexander (hershöfð-
ingja) og ræddi við þá í röska
klukkustund, aðallega um fyrir-
komulag og framkvæmdir varn-
anna gegn væntanlegri innrásar
tiiraun Þjóðverja. Ók því næst
til Scarborough og athugaði vam
irnar á svæðinu þaðan til Bridling
ton ... Ók aftur til York og flaug
þaðan til baka til Heudon. Kom
þangað klukkan 6,45 ...
24. júlí: Flaug til Ohester. Lagði
af stað klukkan 9,30 og kom þang
að kl. 10,40 e.m. „Copper“ (Sir
Robert Gordon Fmiayson hers-
höfðingi) beið mín á Sealand flug
stöðinni, þar sem við ræddum um
varnir Liverpools, Birkenheads
o.s.frv. Stigum því næst upp í
aðra flugvél og flugum yfir sjón-
um allt til Blackpool og Preston
og athuguðum mögulega lending
arstaði á söndunum. Ókum eftir há
begisverð til deildarstöðvar Jimmy
Carnwall. Flaug að lokum til baka
og kom til Hendon ki. 7,45 e.m.
25. júb': Var allan daginn í skrif
stofunni. Hafði ætlað að leggja
af stað til Edinburgh um kvöldið,
en varð að fresta því vegna her
foringjaráðstefnu sem halda átti
kl. 4 síðdegis morguninn eftir.
26. júlí: Vann á skrifstofunni
allan fyrri hluta dagsins. Fór eftir
hádegið tii fundar við Dill í her
málaráðuneytinu og næst á fyrr
nefnda ráðstefnu. Helzta umræðu
efni ráðstefnunnar: yfirburðir orr-
ustuflugvéla til vamar, ef til inn
rásar kæmi. Fór af ráðstefnunni
svartsýnni en áður ... Framkoma
fuUtrúa flotastjórnarinnar sýndi
Ijóslega að hún hefur nú gert sér
það fyllilega Ijóst, hversu andstaða
flotans á hafinu hefur orðið veik
ari við tilkomu flugvélanna. Yfir
ráðin á hafinu eru ekki lengur
það sem þau voru og geta ekki
lengur gegn öflugustu sprengju-
flugvélasveitum tryggt öryggi Bret
landseyja. Þetta gerir verkefni
•landhersins margfalt þyngra og
erfiðara...
Þann 2. ágúst skipaði Goering
samkvæmt fyrirmælum Hitlers og
til þess að hreinsa leiðina yfir
Sundið, Luftwaffe að beina öllum
sínum styrk að Brezka flughern
um og eyða honum. Næstum fjórt
án hundruð sprengjuflugvélar og
þrettán hundruð orrustuflugvélar
voru nú staðsettar á flugvöllunum
í N-Frakklandi og Niðurlöndum.
— Þann 8. ágúst hófst árésin.
Fyrsta dagi.nn voru tuttugu og
átta þýzkar flugvélar skotnar nið
ur og tuttugu brezkar. Þriðja dag
inn hækkaði hlutfallstalan upp í
þrjátíu_ og fimm og þrjátíu og
tvær. í fyrstu beindu Þjóðverjar
árásinni aðallega að Dover og Port
landi. En 12. ágúst breyttu þeir
um aðferð og hófu nú látlausar
'loflárúsir á ratsjárstöðvar, flug
velli og flugvélaverksmiðjur á
suð-austur Englandi. Þann dag
13
Frúin hóf hönd á loft og greiddi
höigg, sem lenti í veggnum, þar
sem stúdentinn vatt sér undan.
„Meidduð þér yður?“ spurði
stúdentinn og var næstum hlakk-
tónn í orðum hans.
„Þarna sjái.ð þér hvað það gi-ld
ir að glettast við mig.“
Frúin svaraði engu en strikaði
hnarreist inn í dagstofu sína. Þar
fann hún fósturdóttur sína flóandi
í tárum.
Stúdentinn var fljótur að taka
saman föggur sínar og klæðast
ferðamannafötum. Um leið og
hann snaraðist út, kastaði hann
kveðju á það af Ásfólkinu, sem
á vegi hans varð, og bað fyrir
kveðju til þeirra er hann ekki sá
Var hann hress í máli og bjartur
yfirlitum. Á hlaðinu mætti hann
Sveini fóstursyni sýslumanns.
