Tíminn - 20.05.1962, Blaðsíða 14

staðið í nær stanzlausum bardog-
um alveg frá falli Singapore og
Burma hafði hann misst megin
hlufann af hergögnum sínum og
farartækjum og verið hrakinn
fjögur hundruð mílur til baka
með þeim afleiðingum, að Nílar-
deltan og skurðurinn voru í yfir-
vofandi hættu. Hvort þessar ófar
ir eyðimerkurhersins voru að
kenna foringjum hans, útbúnaði
eða baráttuþreki var erfitt að
segja um, í þrettán þúsund mílna
fjarlægð á sjó og fjögur þúsund
í lofti. Og enda þótt stöðugur
straumur hermanna og nergagna
— samkvæmt fyrri beiðni
Brookes — væri á leiðinni eyði-
merkurhernum til styrktar, þá
var hann mjög kvíðafullur. —
„Það var augljóst", skrifaði hann
— „að eitthvað var öðruvísi en
átti að vera, en ekki auðvelt að
dætma um það hvað þetta eitt-
hvað var. Nú var komið að ör-
lagaríkri úrslitastund og nauðsyn
legt að ég færi þangað til að sjá
með eigin augum hverju ábóta-
vant væri. En í þá ferð vildi ég
fara einn . . . “
Hugsunin um ætlunarverk sitt
hafði naumast hvarflað eitt andar
tak frá Brooke meðan hann beið
Bandaríkjamannanna. Og þann 15
júlí, þremur dögum fyrir komu
þeirra, fékk hann leyfi forsætis-
ráðherrans til að fara þessa ferð,
en þá sátu þeir í garðinum við
Downing Street 10 og voru að
ræða um stríðið, en „þá var hann
í mjög góðu skapi.“ Um þetta at-
vík skrifar Brooke enn fremur:
„Eg hafði þá komizt að því, að ef
maður vildi fá samþykki Winst-
ons við einhverju, þurfti maður
kannske að bíða í nokkra daga eft
ir hagstæðu augnabliki. Að biðja
hann einhvers á óheppilegu
augnabliki var sama og að bjóða
óheppninni heim. Þegar maður
var einu sinni búin að fá neikvætt
svar, var næstum ómögulegt að
fá hann til að breyta úrskurði sín
um. Eg var búin að bíða i marga
daga, mjög dýrmæta daga eftir
hentugu tækifæri. til að spyrja
hann um það, hvort ég mætti fara
til Mið-Austurlanda, einn og fylgd
arlaus. Eg gekk þess cngan veginn
dulinn, að erfitt myndi reynast og
enginn barnaleikur að fá sam-
þykki hans. Eg vissi að hann myndi
segja sem svo, að hann mætti með
engu móti missa mig, enda þótt
hin raunverulega orsök myndi vera
hin, að hann gæti ekki til þess
'hugsað, að ég færi einn í slíka
ferð, án þess að hann færi sjálfur
með mér.... En þar sem segja
mátti, að ástandið í Mið-Austur-
löndum færi versnandi með degi
hverjum, þá taldi ég það nauðsyn
legt að fara þangað og sjá hvað
það væri sem þessum óförum ylli,
ef það væri þá gerle.et fyrir mig.
Til allrar hamingju uidist hann
i ákjósanlegu skap. ,>ejsa fögru
kvöldstund sem við sátum úti í
garðinum hjá Downing Street 10.
Eg lét því kylfu ráða kasti og fékk
mér til ólýsanlegrar gleði, sam-
þykki hans nær fyrirhafnarlaust."
Jafnskjótt og Bandaríkjamenn-
irnir lögðu af stað heimleiðis, byrj
aði Brooke því tafarlaust að undir
búa ferð sína. Auk þess að kanna
ástandið í Mið-Austurlöndum og
kynna sér stjórn eyðimerkurhers-
ins, var það þrennt annað, sem
hann ætlaði sér að fræðast um: í

fyrsta lagi, hversu hentugur stað-
ur Gibraltar væri sém starfsmið-
stöð fyrir hernaðaraðgerðir gegn
frönsku Norður-Afríku, í öðru
lagi, varnir Möltu, og í þnðja lagi
hvaða möguleika hinar iitlu og
tvístruðu brezku herdeildir í Pers-
íu og írak hefðu til að verja olíu
svæðin, ef viglína Rússa í Caucas
usrofnaði. Hann langaði líka til
þess, ef til bess væri tími, að halda
ferð sinni áfram til Indlands og
ræða þetta síðásta atvik og jafn-
framt um varnir á landamærum
Burma, við yfirhershöfðingjann
þar, Wavell hershöfðingja. Vegna
alls þessa ákvað hann að fljúga
stytztu og hættulegustu leiðina, yf
ir endilangt Miðjarðarhafið, með
viðkomu á Möltu, þar sem setulið
ið og hinn glæsilegi landsstjóri
hennar Gort lávarður nálguðust nú
ískyggilega algera þurrð á hvers
konar vistum. Þetta var mikil á-
hætta, því að vélarbilun einhvers
staðar á þessu svæði, sem nú var
á valdi óvinanna táknaði óhjá-
kvæmlega það sama og handtöku
eða dauða.
