Tíminn - 27.06.1962, Blaðsíða 15

Miðvikudagsgreinin
• Framfaald af 9. síðu.
skiljanlegur hluti hans. En þetta
,.gaman“ er engan veginn græsku-
laust, og undir yfirborði þess leyn-
ist bitur dregg efagirni og bölsýni;
,,gaman” er engan veginn græsku-
tragískan vanmátt og takmarkan-
ir mannsins. Þetta verður engu síð-
ur ijóst af Strompleiknum en Para
dísarheimt enda verkin náskyld. En
Laxness hefur öll tök á söguform-
inu, iþar nær hann að skapa djúp-
stætt og áhrifárikt listaverk, til-
breytilegt, margþrætt, fágað. í leik
húsinu er hann a.m.k. enn sem
komið er meira einhliða og fá-
breyttari, á sviðinu er heimur hans
þrengri og einlitari, fólk hans ein-
faldara að gerð og sett fram í öfga
fyliri stílfæringu en í sögunum; og
þa.r með brestur leikritin hið djúpa
og ríka mannlega gildi sagnanna,
þá sveiflu stílsins, sem ella er eitt
af aðalsmerkjum Laxness. En það
er hin sama heimssýn, sem hann
freistar að gæða lífi og iit á svið-
inu og í sögunum, sama tragíska
innsýn í þann sorgfulla skopleik,
sem kallast mannlegt lif.
Þannig er Strompleikurinn að
sínu leyti jafn lokað verk og Para-
dísarheimt, gangur leiksins örlaga-
bundinn og óumflýjanlegur ekki
síður en sögunnar. Ljóna hefur eitt
hvað til að bera af sama uppruna-
leik og Steinar Steinsson; en hún
hefur hrakizt fyrir fulit og allt út
a öngstigu gervimennskunnar með-
an hann á afturkvæmt til þess jarð-
bundna frumstæða lífs, sem virðist
geyma allrar hamingju að viti
skáldsins. Afturhvarf Steinars
bónda í sögulok Páradísarheimtar
er ekki tóm uppgjöf, eða öllu held-
ur: það er uppgjöf á vald hins lif-
andi l£fs. í leikslok Strompleiksins
er bölsýnin á hinn bóginn fullkom-
in, þau eru að sínu leyti uppgjöf.
Kúnstner Hansen, fulltrúi fains
„l'ága” Ufs í verkinu liverfur á
brott með „fulltrúa andans úr Jap-
an”, Ljóna, hún sem kann að vera
„sú sem á eftir að finna manígim-
, ateÍTyijnn” hverfur inn í strompinn.
„Taóismi” Halldórs Laxness er að
visu verður allrar athygli, bæði hér
• og í fyrri verkum hans, en í lok
Strompleiksins eru hin búddísku
tákn, dha.rmalampinn og manígim-
steinninn, aðfenginn og ósannfær-
andi. Zen-ex-machina, það er allt
og sumt.
Þetta um bölsýnina; hún er að
vísu ekkert nýjabrum í verki
skáldsins þótt hún hafi sjaldan ver-
ið jafn einlit og hér, vonarneistinn
aldrei jafn fjarri, — nema þá kann
ski í leikslokum Silifurtúnglsins.
En þar hafnaði leikurinn í skeifi-
legu melódrama, hér eru tökin hóf-.
