Tíminn - 28.06.1962, Blaðsíða 8

HRINGA-
BRJÓTUR
LÁTINN
Hinn 73 ára gamli
óvinur hringanna nr.
t, Gottlieb Duttweii-
er, er nýlátinn í Zur-
ieh og hefur skilið
eftir lærdómsríka
erfðaskrá.
í byrjun þessa mánaðar andaðist
í Zurieh í Sviss, 73 ára að aldri,
mesti einokunarbrjótur nútímans,
Gottlieb Duttweiler. Meðal óvina
sinna taldi hann voldugustu við-
skiptajöfra heims.
Duttweiler stjórnaði í ævilokin
heilu heimsveldi. Þar má nefna 300
stórverzlanir, hótelkeðju, leigubíla-
og vörubílaflota, olíuhreinsunar-
stöðvar og benzínstöðvar, 17 mat-
vælaverksmiðjur og kvöldskóla,
þar sem 800 kennarar kenndu 100.
000 nemendum á ári.
Duttweiler byrjaði með hug-
mynd, sem hann hafði mótað í
Brazilíu fyrir 40 árum. Hann hafði
farið þangað til þess að stunda
kaffirækt. Þar komst hann að raun
um, að verðlagið á kaffi í Sviss var
helmingi hærra en það þurfti að
vera. Það var stolið svívirðilega
bæði af framleiðandanum í Brazi-
líu og kajjpandanum í Evrópu.
Dómstólasfrió
Duttweiler var sannfærður um
mátt frjálsrar samkeppni og hóf
stríð gegn „þjófunum". Hann
keypti fimm gamla Forda, sem
hann breytti í verzlanir á hjólum,
og fór að selja kryddvörur í verka-
mannahverfum Zurich fyrir 30—40
% lægra verð en tíðkaðist annars
staðar í heiminum.
íbúar Zurich rifu út vörur hans.
Duttweiler færði út starfsemi sína
til Bale og Bernar. Vörubílar hans
voru gerðir upptækir og bílstjór-
arnir fangelsaðir. Duttweiler fór
með mál sitt fyrir dómstólana og
vann. En hann rak sig líka á aðra
volduga óvini. Matvælaframleiðend
ur og lyfsalar neituðu að selja hon
um vörur.
Sviss hafði engin iög yfir sölu-
bann. Til þess að bjarga hinum ak-
andi verzlunum sínum og þeim, er
hann hafði stofnað jarðfastar, kaus
Duttweiler að flýja fram á við.
Hann framleiddi sjálfur það, sem
þeir neituðu að selja honum. Við
það uppgötvaði hann, að vörurnar
á markaðinum voru alltof dýrar. >
Lög gegn verðlækkunum
Duttweiler framleiddi þvotta-
efni, sem var alveg eins gott og
hin þekktu merki og seldi það með
ágóða á mjög lágu verði. Hann
flutti inn beint frá Bandaríkjun-
um ilmsápuna „Lux“, skírði hana
„Hollywood" og seldi hana á 50
centímur í stað 80 centíma, sem
aðrar sápur kostuðu. Hann frani-
leiddi ræstiduftið „Vim“, kailaði
það „Wim“ og seldi það á 25 cent-
ímur í stað 75 centíma. Og eins
var það með aðrar vörur.
Árið 1933 höfðu „Migros“, verzl-
anir Duttweilers, náð slíkum ár-
angri, að í hinu þýzkum.ælandi
Sviss var honum bannað með lög-
um að fjölga þeim eða stækka þær.
Það var ekki fyrr en 1946, að Gcn-
eve-héraðið afnam þessi lög, svo
að hann gat haldið áfram að þenja
verzlanirnar út.
Duttweiler notaði þessi 20 ár til
að gera .starfsemi sína fjölbreytt-
ari. Hann fór að framleiða sauma-
vélar, kom á fót keðju hótela, sem
hæfðu peningaveskjum almenn-
ings. Hann skellti sér í hljómplötu
útgáfu (50% afsláttur) og bókaút-
gáfu, gaf út merka nútímahöfunda
í ódýrum útgáfum. Hann stofnaði
samvinnufélag um útgáfuna og fé-
lagsmenn urðu 200 þúsund.