En þann 30 júlí, daginn áður en
Brooke hugðist leggja af stað,
frétti hann á herforingjafundi þá
um morguninn, að forsætisráðherr
ann hefði ákveðið að fara til Cario
líka, Strax að fundinum loknum
var hann boðaður á fund forsætis
ráðherrans, sem skýrði honum frá
orsökum þessarra skyndiíegu breyt
ingar á áformunum. Fáum dögum
áður hafð i hann verið mjög á-
hyggjufullur vegna Áttunda Hers-
ins, sem hafði mistekizt að reka
óvinina aftur frá Alamein. Nú þeg
ar hinum þreytta og sundraða her
hafði enn mistekizt að hrekja
Bommel úr bækistöðvum sinum
við hliff Egyptalands og forsætis-
ráðherranum varð ljóst að margir
mánuðir kynnu að líða, áður en
önnur árás yrði hugsanleg, varð ó-
þolinmæði hans vegna hinnar „ó-
skýranlegu tregðu Mið-Austur-
brezku herstjórnarinnar“ óviðráð-
anleg með öllu. Hann fullyrti að
63
einungis nærvera sín gæti komið
henni til að breyta ákvörðun
Knightsbridge, og bætt. þannig fyr
ir það, sem orðið var. í stað þess
að bíða eftir skýrslu frá Brooke
og fara þ,i næst með honum hína
öruggu, en lengri flugleið, yfir
Vestur- og Mið-Afríku, stakk hann
upp á því að leggja af stað ein-
hvern næsta dag og fljúga fteint
frá Gíbraltar yfir eyðimörk Norð-
ur-Afriku til Cairo
Það var líka önnur ástæða fyrir
ákvörðun forseta.ns Vegna hinnar
hröðu sóknar Þjóðverja yfir Suð-
ur-steppurnar, í áttina til Volgu
bg Kaspiahafs, urðu kröfur Rússa
um myndun nýrra vígstöðva í Ev-
rópu ákafari með degi hverjum
og brezki ræðismaðurinn lagði á-
herzlu á það, hve brýn nauðsyn
væri á tafarlausu persónulegu sam
bandi við æðstu valdamenn í
Kremlin. Churchill taldi það
skyldu sína að flytja Stalín .per-
sónulega hinar óvelkomnu fréttir
og útskýra orsakir þeirra. Hann
hafði því sent rússneska einræðis-
herranum skeyti þá um morgun-
inn og lagt það til, að hann og
Brooke kæmu til fundar við hann,
jafnskjótt og þeir hefðu lokið er-
indum sínum í Cairo. Þetta gerði
að engu allar vonir Brookes um
að fara til Indlands og hindraði
það jafnframt, að hann gæti aflað
sér glög.grar og áreiðanlegrar vit-
neskju um Mið-Austurlenzku her-
stjórnina.
Seint um nóttina. eftir að forsæt
isráðherrann hafði haldið honum á
fótum til klukkan 1 e.m. til að
ræða við hann um ferðina og það
áform sitt, að dulbúa sig við kom-
una til Gíbraltar, með gráu skeggi,
lauk Brooke við síðustu innfærsl-
una í sjöttu litlu vasabókina, —
þ.e. sjötta bindi dagbókarinnar:
„Byrja á nýrri bók á morgun“,
skrifaði hann: „Þar sem ég þori
ekki að eiga það á hættu að hafa
þessa bók með mér, ef eitthvað
skyldi koma fyrir okkur í ferða-
laginu". Fáum klukkustundum síð
BJARNI ÚR FIRÐI
Stúdentinn
; Hvammi
53
Kannske hafði prófastsdóttirin,
sem giftist kaupmannssyninum,
verið ástin hans. Svo lengi hafði
hann stjórnað búi prófastsins, að
slíkt var ekki með öllu ólíkleg
getgáta. Að vísu var þar allmikill
aldursmunur. Áttu þeir ekki allir
hinir mörgu piparsveinar ein-
hverja ástasögu, sem aldrei var
annað en hugfóstur? Enginn skil
ur hjartað, né getur skyggnt
innstu kima mannssálarinnar.
