Tíminn - 01.09.1962, Blaðsíða 8

„Aftur sérðu komna á kreik
Kálfager3isbræður.“
Þessar hendingar Elivoga-Sveins
flugu mér í hug, er ég hafði af
því spurnir að þrir Sauðkrækling-
ar höfðu geystst inn í lönd okkar
Húníetninga, handsamað tvo stóð-
hesta okkar Þorsteins í Enni og
þrjá í eigu Skarphéðins í Vatns-
hlíð og þeyst með þá norður í
Skarðshrepp, þar sem þeir voru
afhentir hreppstjóra til sölu.
Menn þessir voru Sveinn Guð-
mundsson, kjörbúðarstjóri, kimn-
ur maður, og tveir verkamenn. Er
Sveinn frægur af svipaðri reisu,
Haraldur Eyjólfsson í Gautsdal:
Stóðhestar og vandræðame
er hann ásamt fleiri mönnum fór í í
leiðangur á Eyvindarstaðaheiði og
sótti þangað nokkra hesta til sölu
fyrir tveimur árum. Ekki má
gleyma „höfuðpaurnum". Bar
Sveinn fyrir rétti á Sauðárkróki,
að Egill Bjarnason, héraðsráðu-
nautur, hefði og hvatt Svein og þá
félaga til þessarar herferðar.
Óneitanlega skortir þá menn
ekki karlmennsku né stórhug. sem
vað'a heim að túnum okkar Hún-
vetninga, hvort heldur á nótt eða
degi og grípa þar hesta, þótt ó-
vanaðir séu, sem vitað er að
aldrei hafa hreyft sig af þeim
slóðum, sem þeir eiga að vera á.
Segir þó í Fjallskilareglugerð Hún-
vetninga, sem byggð er á lögum,
á þessa leið: „Eigi má ónáða fénað
á afrétti og eigi heldur, nema
með leyfi hreppsnefndar, taka það
an fé eða hross, nema málnytju-
peningur sé, tamin hross, eða sölu-
hross.“
Þegar í lögum stendur hins veg-
ar að taka megi hesta og selja,
mun átt við óvandaða slangurs-
hesta og er það mál óskylt því, I
sem hér um ræðir.
Löngum hefur þótt illt að búa, i
þar sem bitvargur liggur í landi. i
Höfum við Laxdælingar sannað i
það fyrr og síðar. Lágfóta hefur j
áreiðanlega valdið okkur þungum
búsifjum og margur lambsskrokk-
urinn fundizt á grenjum hennar.
En ekki höfum við þurft að leita
þangað stóðhrossa. Nú er hins veg |
ar svo komið, að svo má að orði
kveða að við verðum að draga þá
út úr „grenjum" þessara Sauð-
kræklinga og það með ærinni fyr-
irhöfn og stórfelldum kostnaði.
Skyldi maður þó sízt ætla að
Sveinn kjörbúðarstjóri væri svo
illa haldinn, að hann þyrfti að
afla sér aukatekna með því að
leggjast svo lágt að fara ránshendi
um eigur húnvetnskra bænda —
en illt að sjá að þessi leikur sé
til annars gerður. Óneitanlega
minna þeir kumpánar, Sveinn og
Egill, óþægilega mikið á Skamm-
kef og Þjó'itóif, er illræmdir eru
af Njálu, því að annar vildj öllu
sundra, en hinn gekk um með
reidda öx’ og lét alldólgslega.
Húnvetningar og Skagfirðingar
eru nágrannar og eiga mörg sam-
eiginleg viðskipti, einkum í afrétt-
ar- og fjallskilamálum. Hefur að
jafnaði farið vel á með þeim og
ekki hlaupig snuðra á þráðinn,
svo mig reki minni til, þar til fyr-
ir tveim árum, að þessir félagar,
sem hér hafa nefndir verið, tóku
sér fyrir hendur að kveikja úlfúð-
arelda á milli þessara sáttu sýslu-
búa. Verður hvorki viti þeirra né
dyggð fyrir að þakka, þótt svo
kunni að fara, að betur rætist úr
málunum en nú horfir. Hitt kem
ur þá til, að spakari menn og góð-
gjarnari í Skagafirði taka í taum
ana og draga þá úr höndum þess-
ara angurgapa.
Eg skrifaði greinarkorn í Tím-
ann um stóðhestatökuna 1960. —
Litlu síðar átti ég og viðræður við
þá alþingismennina Björn Pálsson
á Löngumýri og séra Gunnar Gísla
son í Glaumbæ. Fór ég þess á leit
Þáttur kirkjunnar
Páll postuli talar um eldmóð
og að vera brennandi 1 andan-
um. Kristur verður frá sér
numinn og ummyndast j skín-
andi veru ójarðneska að útliti
fyrir augum lærisveina sinna.