Lúxusvörur aö
almenningseign
Og 1940, er hann stjórnaði 20
milljóna svissneskra franka fyrir-
tæki, breytti hann því í samvinnu-
félag. Hann hélt sjálfur tuttugasta
hluta fyrirtækisins en afsalaði af-
ganginum 120 þúsund fjölskyldum.
í byrjun sjötta tugs aldannnar
var stórverzlanakeðjan orðin hiii
bezt rekna í heiminum. Innkaupa-
skrifstofur voru stofnaðar i frain-
leiðslumiðstöðvum heimsins jg
þær voru reknar af vísindalegri n‘-
kvæmni. Þetta gerði honum kleift
að ráða smásöluverði, og vegna
þess, hve keðjan var stór, hafði það
áhrif á verðlagningu um allan
heim. Vörur, sem hingað til höfðu
verið lúxusvörur, þar sem gróða-
sjónarmið viðskiptaheimsins höfðu
haldið verðinu uppi, urðu nú al-
menningseign, þar á meðal frysti-
vöru..
Enn fremur komu „Migros“-verzl
anirnar því um kring, að farið var
að selja vörur í verðeiningum í
staðinn- fyrir þyngdareiningar. Það
sparaði mikla fyrirhöfn að geta
vegið og pakkað vörur með hálf-
sjálfvirkum vélum, er ekki þurfti
að selja í nákvæmum þyngdarein-
ingum. „Migros“ seldu i ein,
tveggja og fimm franka umbúðum
en ekki í kílóa eða pundatali. Slík
um verzlunum hefur nú fjölgað í
um helming allra verzlana.
Nú hafði Duttweiler sigrað í smá
sölustríðinu, þannig að hann gat
selt vörur sínar í hinum fjarlng-
ustu þorpum án nokkurrar viðbót-
argreiðslu, svo að hann færði sig
inn á ný svið.
Gegn olíuhringunum
Fyrir tíu árum keypti hann leigu
bílaflota og setti upp stöð í Zur-
ich og síðan í öðrum svissneskum
borgúm. Taxti þeirra var 40%
lægri en hinna, sem fyrir voru. |
Þeir vöruðu sig á því og lækkuðu !
líka gjald sitt, en leigubilum fjölg- ■
aði um helming á þremur árum.'
Fólk fór nefnilega að nota leij’
bíla miklu meira.
Duttweiler hafði sérstaklega iU-
an bifur á olíufélögunum. Það var
talið, að þau hefðu um 46% Jagn-
ingu enda græddu þau í Sviss einu
saman um 60 milljónir svissneskra
franka,
Duttweiler fór að selja oli’.i með
20% afslætti. Olíufélögin tóku
höndum saman gegn honum., en þ
fór hann að selja benzín líka. Hann
komst að raun um, að benzinstöðv- •
arnar gátu selt benzínið á 49 cent-
ímur í stað 55 og haft samt hagn-
að af. E.. benzínstöðvarnar neituðu
að hafa samvmnu við hann.
Duttweiler stofnaði þá „Migrol“-1
félag, sem stofnaði sínar eigin benz
ínstöðvar, og þar voru brátt lang-
ar biðraðir bílaeigenda. Olíuhring-
arnir voru fljótir að svara: Þeir
lækkuðu verðið niður í 47 centím-
ur meðan „Migros" seldi það á 49.
En bílaeigendur féllu ekki í gildr-
una; þeir skildu, að olíuhringarnir
gerðu þetta aðeins til þess að kæfa
„Migrol" í fæðingunni og geta selt
benzínið áfram á 55 centímur. —
Duttweiler víkkaði síðan starfsemi
„Migros“ út fyrir landsteinana.
Benzínstöðvar olíuhringanna selja
enn í dag benzínið á 50 centímur,
sem „Migrol" selja á 49 centímur.