Guðmundur reif sig upp úr þess
um hugleiðingum, áttu þær nokk
uð skylt við ákvörðun hans? Á-
kvörðun varð að taka. Sigþrúður
fröken Sigþrúður. Nú stóð hún
honum til boða. Ef hann kæmi nú
til hennar og segði henni, að hann
hefði þráð hana eina, allt frá því
er hann sá hana fyrst og myndi
aldrei þrá aðra konu. En hann
gæti ekki átt hana. Hann gæti
ekki kropið þeim engli, sem hann
vissi fegurstan, eftir fall hans.
Hann vildi fölskvalausa elsku.
Annað væri tortíming. Þau myndu
bæði tapa innsta eðli sínu, ef
þau giftust nú. Því yrðu vegir að
skilja, þótt það kostaði mikið. Nei
þetta gat hann ekki sagt. Þetta
Var heldur ekki nema brot af hug
hans. Og brotið mátti ekki yfir-
skyggja heildina. Annaðhvort
varð hann að segja já eða nei án
allrar skýringar. Segði hann nei
án skýringar, lýsti það stórlæti,
og gat valdið margs konar mis-
skilningi. Segði hann aftur á móti
já, hiklaust, að því er virtist, varð
eftirleikurinn háskalega óviss.
Ekki gat hann með óskertum
fagnaði bundizt fröken Sigþrúði.
Það var svo margt á huldu. Var
það víst, að fröken Sigþrúður
vildi í raun og veru ganga að
eiga hann, þó að hún léti ag vilja
annarra, sem heimtuðu hennar
síðasta eyri, eftir að hafa rænt
hana aðalauði sínu.m.
Jú. Það var bezt að gera málið
upp án undanbragða. Ef úr hjóna
bandi yrði, myndu þau sennilega
bæði ganga út. í það með blöndn-
um huga. Var nokkurt vit í því?
Kannski myndi fröken Sigþrúður
virða það við hann, hve auðsveip
ur hann var, er til hans var leitað.
Kannski myndi hún lítilsvirða
hann fyrir bráðræðið og lítil
þægnina. Hann vissi hug sinn til
hennar. Hann elskaði hana. En
gat hann reynzt henni sannur eig
inmaðuT? Vel gat það komið upp,
að eiginkonan bæri hug til ann-
ars manns. Hvað var líklegra um
Sigþrúði? Þag var hægt að leyna
því um stund. En eins og þunginn
segir til sín á sínum tíma, hversu
sem reynt er að fela hann.eins
fer um dulda ást. Hvar stóð hann
þá? Það var hægt að spyrja ó-
endanlega. Og spurningar hans
hlóðust upp eins og hrannir. Og
innan um hrannirnar byltu sér
ályktanir, spár og margs konar
hugmyndir, sem vó og mat. en
skildi þó allt eftir jafn botnlaust
ef ekki botnlausara en í upphafi.
Eitt var þó alltaf eins og sjálfu
sér samkvæmt: Ást hans á fröken
Sigþrúði. Hann elskaði hana. Ef
hann aðeins vissi, að eins væri
henni farið, þá skyldi engin tor-
færa hamla honum lengur. En
hvernig var hægt að finna þann
sannleika? Þar dugði engin vara
játning. Loks komst hann að nið
urstöðu. Eftir þag gekk ferðin
greiðlega.
V
Guðmundur hálf kveið því að j
hitta fröken Sigþrúði í Dæld. En'
til þess kom ekki. Er hann spurði
um hana, var honum sagt, að hún
hefði farið meg yngstu börnunum
á berjamó. Hann skilaði þá af sér
farangri hennar. Bar fatakistuna
og rúmfatapokann inn í baðstof-
una að rúmi hinnar ungu konu.
Henni var búinn staður í öðrum
enda baðstofunnar. Og hafði hún
dregið tjöld fyrir rúmið sitt.