Spámenn og spekingar komast
í annarlegt hugarástand, sem
ljómar og sindrar út frá aug-
um þeirra og svip.
Allt þetta mundi í sálarfræð-
inni færast undir * hugtakið
hrifning — ekstase — það á-
stand vitundar að gleyma öllu,
jafnvel sjálfum sér öllu, nema
þeirri hugsjón eða árejti —
gæti verið listaverk, sem verk-
ar svona sterkt á skynjun eða
hugsun — en þó umfram allt
tilfinningu.
Margir snjllingar og stór-
menni mannkyns og þjóða fyrr
og síðar, hafa verið gæddir
þessum hæfileika til hrifning-
ar og eflt hann með sér. Á
frumstigi er hann sennilega
það, sem forfeður okkar nefndu,
berserksgang, en svo er unnt
að göfga þennan kraft til þess
sjálfgleymis og almættis í
speki, kærleika eða fram-
kvæmdum, sem kallast guð-
móður.
Margir, og þar á meðal sér-
fræðingar á sviði sálvísinda
telja, að þessi hæfileiki til að
hrífast, sé að dvína á okkar dög-
um. Áreitin eru ef til vill of
mörg, við erum orðin vön svo
mörgum undrum og áhrifum
svo að segja samtímis, nútím-
inn er svo gagnrýninn og kröfu-
frekur, uppfinningar svo marg-
ar að fyrirbrigðin verka ekki
lengur, hugsunin grynnri.
Allt þetta og margt fleira eru
taldar orsakir fyrir hrifningar-
skorti nútímamannsjns. Og að
lokum segja sumir:
„Það er ekkert framar til að
verða hrifinn af. Veröldin er
ag verða svo gömul.“
Þetta síðasta er þó fjarstæð-
ast. Daglega gerast alls konar
undur til að hrífast af. En nú-
tímamaður fjöldans og hraðans,
hávaðans og tækninnar sljógv-
ast meira bæði að ytri og innri
skynjun, og viðtöku en þeir,
sem nutu kyrrðar og friðar í
faðmi einveru og einangrunar.
Þess vegna þarf nútímamann-
HRIFNING
eskjan að gæta þessa dásam-
lega hæfileika til æðstu lífs-
nautnar — en það mun hrifn-
ingin vera — miklu betur en
áður þurfti, efla hann og rækta
með sér.
Mörgum mun finnast lífið
lítilsvirði án hrifningar. Og eitt
af því, sem Kristur hefur í
huga, þegar hann talar um
börnin og hæfni þeirra til guðs-
ríkis, er einmitt það, hve auð-
veldlega þau hrífast til gleði,
aðdáunar og innsæis. En um
þá, sem hafa ekki varðveitt
þessa hæfni hinnar hreinu
barnssalar, segir Jónas Hall-
grímsson:
„Hvað er skammlífi?, skortur
lífsnautnar
svartrar svefnhettu síruglag
mók“.
En hins vegar eru áhrif
þeirra, sem hafa varðveitt
hæfni sína til hrifningar líkt og
vekjandi og hressandi fjalla-
blær. Margt af því, sem mesta
blessun hefur veitt bæði sam-
tíð og fortið, mundi aldrei hafa
séð dagsljósið án hrifningar
einhvers, þannig er um flest
listaverk, uppgötvanir og hug-
sjónir í félags- og menningar-
máLum.
Hindranir, skortur og erfið-
leikar virðast lítt eða ekki geta
stöðvað þá, sem eru hrifnir af
vjðfangsefnum sínum og verk-
efnum. Þar gerast sífellt und
ur og kraftaverk og eldur áhug-
ans og hugsjónanna brennir
burtu allar skorður og þrösk-
ulda, svo að bönd og fjötrar
hrökkva sundur.
Hvað væri tilveran án þessa
krafts, sem getur gefið ein-
staklingnum afl á við tugi eöa
tugþúsundir eftir atvikum. Hig
ómögulega verður kleift og
undrin gerast.
Hrifin manneskja ljómar af
einhverri innri birtu, augun
geisla, andlitið blikar af undur-
samlegu brosi. Umræðuefnið
er ekki einungis um hversdags-
leg atvik og annarra ávirðing
ar. Hún á hugsanir og orð, sem
varpa nýju ljósi yfir menn og
málefni og gefa öllu, sem talað
er um, nýtt gildi. Nokkur orð,
nokkur augnablik í nærveru
slíkrar manneskju gleymast
varla, geta oft haft ævilöng á
hrif, svo að tilveran öll verði
önnur upp frá því. Það er eins
og slíkt fólk hafi varpað ein-
hverjum gneistum eða glóð inn
í vitundina, sem kveikja gjarn
an sama áhuga, sömu lífsskoð
un í huga okkar og hjarta.