Duttweiler endurtók sömu tilraun
í Vestur-Þýzkalandi, þar sem olíu-
hringarnir hófu heilagt stríð gegn
honum. Duttweiler hafði sigur eftir
mikla baráttu, og bæði Þjóðverjar
og Svisslendingar geta þakkað hon
um fyrir lægsta benzínverð í
heimi (að frádregnum skatti).
10—11% álagning
Menn lærðu fleira af „Migros“-
verzlununum. Stórfyrirtækin sviss-
nesku þreyttust aldrei á því að
kalla aðferð Duttweilers afturhald.
Að áliti andstæðinga hans mundu
lífskjör landsins batna því meira
sem almenningur skipti sér minna
af dreifingu og smásöluverði. Það
væri vönduð þjónusta, dýrar um-
búðir og fræg merki, sem mundu
auka neyzluna.
Duttweiler þreyttist áldrei á að
halda fram 'andstæðri skoðun. í
stað frægra og dýrra tegunda og
dýrrar lúxusiþjónustu, bauð hann
auðugustu þjóð Evrópu 2500 teg-
undir matvæla af sönnuðum gæð-
um og án þess að auglýsa þær upp.
Hann seldi þessar vörur í vel skipu
lögðum verzlunum fyrir minnstu á-
lagningu, sem þekktist, 10—11%.
Að áliti hans var þáð neytand-
inn, sem á af frjálsum vilja að ráða
því,'hvað er framleitt og dreift, en
ekki öfugt. Og neytendurnir völdu.
í „Migros“-kaupfélögunum eru nú
560 þúsund skráðir meðlimir, eða
þriðja hver svissnesk fjölskylda.
Velta þeirra eykst um 17% á ári og
hefur náð 1000 milljónum sviss-
neskra franka. Og menn verða að
athuga, að þetta er í auðugasta
og eyðslusamasta landi Evróp’-.
Það er ein svo augljós lexía, að
það er undarlegt, að hinir stóru
framleiðslu- og dreifingarhringir
Vestur-Evrópu skuli ekki hafa lært
hana. En Duttweiler, fylgismaður
frjálsrar verzlunar, hægri sinninn,
sem átti aðeins hægri sinnaða ó-
vini, hefur sýnt fram á, eftir 40;
ára styrjöld, að bæði hjá nýjum |
og gomlum hringum er aðalmark-1
miðið leitin að sem mestum gróða,
jafnvel þegar þáð að öllu saman-.
lögðu er hemill á efnahagsþróun-
ina.
(Lauslega endursögg grein úr
Parísarblaðinu l’Express, skrif
uð af efnahags- og atvinnu-
málasérfræðingi blaðsins Mic-
hel Bosquet).
t' WEILSR
— fi.ufn gamlir fordar í fyrstu ,

Fjðlskyidu-
fræðin getur
bætt sambúðina
Frú Sígríður Thorlacius rsðir við frú Ingrid
Holten Paulsen, cand. jur.
Hússtjórn, félag húsmæðra-
kennara, efnir til námskeiðs
fyrir meðlimi sína vestur á
ísafirði næstu daga og hefur
sýnt það virðingarverða fram-
tak, ag fá kennara frá hús-
mæðrafræðsludeild Árósahá-
skóla til að fjalla um þá ungu
námsgrein, sem kölluð er fjöl
skyldufræði. Þessi kennari er
frú Ingrid Holten Paulsen,
cand. jur., fyrsti kennarinn,
sem skipaður hefur verig í
þessari grein í Árósum. Hún
mun fyrst og fremst flytja er-
indi á fjögurra daga nám-
skeiði á ísafirði, en fimmtu-
daginn 5. júlí mun hún flytja
erindi fyrir almenning á veg-
um Bandalags kvenna í Reykja
vík. Verður það f Tjarnarbæ
klukkan 9 um kvöldið.
— Þar sem þér erug lög-
fræðingur, byggið þér þá
kennslu yðar fyrst og fremst á
þeiim atriðum fjölskyldufræð-
innar, sem lögfræðin snertir,
frú Paulson?