stilltari, áhrifin þrátt fyrir állt rik-
ari. Strompleikurinn kemst miklu
nær því að lifa á sviðinu en Silfur-
túnglið; vankantar fyrsta þáttar
eru að vísu til lýta, en sum síðari
atriði l'eiksins lánast miklu betur:
hið tilþreytUega og farsakynjaða
atriði í fiskskemmunni og sum at-
riði lokaþáttarins. Og jafnframt
þessu er persónusköpun verksins
leikrænni, fyllri og fjölskrúðug.ri
en í Silfurtúnglinu, og um leið ný-
stárlegri. Forsaga leiksins rúmast
að vísu ekki til fulls í sjálfri gerð
persónanna; upprifjun her.nar verð
ur sums staðar dauður punktur í
leiknum, þar má enn sjá leifar
skáldsögin.nar. En þessi lýti standa
til bóta, þeirra gætir miklu minna
en fyrr. Og með persónum eins ogv
Ljónu, frú Ólfer, Kúnstner Hansen
Iánast Laxness í fyrsta skipti að
skapa fólk sem getur náð þv£ að
iifa 1 leik, sem e>r sannur á svið-
inu. Áður var vikið að Ljónu, og
hinn vegvillti „miljóner, sjómaður
og barnakennari” Lambi er verð-
ugra mótvægi hennar en Ólafur
maður Lóu í Silfurtúnglinu, sam-
leikur þeirra veitir ve.rkinu fyllingu
og dýpt sem SilfurtúnglifS skorti
vegna þess að hjónabandshamingja
Ólafs og Lóu arð aldrei trúverð-
ug. Á sama hátt er Kúnstner Han-
sen hinn lifa'ndi maður í leiknum,
sviðslegri persóna en þeir Róri -
T í M IN N, miðvikudaginn 27. jún:
glæpamaður og Laugi gamli i Silf-
u.rtúnglinu, hinn fyrrtaldi ævinlega
utangarna, hlutverk hans óljóst og
bundið forsögu, sem aldrei fékk líf
á sviðinu, hinn síðarnefndi varla
meir en sviðsetning gamalkunnrar
manngerðar úr sögum skáldsins.
Og útflytjandinn og innflytjandinn
með fylgiTiði: þetta fólk er af sama
gerviheimi og leikhússfólk Silfur-
túnglsins, en mynd þessi dregin
fleiri og fjölbreytilegri dráttum;
þó hún sé að sinu leyti jafn öfga-
full ér hún meira sannfærandi,
ekki eins bókleg og £ Silfurtúngl-
inu.
Silfurtúnglið var einfaldlega mis
heppnað verk, — af sökum, sem
hér hefur verið reynt að benda á.
í samanburði við það virðist
Strompleikurinn Tánast a.m.k. til
hálfs og kannski rúmlega það;
sums staða.r virðist manni ekki
vanta nema herzlumun til að allt
takist. Þessi herzlumunur er trú-
lega sá, að £ heild skortir leikinn
samfellt lif hins talaða orðs á svið-
inu: það sem gerist milli orðanna,
bak við setningarnar. Þar skilur
mllK leikskálds og sagna. Og takist
Laxness að yfirstíga þennan þrösk-
uld virðist honum fullur og fræg-
ur sigur vis í leikhúsinu.
n
Sextugur að aldri virðist Halldór
Kiljan Laxness ætla sér nýja fram-
tíð á nýjum skáldskaparvettvangi.
Leikrit hans hingað til eru við-
lei-tni, tilraunir, leit að formi við
hæfi. Þau eru, eins og ég hef leit-
azt við að lýsa, sömu ættar og sög-
u-r hans; eins og £ sögunum glimir
hann þar við hinstu rök lifs og list-
ar og ætlar sér ekki af. Laxness
kann að mistakast á stundum, en
markið setur hann ævinlega hátt
og engu af verkum hans verður vis-
að á bug sem léttmeti, hégóma; leik
ritunum ekki heldur. Hingað til hef
ur hann haft lítinn framgang í leik-
ritagerð; og kannski er of mikið að
vænta þess, að leikrit hans komist
að s:nu leyti nokkurn tíma jafnfæt-
is sögunum. Um þessar mundir
virðist meginvandi hans sá að
efla með .sér lifandi tungutak leik-
skáídsins, leggja af viðhorf hins
epíska sögumanns. Slik hamskipti
hljóta að vera ærin raun á fullorð-
insaldri, en íslenzkir lesendur mega
vita, að skáld þeirra er til alls vis,
og í Strompleiknum virðist hann
a.m.k. kominn vel á veg í áttina til
lifandi leikhúss. Hvað valdi frá-
livarfi hans frá skáldsagnagerð
Verður víst ekki svarað af öðrum
en honum sjálfum: hann er „þreytt
ur” á skáldsögum. Það kann að
vera skiljanlegt eins og bent var á
í upphafi, en hitt er ljóst, að leik-
ritun hans er samkynja og £ fram-
haldi af stílþróun hans og stílvið-
Teitni í sagnagerðinni. Hér er freist
andi að sjá samband við þá.þróun
sem heimssýn hans tekur á sama
tíma og fylgt verður í verkunum:
samfara æ ríkari efagirni, dýpri
bölsýni stöðugt áleitnari krafa um
hlutlægni, — um ríkari hlutlægni
og beinni skírskotun en hið epíska
söguform leyfir. f viðtali því, sem
vitnað va.r til í upphafi kveðst Lax-;
ness vinna að tveimur nýjum leik- j
ritum, tveimur „ógnvænlegum”
gamanl'eikjum. Á afmæli skáldsins
kom annað þessara verka, Prjóna-
stofan Sólin, að nokkru i dagsljós
í Kaupmannahöfn og mun nú vænt
anlegt á bók hvað líðu.r. Fróðlegt
verður að sjá þá bók, og þó miklu
fróðlegast að sjá leikinn kominn á
svio. Maður hlýtur að ætla að þar
sjáist nokkur deili þess hverja raun
verulega framtíð skáldið á sér í
leikhúsinu.