Þannig er oft með hrifna ræðu-
menn. Þeir geta bókstaflega
gosið eins og eldfjall, skapað
ný fjöll og nýja dali, nýtt út-
sýni, ný lönd, eða þeir verka
eins og upprennandi morgun-
sól, sem gefur nýjan dag með
öllum hans undrum, störfum
og ævintýrum. En umhverfis
þann, sem ekki er hrifinn eða
gagntekinn af umræðuefni sínu
gerist hins vegar ekkert, skaP
ast ekkert, þar veiður aðeins
tóm, kalt, autt og snautt tóm.
Kristinn dómur hefur alltaf
lagt áherzlu á hrifninguna. Stór
menni hans hafa öll vaiðveitt
og eflt eldmóðinn í vitund
sinni, orðum og athöfnum. Það
sannar ummyndun Krists upp-
hafning Páls í „þriðja himin“
sigurvinningar Jeanne d’Are,
ást Franz frá Assisi til alls, sem
lifir, ævistarf Zchweitzers í
Afríku.
Venjuleg guðsþjónusta er
meira að segja þannig upp-
byggð og samansett, að hún á
að geta vakið hrifningu í hverju
lifandi hjarta
Og dyggðirnar þrjár, höfuð-
dyggðir kristninnar, trú, von og
ást eru frumskilyrði hrifning-
ar í vitund og vild hverrar
manneskju. Þess vegna mega
göfugar hugsjónir ekki
slokkna, eldmóður og ákafi
ekki dvína í hjörtum. heimil-
um og kirkjum. Án þess að
afla kraft hrifningar sköpum
við aldrei nýjan heim frelsis.
friðar og bræðralags.
Árelíus Xíelsson
við þá, að þeir beittu sér fyrir
breytingum á hrossaræktarlögun-
um í þá átt, ag þau yrðu síður
misskilin og við þau unandi af öll-
um hrossaeigendum. Virtust báð-
ii sömu skoðanar og ég i málum
þessum og tóku vel undir erindi
mitt. En hveija sögu verður að
segja eins og gengur, hvorugur
þeirra hefur að þessu nei't aðhafzt
í málinu svo ég viti
A síðasta Búnaðarþingi báru
nokkrir fulltrúar upp heimildar-
tillögu þess efnis að leyft væri að
hafa óvanaða lausagönguhesta
vestan Blöndu. Meirihluti þingsins
skellti skollaeyrum við þessu,
hafði ekki næga víðsýni né þekk-
ingu til að sjá og viðurkenna að
tvö sjónarmið eru í hrossamálum
okkar íslendinga, og ber hvort
tveggja að virða. Fyrst og fremst
er hér um að ræða framleiðslu
fyrsta flokks fæðutegundar, sem
leiðir til að'alteknanna af þessari
búgrein. í öðru lagi er svo „sport“
hestaræktin, sem einnig á rétt
á sér að vissu marki. En hana
hafa nú margir í mestum háveg-
um og halda henni fram með oddi
og egg á kostnað kjötframleiðsl-
unar, sem er þó ólíkt þarfari.
En því miður er það ekki á
þessu eina sviði, sem sportið er
hvað mest metið og leitt td önd-
vegis í þjóðlífinu. Hitt vita allir,
sem hafa hrossabúskap til kjöt-
framleiðslu, að' ekki er unnt að
hafa af honum fullan arð, nema
hafa lausagönguhesta. Beitti því
Búnaðarþing þessa bændur stór-
kostlegu misrétti, ósamboðnu viið-
ingu þess. Og hlýtur að vera þess
að vænta, að það bæti úr því, þeg-
ar það kemur saman næst.
En rétt er ag geta þess, til á-
réttingar málum þessum, að það er
almenn skoðun, sem hægur vandi
er að. rökstyðja, að nú er ekki
meira af góðhestum almennt talað,
en áður var. þegar hin illræmdu
stóðhestalög vríru ófædd Má kalla
að þau séu að mestu leyti fálm
eitt og stóðbændum yfirleitt til
stórtjóns.
Er vil því hér með skora á Bún-
aðarþing og hið háa Alþingi að
breyta núgildandi hrosaræktarlög-
um í það horf. að allir geti vel við
unað og hiutaðeigendum verði til
sem mestra nytja.
Þeir sífelldu árekstiar, sem nú
eiga sér stað á þessu sviði eru bæði
leiðir og fjárfrekir auk þess að
þeir spilla sambúð manna og vin-
fengi. En ýmsar leiðir eru út úr
þessu öngþveiti. sem fara má, ef
sanngirnin fær að ráða, bæði á
hærri og lægri stöðum.