„Ertu að fara í dag?“ spurði
drengurinn.
„Já vinur. Komdu með mér fram
að hesthúsinu," sagði stúdentinn.
Þeir gengu fram túnið. AUt í einu
sagði stúdentinn:
„Við erum vinir, Sveinn.“
Drengurinn horfði undrandi á
hann Og er stúdentinn gaf enga
frekari skýringu sagði pilturinn:
„Já vinir erum við, ef þú vilt
vera vinur minn.“
„Eg var að biðja systur þinnar
og fékk hryggbrot,“ sagði stúdent
inn
„Er hún vitlaus stelpan?“ hraut
af vörum drengsins.
„Það voru foreldrar þínir sem
neituðu. Ekki hún.“ skýrði stú-
dentinn.
„Og hvers vegna?“ spurði dreng
urinn.
„Eg er bóndi. Hún á að giftast
embættismanni,“ sagði stúdentinn.
„Þetta er allt kolbrjálað," sagði
•
drengurinn „Á ég að trúa þessu?“
„Þetta er sannleikur. Og auk
þess eigum við ekki skap saman
ég og sýslumannshjónin," sagði
stúdentinn.
„Jæja, sagði drengurinn með
vanþóknunartón. „Ertu þá að
fara fyrir fullt og allt?“
„Ætli það ekki. Eg verð hér
varla langdvölum nema viðhorfið
snúist til betri vegar.“
„Eg sé eftir þér. Og námið.
Hvað verður um það?“ mælti
drengurinn. Bölvuð vitleysa er
þetta allt saman. Stelpan er sann
arlega lítils virði samanborið við
þig.“
„Farðu hægt drengur minn. Ef
þú skerpir þig bjargast þú með
námið,“ sagði stúdentinn.
Þú ert vinur minn. Og sem vin
bið ég þig að fara hægt í sakirnar.
Það er bezt fyrir okkur báða. Eg
er vongóður þrátt fyrir þessa erf
iðu byrjun. Reyndu að hughreysta
systur þína og láttu sýslumanns-
hjónin verða þeSs sem minnst vör
hvar þú stendur í þessu máli.“
Þeir voru nú komnir fram að
hesthúsinu Brúnn tók glaðlega við
húsbónda sínum. Hann bruddi
járnmélin og tvísté á hlaðinu.
Stúdentinn lagði á hann, klapp
aði honum hlýlega, en sagði ekki
orð. Svo kvaddi hann drenginn,
sté á bak og stillti Brún á snotrum
gangi svo lengi sem sást heim á
sýslumannssetrið.
VIII.
Páskadagur rann upp bjartur
og hlýr. Út með firðinum var
maður á ferð með tvo til reiðar.
Það var stúdentinn. Nú fór hann
yfir Dalsá á vaðinu. Þar lágu að
ánni hvammar miklir mót suðri
og sól. í hvömmum þessum var
oft ág á sumrin. Á veturna slúttu
þar harðfennishengjur. Nú var að
mestu leyst úr hvömmunum. Þó
hengu skaflar við efstu brúnir
þeirra flestra. Stúdentinn fór af
baki í vaðhvamminum. Sá hvamm-
ur var um margt frábrugðinn
stallbræðrum sínum. Annars vegar
lokaðist hann af háum hömrum,
er gengu fram í ána. Hinum megin
lá hátt gróið malarbarð ofan í
hvamminn. Um barð þetta lá veg
urinn upp úr hvamminum. Annars
vegar hallaði barðinu mjúklega
niður í ána og aðalhvamnninn.
Hins vegar myndaði það snarbratta
brekku. Við rætur hennar kom
fram nýr djúpur hvammuí. Tveir
menn gátu leynzt þar með hestum
sínum, án þess að ferðamenn er
veginn fóru yrðu þeirra varir. Það
orð lá á þessum litla huldu
hvammi, að þar hefðu elskendur
notizt mitt í umferðinni án þess
nokkur yrði þess var og vinir
mynnzt við vasafleyginn i ein-
veru og kyrrð. Þótt merkilegt
megi teljast voru þag tiltölulega
fáir menn. sem þekktu þennan
afkirna. Stúdentinum hafði verið
sagt frá honum vorið, sem hann
flutti í sveitina. Hann hafði því
leitað hvamminn uppi og þrásinn
is skemmt sér við að hverfa í
samreið. Geysast fram úr sam-
ferðafóíkinu og snarast upp í
hvamminn og alllaf tekist ag dylj
ast þar eins og'hann hefði sokkið
í jörðu niður. Koma svo á eftir
hópnum og henda gaman að undr
un fólksins, sem ekki gat áttað
sig á því hvar hann hefði leynzt.