Ó. J.
Mi'ða'ð við útlbreitJslu
og auglýsingaverð er
hagkvæmast að aug-
lýsa í Tímanum
Tíminn .
1962
Þriðja jafnfeflið
Framhald af 12. síðu.
þó virðist helzt, sem hann sé lík-
legastur til að leysa miðherja-
vandamálið' hjá KR, en, það er
nauðsynlegt ef KR-ingar ætla sér
að verja titil sinn frá í fyrra.
Framliðið sýndi ágætan leik með
an úthaldið entist, og hraði leik-
manna kom KR-ingum á óvart. —
Framvarða- og innherja stöður
Fram eru vel skipaðar. Hrannar
og Ragnar drýgstu menn liðsins,
og Ásgeir og Guðmundur leikn-
astir. Ásgeir sýndi mjög skemmti-
legan leik í fyrri hálfleik, en hvarf
nær alveg í þeim síðari — enda
erfitt fyrir þessa ungu drengi, sem
leika bæði í meistara- og 2. flokki.
Schevingarnir — Hallgrímur og
Baldur eru harðskeyttir útherjar,
og sama er að segja um Grétar
sem miðherja — en harkan er þó
oft fullmikil í Ieik þeirra Baldurs
og Grétars. Vörn Fram er aðal-
vandamál liðsins. Geir átti ágæt-
an leik í marki, eftir nokkuð tauga
óstyrka byrjun, og Guðjón er all-
sæmilegur bakvörður, Hins vegar
er Birgir nokkuð seinn, og Hall-
dóri urðu á dýr mistök í leiknum,
sem urðu orsrök beggja marka KR.
KR-vörnin komst einnig oft í
vanda í þessum leik, sem mest or-
sakaðist af hve framherjar Fram
fengu að leika lausir. Hörður er
þó undanskilinn, en hann hafði að
venju góð tök a Gretari, en var
hins vegar ónákvæmari í spyrnum
en oftast áður. Bjami og Hreiðar
voru duglegir — en framverðirn-
ir Garðar og Sveinn náðu ekki
þeim tökum á miðjunni og þeir
gera venjulega, en Sveinn sýndi
þo ovenjulegan dugnað. Framlína
liðsms nær enn ekki saman. Sigur
þor virðist hættulegastur — en
fær úr langminnstu að vinna — og
þessi ótamdi kraftur nýtist því
liðinu ekki sem skyldi. Gunnar
Felixson er miklu betri en í fyrstu
leikjunufn — en Ellert og einkum
Orn langt frá sínu bezta, hverju
sem um er að kenna. Gunnar Guð-
mannsson sýndi lítinn baráttuvilja
—- og hin mikla leikni hans kom
ao litlum notum. i
Dómari var Haukur Os'karsson,
Vikingi, og línuverðir Einar Hjart
arson og Baldur Þórðarson, sá er
hætti á línunni hjá Hauk í Reykja
vikurmótinu. — Höfðu áhorfendur
gaman af!
