Tíminn - 11.11.1962, Qupperneq 9

■
SKRIFSTOFUSTJORINN ORTIASTA-

LJOÐ, OG SETJARINN SAMDILAG
Til iþín ung ég orti ljóð,
en árin fyrna hverja glóð.
Nú vegi skilja fönn og fjöll
og fölnuð sumarblómin öll.
Þó má enn :hin kyrru kveld
kanna minninganna eld.
Þegar birta dagsins dvín
í draumsins vin ég leita þín.
Það er töluvert nýstárlegt
ljóða- og sagnakver, sem hefst
á þessum hendingum — kver,
sem er að koma út. Höfundur-
inn, Valborg Bentsdóttir, skrif-
stofustjóri, hefur ekki sent frá
sér bók áður, en hún er þjóð-
kunn fyrir þátttöku í þjóðmál-
um og öðrum féalgsmálum og
fyrir ýmis ritstörf, — og hafa
greinar, sögur og ljóð birzt
eftir hana í blöðum og tíma-
ritum. í þrengri kunningja-
hóp er Valborg líka kunn að
snjöllum ferskeytlum, sem hún
hefur kastað fram á góðri
stund.
En þessi bók, sem ber 'nafnið
Tvisvar átján ástarljóð ásamt
sjö sögukomum mun einnig
vekja forvitni fyrir útlit sitt og
efnisskipan, svo og bráðfagrar
teikningar eftir Valgerði Bri-
em.
Það vekur strax athygli, þeg-
ar litið er á bókina, að framan
á henni er ekkert bókarheiti
— aðeins margslungin teikn-
ing, en nafn bókarinnar stend-
ur aftan á henni. Sé bókin opn-
uð kemur fyrst í Ijós teikning
á saurblaði og orðin „Til þín“
á rauðum fleti. Svo kemur tit-
ilsíða, en síðan teikning með
heiti fyrsta hluta bókar — 18
Ijó'ð uni þig — og hina. — Og
svo koma Ijóðin — ástaljóð til
þín:
Óskanna blær,
lífsþorstans lag,
leikur á glaða strengi.
Ég sá þig í gær,
þá skín sólin í dag,
og sólskinið varir lengi.
Þá koma Sögukornin —
kynn tmeð tveim dulræðum
teikningum. Og sögurnar heita:
Perlan — Klafinn — Bamið —
Náttkjóllinn — Stúlkan — Tár-
in — og Krossinn á þakinu.
Síðasti kaflinn heitir: Önnur
18 ljóð um hina — og þig, og
fylgja enn teikningar eftir Val-
gerði: Þarna eru m. a. man-
söngvar með nýtízkulegum
kenningum:
Gleymast flokka gömul rök,
gleðin okkar verður,
og þinn plokkfisk eldar spök
eymalokkagerður.
Áköf löngun illa ber
Amors þröngu flíkur.
Þessa söngva þiggðu af mér,
þú ert öngvum líkur.
En þetta er annars orðið of
mikið um bókina á þessu stigi
málsins. Skiptumst heldur á
nokkrum orðum við höfundinn.
— Hefur þú lengi ort, Val-
borg?
— Ja, eigum við að kalla
það að yrkja? Ég hef sett sam-
an vísur síðan ég var krakki.
Og fólk var oft að hvetja mig
til þess að hglda áfram, sumir
töldu jafnvel, að ég gæti orð-
ið rithöfundur. En ég hef sjálf
sagt ekki trúað því alltof vel
sjálf, fyrst ég fórnaði ekki
meiru af ævistundum mínum
til ritverka.
— Þó hefur nú sézt ýmislegt
eftir þig á prenti áður?
— Já, Ijóð, smásögur og vís-
ur hingað og þangað. Það er
nánast tilviijun, hvað hefur
lent á prenti.
— En mér sýnist þessi Ijóð
. dálítið óvenjuleg — þag er
að segja þegar þess er gætt,
að höfundurinn er kona. Þetta
eru ástarljóð eingöngu.