Meira meðlæti gat hún ekki veitt
sér í þessu ókunna heimili. Hér,
í friðlausu nábýli við börn og ó-
kunnugt fólk, hlaut hún að búa.
Guð veit hvag lengi. Sýslumanns
setrið Hvammur þurfti þá ekki að
fyrirverða sig fyrir neitt. Ríkilæti
hinnar ríku var óskert með öllu.
Þelta hvarflaði að Guðmundi
Björnssyni, meðan hann dvaldi í
baðstofunni í D'æld. Og hann t.ók
að endurskoða ákvörðun sína.
Honum lá við að ganga til fund
ar við Sigþrúði, en hvarf þó frá
því. Hafði hún kannski forðað
sér á berjamó, af því að hana
grunaði komu hans í dag?
— Engin meiri heilabrot, sagði
hann við sjálfan sig.
Húsfreyja vildi, að hann þægi
góðgerðir. Hún var sjáanlega for-
vitin. Það heyrði hann á eftir-
grennslan hennar, þó að hún
reyndi að leyna því.
— Eg kenni í brjósti um fröken
Sigþrúði, sagði hún. — Það er þó
reglulega indæl stúlka. Og svo er
hún svo ung og barnalega saklaus
Eg skil ekkert í frú Ragnheiði.
eins og það er gætin kona og góð.
að hún skuli láta þennan ungling
hana Sigþrúði, blessaða. þjóna
gestum til sængur. Þeir ern ekki
allir siðsamir. þessir fínu berrar.
enda þótt'þeir líti niður á okkur
almúgann Að ég ekki tali úm,
j þegar þeir eru við skál. Vonandi
' sýnir sýslumaður röggsemi í máli
þessu og bjargar því, sem bjargað
verður.
— Ekki efast ég um það, sagði
Guðmundur Björnsson.
—- Kannski hún eigi einhvern
elskhuga, og það verði Ijós úr
þessu. hélt konan áfram.
Guðmundur svaraði því engu.
— Þú hefðir átt að ná í fröken
Sigþrúði. Það hefði verið skömm
að því ag neita þér, jafn-myndar
legum manni. Manni á bezta aldri
vel stæðum og mikilsvirtum af
öllum og háttsettum á sýslumanns
setrinu.
— Nú slærg þú mér gullhamra
sagði Guðmundur, en gat þó ekki
varizt því að fölna lítið eitt. Sjálf
sagt sá húsfreyja það og venti
seglum. En hélt sér þó við sömu.
vindstöðu.
— Eg veit að frú Ragnheiði
tekur sárt til fröken Sigþrúðar,
sagði húsfreyja. — Og ekki horfa
þau hjónin í skildingana þann
tíma, sem fröken Sigþrúður dvelst
hér Eg kvíði því einu, að geta
ekki veitt henni það, sem hún
þarfnast, svona fínni stúlku. Og
svo er ég hrædd um, að henni
leiðist hér í fámenninu. Jæja við
gátum samt ekki neitað um þessa
hjálp, fyrst sýslumannshjónin'
sóttu það svona fast, sagði hún
og dæsti til áréttingar þeim mikla
vanda, sem hún taldi sig hafa
tekizt á hendur við komu fröken
Sigþrúðar. Þó fannst Guðmundi
öðrum þræði, að húsfreyja væri
upp með sér af því trausti, sem
fyrirfólkið bar til hennar.
Guðmundur kvaddi, bað að
heilsa bónda hennar og fröken
Sigþrúði. Og hraðaði förinni heim.
VI
Fáum dögum síðar bað Guð-
mundru Björnsson frú Ragnheiði
um einmæli. Enn varð gestastof-
an fyrir valinu.
— Þú baðst mig um daginn að
draga þig ekki lengi á svari mínu,
sagði Guðmundur Björnssöon. Eg
hef tekig ákvörðun. Eg ætla að
lýsa því yfir til þess að fyrirbyggja
að ég ann Sigþrúði. Og einmitt
vegna þess tek ég það nú í mál
að kvænast henni. Eg lít ekki á
hjónabandið sem verzlun. Þrátt
fyrir þag geri ég nú tvö tilboð.
Hið fyrra: Að Sigþrúður komi
tafarlaust heim. Að vísa henni í
útlegð, eins og á stendur, tel ég
öhæfu og óforsvaranlegt. Við op-
; inberum svo fljótt, sem unnt er,
og giftumst í haust, áður en barn-
T í M I N N , jia^gardagmn 19. maí 19G2
14