Fá heiðursmerki
Framhald af 5. síðu.
um við tveir félagar að flýja
og flúðum 10. maí sl. til A-
Berlínar. Við höfðum fengig
yasapeninga fyrir vinnu okkar
á vinnuheimilinu og nægðu
þeir okkur til viðurværis í
nokkra d. ga, þar til okkur tókst
að finna leið til að flýja til V-
Berlínar.
— Hvernig flúðuð þið?
—Við vorum þrír, sem ætl-
uðum að flýja og var einn okk-
ar handtekinn. Tókst okkur á
ákveðnu svæð'i, þar sem er þre-
föld gaddavírsgirðing, að skríða
undir vírinn og klippa hann
sums staðar sundur og komast
þannig í gegn. Klukkan var um
eitt að nóttu, þegar við gerð-
um þetta. Notuðum við tæki-
færið, þegar verðirnir sneru að1
okkur bakinu til að hlaupa að
girðingunum yfir auða svæðið
og leggjast þar niður og skríða
áfram, einn og einn í einu, en
áður höfðum við fylgzt með
vörðunum um stund.
Hér sagði einn nefndarmann
anna. að mretti skýra frá þess-
um flótta, því alþýðulögreglan
vissi vel, að þesá konar flótti
ætti sér öð'ru hverju stað. Hins
vegar væru þeir fáir, sem vog-
uðu sér að flýja á þennan hátt,
því vitað væri um fjölda manna,
sem handteknir hefðu verið við;
slíkar flóttatilraunir., margir
væru særðir eftir byssukúlur
varð'anna og nokkrir skotnir til
bana.
Berlín, 19. júní
Erlendur Haraldsson
Fram gegn Sjálend-
ingum
Framhald af 12. síðu.
í gærkvöldi að ekki var hægt
að fá liðsskipan þess, en senni-
lega munu þeir stilla upp sín-
um bezfu mönnum. Annar leik
ur Sjálendinga verSur á föstu-
dagskvöld við gestgjafa KR,
sem styrkja lið sitt með Þór-
ólfi Beck.
Ófrúlegt, a3 700 komizt
Framhald af 16. síðu.
geta þau valið um ýmsar tegundir
skóla, svo sem menntaskóla, tækni
skóla, verklegan skóla, verzlunar-
skóla og atvinnu- og félagslegan
skóla.
Þrenns konar verkfræðingar
Menntaskólakennurunpm var tíð
rætt um sænska fyrirkomulagið
með verkfræðilega menntun. Þar
eru til þrenns konar tækni- og
verkfræðingar, í fyrsta lagi þeir,
sem mennta sig áfram upp úr iðn-
skóla, svo þeir, sem taka verkfræði
deild menntaskóla, on þar taka
menn nokkurs konar stúdentspróf,
sem veitir mönnum rétt til að kalla
sig verkfræðinga. Loks eru svo
hinjr háskólamenntuðu verkfræð-
ingar.
Mikill munur á kjörum
í tilefni af tuttugu ára afmæli
Félags menntaskólakennara færðu
hinir erlendu gestir félaginu gjaf-
ir frá samtökum sínum. Norðmenn
gáfu áletraða silfurskál. Danir
postulínsvasa og Svíar 'þrjá tré-
stjaka fyrir kerti, og var þetta allt
saman mikil listasmíði.
Gestirnir fluttu athyglisverð er-
indi um skóla- og kjaramál í lönd
um sínum, og varð ljóst af orðum
þeirra, að kjör menntaskólakenn-
ara, skólahyggingar og öll aðstaða
til kennslu eru stórum betri hjá
frændþjóðum okkar á Norðurlönd-
um en hér. Hafa stjórnarvöld í
löndum þessum á síðari árum sýnt
mikinn skilning á na „ðsyn þess að
bæta aðstöðu og kjör á þessu skóla
stigi.
Fundinn sóttu alls um 30 full-
trúar frá menntaskólunum þremur.
Helztu mál, sem fundurinn fjallaði
um, voru: húsnæðismál skólanna
og kjör kennaranna, auk þess sem
kennarar í hinum ýmsu greinum
ræddust við á sérfundum um
kennslutllhögun og námsefni.