Nú sté hann af baki i aðalhvamm
inum og gekk þar um tímakorn.
Er stúdentinn kom í Ás var
kirkjufólkið farið. Sýslumanns-
hjónin ríðandi og eins ráðsmaður
inn, fóstursonurinn og ein roskin
þjónustumær. Ilinir gengu. Guð-
22
tókst sex þýzkum sprengjuílugvéla
sveitum að laska fimm ratsjár-
stöðvar og þrjá flugvelli og einn
þeirra — Manston í Kent — svo
rnjög að hann varg algerlega ó-
nothæfur um nokkurn tíma. í
þessum átökum féllu þrjátíu og
sex árásarflugvélar og tuttugu og
tvær brezkar. Næsta dag misstu
Þjóðverjar sjötíu og eina flugvél,
en Bretar aðeins tuttugu og sjö.
Þegar orrustan um Bretland
•hófst, hafði Brooke aðeins gegnt
hinu nýja starfi sínu í rúman
hálfan mánuð. Hann var enn mjög
vantrúaður á getu hinna vanbúnu
herja sinna til að hrinda árásum
óvinanna. Einkanlega var skortur
inn á vopnum og varnartækjum
tilfinnanlegur. Af þeim sjö hundr
uð skriðdrekum er sendir höfðu
verið til Frakklands, komu aðeins
tuttugu og fimm til baka. Allt
hafði verið gert til þess að fá
sem fljótast nýja skriðdreka frá
verksmiðjunum og í júní og júlí
höfðu rúmlega þrjú hundruð nýir
skriðdrekar verið afhentir.
En 10. ágúst, rétt þegar orrust
an um Bretland var að byrja, fékk
Brooke skipun frá forsætisráðherr
anum um að koma til fundar við
Wavell hershöfðingja, er flogið
hafði heim frá Mið-Austurlöndum,
til þes's að biðja um lið og vopn
til að stöðva yfirvofandi árás ftala
á Alexandríu. Samkvæmt ákvörð
un forsætisráðherrans var ein
þungvopnuð og tvær léttvopnaðar
skriðdrekasveitir teknar frá land
varnarliðinu er beið innrásar og
sendar til að verja Nílar-dalinn.
„Þetta,“ skrifaði Brooke síðar,
„virðist ekki mikið, þegar á það
er litig frá sjónarmiði síðari styrj
aldaráranna, en í byrjun stríðsins
var jafnvel þetta framlag mikill
hluti af vopnabirgðum mínum.
Við þetta bættist svo hitt, að
Beaverbrook, sá ráðherra er öll
flugvélaframleiðsla heyrði undir
tók að stofna sinn eigin her, til
þess að verja flugvélaverksmiðjur,
ef til innrásar kæmi. Hann tók
mikinn hlu.ta af öllum þeim
stálþynnum er fáanlegar voru, til
þess að framleiða litla brynvagna,
sem hann afhenti þessu verksm,-
varnarliði sinu til umráða. Þetta
var á þeim tíma, sem ég þarfnað
ist allra þeirra brynvörðu flutn
ingatækja sem fáanleg voru. Þessi
hugmynd Beaverbrooks var hrein
fjarstæða. Hvernig hefðu einstak
ar verksmiðjur getað staðizt og
hvert hefði hlutverk þeirra verið
ef aðal-orrustan Um landið var
töpuð?"
Brooke varð ag verja rúmlega
tvö þúsund mílna strandlengju á
Stóra-Bretlandi og Norður-írlandi
þar sem a.m.k. átta hundruð
mílna svæði var í hreinni árásar
hættu — framlínan sem var helm
ingi lengri en sú sem sameinaðir
herir Fr., Breta og Belga höfðu
ekki getað varið í maí. Til þessara
varna hafði hann í orði kveðnu
tuttugu og sex, en í framkvæmd
aðeins fjórtán, ótraustar herdeild
ir. Og enda þótt Þjóðverjum væri
um megn að ráðast samtímis á
alla þessa löngu strandlínu, þá
gátu þeir a.m.k. haft yfirráð í
lofti á öllu svæðinu milli Wash
og Bristol.