— Nei, alls ekki, svarar frú
in, sem er smávaxin kona og
ungleg. í kennslu í fjölskyldu
fræðum verður að samræma
margt og þó ag hin lagalega
hlið hafi mikið gildi, má hún
ekki verða tímafrekari en ýms
ar aðrar greinar málsins. Fjöl
skyldufræði grípa yfir svo
mörg svið. Þar mætist sálar-
fræði, hagfræði, heilsufræði og
sitthvag fleira, auk margs, sem
naumast verður flokkað undir
ákveðnar kennslugreinar
Eins og kunnugt er, hefur
æði lengi verið starfandi vi?í
Árósaháskóla sérstök deild
fyrir húsmæðrafræðslu. Ekk
er krafizt stúdentsmenntunar.
heldur húsmæðrakennara-
menntunar til ag fá aðgang að
deildinni og þaðan eru ekki
tekin nein próf, heldur fá nem
endurnir vottorð um námsdvö)
ina. í einni af þremur grein-
um deildarinnar eru kennd
saman hejmilishagfræði os
fjölskyldufræði.
— Viljið þér gera svo vel a
út'Skýra nánar fyrir okkur hver
eru aðalatriðin í þessari náms
grein?
— Segja má, ag fjölskyldu-
fræði hafi orðið til í Banda-
ríkjunum og Svíþjóð sem
námsgrein Tilgangurmn ér ag
reyna að skilgreina fyrir nem-
endunum hver sé staða f.iöl-
skyldunnar í þjóðfélaginu og
tilgangur fjölskyldulífsins vfir
leitt. og svo stiklað sé á stóru
hvernig hægt sé ag treysta og
bæta fjölskyldulífið með því
m. a. að gera sér grein fyrir
grundvelli þess
f Bandaríkjunum þróaðist
fjölskyldufræði sem sérstök
grein út frá barnasálarfræði.
í Svíþjóð aftur á móti hófst
hún fyrir nokkrum áratugum.
er barnsfæðjngum fór svo
mjög fækkandi þar, að ráða-
menn urðu áhyggjufullir um
vöxt og viðgang þjóðarinnar.
Þar var hafin fræðsla um stöðu
fjölskyldunnar, eðli hennar og
eigindir í þeim tilgangi að
hvetja fólk til heimilisstofnun
ar og auka húsmæðrafræðslu.
Svíar tóku nefnilega fólks-
fækkunina sem tákn þess, ag
ekki væri allt með felldu í fjöl
skyldulífi borgaranna og vildu
reyna að ráða bót á hvoru
tveggja.
í ýmsum öðrum námsgrein-
um er kennt allt það, sem við-
kemur líkamlegum þörfum ein-
staklingsins og þá um leið fjöl-
skyldunnar, en óvíða er gripið
á þeim andlegu verðmætum,
sem skapa þarf til að einstakl-
ingamir geti búið saman sem
fjölskylda og fundið í sína lífs
hamingju. Þag er ekki auðvelt
en samt ætti að mega kenna
fólki sum* undirstöðuatriði
góðrar sambúðar. Þetta er
svið, sem hefur verið vanrækt
á Norðurlöndum fram að
þessu. Slík kennsla verður að
ná til allra fjölskyldumeðlima,
bæði foreldra og bama. Sem
fyrsta spor má spyrja þeirrar
spurningar, hvernig fjölskyld-
an hafi orðig til og reyna síð-
an að gera sér ljósa hina sögu-
legu — eða menningarsögu-
legu — þróun, sem skapað hef
ur fjölskylduna. Næst má
spyrja, hvort og hvers vegna
halda eigi áfram fjölskyldu-
lífi, hverju hlutverki sú eining
gegni nú í samfélaginu. Það
má benda á ýmis undirstöðu-
atriði, sem nauðsynleg eru
traustu fjölskyldulifi og það
má einnig benda á hin ólíku
stig, sem fjölskyldan hlýtur ag
ganga í gegnum á mismunandi
æviskeiðum meðlimanna. Ný-
gift hjón verða að ganga út frá
(Framhald á 15 síðu)
u
J
T f MIN N, fimmtudaginn 28. júní 1962