Húsbyggingum lífið sinnt
Um húsnæðismál var eftirfar-
andi ályktun gerð: „Fundurinn tel
ur, að húsbyggingarmálum mennta
skólanna hafi á undanförnum ára-
tugum ekki verið sinnt til jafns
við það, sem gerzt hefur á öðrum
skólastigum. Þarf því hvort
tveggja að gera, að bæta þegar úr
þeim húsnæðisvandræðum, sem
skólarnir búa nú við, og jafnframt
gera áætlanir um það, hvtarnig
fullnægja megi á næstu árum ört
vaxandi þörfum þessa skólastigs."
Háskólamenntun kennara
Um kjaramál var gerð svofelld
ályktun: „Fundurinn telur nauð'-
synlegt, að sköpug séu skilyiði til
þess, að hægt sé að framfylgja
ákvæðum reglugerðar um háskóla-
menntun menntaskólakennara. Höf
uðskilyrði telur fundurinn það, að
menntaskólakennurum séu tryggð
laun til jafns við aðra með sam-
bærilega háskólamenntun, og kenn
arastöður vig menntaskólana með
Þyí gerðar eftirsóknarverðar mönn
um með háskólapróf."
Þriðja deild og valgreinar
Loks samþykkti fundurinn, að
höfuðumræðuefni næsta aðalfund
ar verði endurskoðun námsefnis
og stundaskrár menntaskólann^,
en ekki hefur verig talig tímá’-
■bært undanfarig að ræða um hugs
anlega þriðju deild (miðdeild)
eða valgreinar vegna hins ömur-
lega ástands í húsnæðismálum
menntaskólanna.
Stjórn félagsins var endurkjör-
in, er hana skipa: Gunnar Nor-
Iand, formaður, Guðni Guðmunds-
son, ritari, ag Guðmundur Ann-
laugsson, gjaldkeri.
AISí að 40 stiga iiifi
Framhald af 16. síðu.
ekki milli manna eins og t. d. in-
flúenza, heldur hefur hún stungið
sér niður hér og þar, án þess a'ð
nokkuð samband fyndist í milli.
Tekin hafa verið sýnishorn af
drykkjarvatni, mjólk og ýmsum
fleiri vörum, svo og gerðar blóð-
rannsóknir á starfsliði ýmissa Cyr-
irtækja í borginni, án þess að nokk
uð kæmi í ljós, sem bent gæti til
þess á hvern hátt veikin berst. Á
meðan kvað borgarlæknir nauðsyn
legt, að gætt sé fyllsta hreinlætis,
einkum við meðferð matar og að
matur sé soðinn eins vel og kostur
er á.
, Taugaveikibróðir gekk síðast á
Islandi 1954, én þá tók ekki nema
eina til tvær klukkustundir að
finna smitunarleiðina og mjög
skamman tíma að loka henni og
hefta frekari úthreiðslu.
Innilegt þakklæti til ykkar fjölmörgu, seir
glödduð okkur með kveðjum og árnaðaróskum í
fimmtíu ára hjúskaparafmæli okkar;
Guð blessi alla vinina.
Sólveig og Sigfúá.
Eiginkona mín og móðir okkar,
ÞorgerSur Árnadóttir,
andaðist hinn 25. júní. — Jarðarförin auglýst síðar.
Stefán Þórðarson og börn.
Maðurinn minn,
ÓLAFUR EINARSSON
Þjótanda,
andaðist mánudaginn 25. júní á|Sjúkrahúsi Salfoss.
Eiginkona og börr
Alúðarþakkir færum við öllum þeim, sem á einn eða anne
hátf auðsýndu okkur samúð og vináttu við andlát og jarðarför
KONRÁÐS VILHJÁl.A!ISSONAR
Sérstakar þakkir sendum við læknunum Pétri Jónssyni c
Ólafi Sigurðssynl fyrir hlýja umhyggju í sjúklelka hans.
Þórhalla Jónsdóftlr,
Steinunn Konráðsdóttir, Friðþjófur Gunnlaugoso
Krisfín Konráðsdóftir, Aðalsteinn Tryggvaso
Sóiveig Axelsdóttir, Gísli Konráðssoi
15