Frá Marvík til Biarraitz var ó-
vinurinn þess nú albúinn ag hefja
árás. Hersveitir Mussolinis, sem
voru allt að því tíu sinnum fleiri
en hinar fáu varnarsveitir Wav-
ells, bjuggu sig undir að ráðast
inn í Somaliland og Egyptaland.
Japanir brýndu sverð sin við hlið
Hong Kongs. Meðan raðir fljóta-
báta þokuðust niður eftir ám og
S'undum Evrópu, í átt til hafnar
borganna, stefndu herflokkar gráir
fyrir járnum til sinna ákveðnu
staða á landi, og stórar svartar
flugvélar söfuuðust saman á flug
völlunum í Norður-Frakklandi,
Belgíu, Hollandi > og Noregi.
Það var einn þátturinn í innrás-
aráforminu að halda varnaraðil-
anum í algerri óvissu, og stöðug-
ur straumur frétta og upplýsinga,
sem allar gátu verið sannar,
BJARNI ÚR FIRÐI:
túdentinn
I
vammi
rún var heima. Hún var lasin
þennan'morgun, kvartaði um höf-
uðverð og flökurleika. Frúin var
jafnvel að hugsa um að hætta við
kirkjuferðina, en afréð þó’að fara
og bað heimasætuna að liggja
fyrir meðan hún væri að heiman.
Hestur stúdentsins frýsaði hressi
lega á hlaðinu í Ási. Þrjár mann
eskjur voru heima auk Guðrún
ar. Tvær rosknar konur og fjósa
karlinn.
Stúdentinn frétti þegar um
kirkjuferðina. Hann lét inn hest
ana og gaf þeim, svo kom hann
heim og var boðið til stofu. Hann
sá þegar á fólkinu að það var í
vandræðum með sig vegna komu
hans þó að það léti sem minnst
á því bera. Sjálfsagt vissi það um
bónorð hans. Sýslumannshjónin
höfðu óefag Ijóstrað því upp í upp-
námi sínu við brottför hans. Og
svo vel þekkti stúdentinn sýslu-
mann nú orðið að hann gat á
stundu geðofsans átt það jafnvel
til að hæla sér af því hve myndar
lega hann hefði hryggbrotið stú
dentinn. Þótt hug'boð þetta hvarfl
aði nú að honum. lét hann sem
ekkert væri, og skeggraeddi við
fjósakarlinn, sem s-cUist gegn hon
um i stofunni. Stofan var þó ekki
sú vistavera sýslumannssetursins,
sem honum, fjósamanninum, var
ætlað að megna með nærveru
sinni. En nauðsyn brýtur lög. Stú
dentinn vissi vel að þarvera karls
ins var gerð til þess að fyrir-
byggja fund Guðrúnar og hans.
Og hann skyldi viðhorf hinna
gömlu dyggu hjúa. Þau áttu á-
reiðanlega yfir höfðu sér meiri
háttar hrakninga, ef þau létu stú
dentinn fara sínu fram á heimilinu
í fjarveru húsbændanna. Fyrst
höfðu hjúin haft orð á því við
stúdentinn, að hann riði til kirkj
unnar, þar sem heimilið væri
mannlaust að kalla. En er hann
tók því fjarri kallaði önnur grið
konan á fjósakarlinn og hét á
hann að masa við stúdentinn
meðan þær hefðu góðgerðir til.
Þarna sat nú fjósakarlinn og
reyndi að drepa tímann, en var
þó eins og á nálum. Stúdentinn
sá hvað honum leið og hafði undir
niðri gaman af, og hugsaði ráð
sitt.
Allt í einu sagði hann við fjósa
karlinn. „Skrepptu fram í hest
hús og láttu vatn í stokkana. Hest
ana getur þyrst Eg fer fram í
eldhús á meðan og spjalla við
Stúlkurnar." Fjósakarlinum þótti
14
T í M I N N, þriðjudagur 28. marz. 1962.