— Er nokkuð við það ag at-
huga? Það var einu sinni verið
að segja mér, að það væri nú
enn eitt dæmið um það, hve
konur væru eftirbátar karla um
allt, að þær hefðu algerlega lát-
ið undir höfuð leggjast að yrkja
ástarljóð um karlmennina, þar
væru illa goldin öll þau ljúf-
lingsljóð og mansöngvar, sem
til væru um konur. Ég and-
mælti þessu og benti á Ólöfu
frá Hlöðum. Skálda-Rósu, Her-
dísi, Ólínu o. fl. En ég komst
þó að raun um að maðurinn
hafði nokkuð til síns máls. Það
var furðu lítið til af slíkum
ljóðum. Ég sagði þá að úr þessu
ætti að vera auðvelt að bæta.
Og svo fór ég að gamni mínu
að fást við að yrkja ástarljóð
og mansöngva um karla. Þetta
týndi ég svo saman í bók.
— Þú yrkir allt rímað?
— Já, flest er rímað í þess-
ari bók, en mér þykir líka
mjög gaman að fást vig órímað,
þó að svo vilji til, að lítið sé
af því tagi í þessari bók. Það
féll einhvern veginn ekki í
þann stakk, sem henni var skor
inn.
— En þarna eru fáar stökur
— þú hefur þó stundum kastað
þeim fram.
— Já, það kemur oft fyrir,
en þær glatast flestar jafnóð-
um, en maður rekst á eina og
eina hingað og þangað á laus-
um blöðum.
— En hvað um tilefni þess-
ara Ijóða?
— Ja, tilefni — hver eru
þau? Auðvitað eru tilefni tii
alls. en ekki ætíð svo auðvelt
að muna eftir þeim eftir á.
Maður getur svo sem sagt, að
það sé gömul æskusynd — nú,
eða þá ný freisting.
— En víkjum svolítið að sög
unum. Þær eru nokkuð sam-
stæðar sýnist mér?
—Já, þær eru líka allar
nema ein skrifaðar á einum
vetri, veturinn 1956—1957, þá
tók ég mig til og skrifaði eina
á mánuði, nema tvær einn
mánuðinn og þær kallaði ég tvi
bura, enda hét önnur barnið.
Þær eru allar örstuttar, smá
myndir og hugdettur.
— Hafa þær birzt áður?
— Ekki nema ein. Hún kom
í tímaritinu Emblu. Ég hafði
raunar ekki bók í huga, þegar
ég skrifaði þessar sögur.
— Bókin er falleg og óvenju
leg í búningi.
—Já, ég held það. Útgefandi
bókarinnar, Gunnar Einarsson,
forstjóri Leifturs, lét það eftir
mér, að fá Valgerði Briem, til
þess að teikna í hana nokkrar
myndir. Þær hafa tekizt mjög
vel. Og svo setti listamaðurinn
Óliver Guðmundsson bókina af
mikilli smekkvísi. Hann er
gott tónskáld, eins og menn
vita, og ’ég tel mér það til við-
urkenningar, að meðan hann
var að setja eitt Ijóðið, kom
andinn yfir hann, og hann
samdi við það mjög gott lag.
— Hvaða ljóð var það?
— Það var Sumarást í Kaup-
inhafn?
— Eigum við að taka það
með?
— Þú ræður því.
í glöðum garði rósa
mér gullið aftur skín.
Við sindur silfurljósa
fannst sumarástin mín.
Ef þrengja þröngir skór
við þig ég skála í bjór.
Mitt angur gerði einskis virði
ástin til þín Dór.
Og þig ég fer að finna
á Friðriksbergi í maí.
Sem Ethel ungra kynna
og ástarlútu slæ.
Við göngum gamla slóð.
Nú geymir eld mitt blóð.
Ófætt vor í örmum þínum
er mitt sumarljóð.
f draumi dveljum lengi
við Drachmanns hljóða lag.
Á lútu Ijósa strengi
ég lei'k ei annan dag.
Á Bergi bergi ég vín,
ég ber mitt glas til þín.
Til botns ef drekkum bikar
þann
hann brotnar, ástin mín.
— Þú bregður fyrir þig ný-
stárlegum kenningum í man-
söngvunum, Valborg.