Að lokum vil ég segja þetta við
þá Skagfirðinga er hér eiga hlut
að máli: Skamma stund verður
liönd höggi fegin og ofstopi og ó-
jöfnuður hefnir sín. Við Húnvetn-
ingar eigum einn kost, ef vig ná-
um ekki rétti okkar og fáum ekki
að halda búpeningi okkar heima
við tún okkar án þess að eiga það
á hættu að Skagfirðingar geri sér
að leik að sækja hann og auglýsa
hann til sölu á opinberu uppboði.
Við getum girt á sýslumörkum og
einnig ef til vill látið fara fram
ítölu í heimalönd og afrétt.
Allir kunnugir vita, hve gífur-
legum ágangi við Laxdælingar og
aðrir á sýslumörkunum, verðum
fyrir af afréttarpeningi Skagfirð-
inga. Ekki sízt Sauðkræklinga. Nú
hafa þeir greitt hann með þessum
stórmannlega hætti.
Samsöngur Muntra
Mnsikanter
Eftir nokkurra mánaða hlé á
tónleikum hér í borginni, var
þögnin rofin, svo að um munaði
af finnska karlakórnum „Muntra
Musikanter".
Þessi úrvalskór á langa menn-
ingarsögu að baki, og má rekja
fyrstu rætur hans allt til ársins
1838 er Pacius hinn finnski músik
frömuð'ur stofnaði Akademiskt
söngfélag, eitt af elztu söngsam-
tökum Norðurlanda. Árið 1878 hef
ur svo kórinn M. M. sína starf-
semi, og skipar þá fljótlega fast-
an sess í músiklífi Helsinki borg-
ar og hefur gert síðan, og fram
til þessa dags Enda auðheyrt
strax í upphafi að þarna stendur
allt á gömlum merg, þjálfun, agi,
vinna, og er þar hvergi af dregið.
Söngstjóri kórsins Erik Berg-
man, hefur þarna öll ráð í sinni
styrku hendi. er næsta ótrúlegt
hversu algjört vald hann hefir yf-
ir sínum mönnum Raddirnar vii'ð-
ast mjög jafnar að gæðum. og yf
irstígur þar enginn annan heldur
fellur allt í svo jafnan og felld-
an farveg að undrum sætir, hversu
vel má temja mannlegan barka.
Til dæmis má geta þess að „piano-
pianisso“ söngur kórsins var svo
ótrúlega vel útfærður. áð slíkt
virðist nærri ógerlegt nema á
hljóðfæri, en þarna tóku manns-
raddirnar það hlutverk að sér á
ótrúlegan hátt
Efnisskrá þeirra kórfélaga var
einkar vel og smekklega samsett.
Gömlu 16. aldar meistararnir
Purcell-Gibbons og Hassler voru
sungnir af því látleysi, sem þeirra
verk prýðir. Þrírödduð „sanso-
netta“ eftir Monteverdi (1567—
1643) var yndislegt verk i flutn-
ingi þeirra. Lítið lag eftir Vagn
Holmberg við ljóð Per Lagerqvist
var flutt af einsöngvara kórsins
Rurt Klockars sem hefir mjög
háa og fallega tenórrödd, var
textaframburður hans mjög til fyr-
irmyndar, ekki eitt orð fór for-
görðum af dásamlegu ljóði. Seinni
hluti viðfangsefnanna var að
mestu helgaður finnskum höfund-
um, svo sem Sibeliusi, Palmgren,
Törnudd og var „Særingarista"
hins síðastnefnda sérstætt og
magnað verk, sem kórinn varð að
endurtaka Að lokum voru þrjú
'•erk eftir söngstjórann Erik Berg-
man, sem er um margt frumlegur
höfundur og sjálfum sér sam-
kvæmur. lag hans við suðurbottn-
iska þjóðvísu- var bæði skemmti-
lcgt og áheyrilegt. Síðasta verkið
& efnisskránni eftir Bergman var
að vísu svo frumlegt að áheyrand-
inn freistast til að hugsa, að
meira garnan sé að syngja það, en
á að hlýða. þar sem orðaleikur
með mismunand? áherzlum án lag
línu skipar öndvegi, en óneitan-
lega mjög vel flutt.
Hafi kórinn miklar þakkir fyrlr
vandaðan og listrænan söng, og
síðast en ekki sízt söngstjórinn,
Erik Bergman fyrir látlausa og
áhrifamikla stjórn.
U. A.
8
T í M I N N, laugardagurinn 1. sent. 1962. —<
l