— Já, ég var að leika mér að
því að búa til kenningar í stíi
við nútímann. Kenningar voru
börn síns tíma. og þær eiga að
vera það í nýjum vísum. Og
þetta er ekki eins erfitt op
margur hvggur að óreyndu. —
Kenningarnar voru margar
hverjar .gamanmál og njóta sír
enn bezt þannig. Kímniskáld
hafa ekki notfært sér þetta á
seinni árum eins og vert væri
En annars skal ég ekki um
það dæma hvernig mér hefur
tekist þetta. — það er bezt að
fólk líti í kverið — ak.
DÁTTUk KIRkjUNNAR
Gull-
skálar
I Opinberunarbók Jóhannes-
ar, er sagt frá gullskálunum.
Þær voru í skíra gulli og fylltar
reykelsi.
Höfundur þessa dramatíska
ritverks bætir við, að innihald
þessara dýrmætu, táknrænu
skála hafi verið bænir hinna
trúuðu.
Engin bæn, sem í skálar
þessar var lögð, var til ónýtis
eða einskis beðin. Guð sá þær
og heyrði. Ef til vill þurfti að
flytja þær aftur og aftur. En
á því andartaki, sem skálin
fylltist, flóði blessunin yfir
barma hennar og draup yfir
þann, sem bað og þann, sem
beðið var fyrir.
Það var þessi líking, sem
varð efst í huga, þegar óskað
var, að íslenzkir prestar bæðu
fyrir friði og afvopnun. „Hver
er sem veit, nær knéin krjúpa
við kirkjuskör, hvað Guði er
næst? Hver er sem veit, nær
daggir drjúpa, hvar dafnar
fræ, sem ná skal hæst?“
Og í þessari gullskálalíkingu
höfum við einmitt skýringu
þess, að oft má biðja lengi og
að því er virðist árangurslaust.
En dropinn holar steininn. Og
að síðustu munu allar friðar-
bænir skapa frið, ekkert frem-
ur, og kannske ekkert annað
en þær.
Takist kirkju eða kristin-
dómi að hafa áhrif á nógu
marga til andspyrnu gegn
atómvopnum, ófriði og mann-
drápum, takist að magna friðar
öfl mannssálna, er sigur hins
góða vís á þessu sviði.
Vald ákafrar hugsunar, hit-
aðrar eldi heitrar þrár, sem
sönn bæn er fyrst og fremst,
er mikið og sefjandi afl á
mannssálir, jafnt fjöldans og
hina stóru, sem taldir eru ráða
mestu um örlög þjóða á jörðu
hér.
Og hin mikla uppspretta alls
lífs, sem við nefnum Guð, þarf
að eignast farveg um sálir ein-
staklinganna og kerfi samfélag
anna til þess að blessun hans
megi birtast,/líkt og svalandi
dögg á hrjóstrin.
Bænunum mætti því líkja vig
myndun áveitukerfis í auðn
eða hitakerfis í borg. Án sam-
bandsins, áveituæðanna eða
hitalagnanna, verður hvorki að-
streymi né frástreymi.
En hafi geymarnir nóg af
vatni, flóir það yfir allt kerfið
og veitir yl og líf, svölun og
þroska, kraft og unað.
Þetta er eins og hringstreymi
að og frá gullskálunum, geym-
unum. Enginn má lokast, þá
hættir hringstreymig að verka. !
Hver æð, hver skál, hver geym ;
ir verður að leggja sitt til.
En bænin verður að eiga
traust og trú að bakhjarli. Og j
enginn má segja, það gjörir
ekkert til, þótt ég sé ekki með.
Aðstreymi eða frástreymi þitt
eða mitt getur haft úrslitaþýð- j
ingu.
Ein smáæð í hitaveitukerfinu 1
getur lokað öllu, ef hún stífl-
ast. Hið sama gildir með áveitu.
Stífla í einni æð líkamans
getur valdið dauða.
Gleymig því ekki geymunum
mildu. gullskálum bænarinnar.
Verig meg af lifandi áhuga,
þegar begig er um blessun frið-
ar og bræðralags yfir mannkyn
heims.
Varðveitið þá sannfæringu,
að margt í okkar jarðnesku til-
veru verður fyrr eða síðar sem
bænarsvar, þegar flóir út af
gullskálum þeim. sem þrá
mannshjartans verður að fylla.
Árelíus Níelsson.
T í M I N N, sunnudagurinn 11. nóv. 1962. —
9