Tíminn - 21.12.1962, Blaðsíða 8

Tíminn - 21.12.1962, Blaðsíða 8
I. Ef þú værir spurður, í hvaða heimi þú lifðir, myndi þér senni- lega þykja það harla barnalega spurt. Auðvitað lifir þú í jarðnesk- um, áþreifanlegum heimi, sem markast af skilningarvitum þínum. Þó er þetta ekki nema hálfur sann leikurinn. Þegar þú virðir fyrir þér umheimmn, skynjar þú ein- stök atriði þess, sem er og gerist, og ósjálfrátt tengir þú þau sam- an i kerfi eða myndir. Þannig verða til hr.ymyndir, sem fyrir þínum innri aug^m eru veruleikí'. Skynjun þín á umheiminum er þvi aldrei fullkomin. Vér skynjum svo sem i skuggsjá og óljósri mynd, eins og Páll postuli kemst að oi'ði. Stundum sjáum vér ekki atriði, sem orkuð'u á auga eða eyra, af því að hugurinn var ekki við því búinn að koma þeim fyr- ir í hugmyndakerfinu. Þannig getur margt verið til, sem vér er- um ekki fær um að skynja sem veruleika, vegna þess, að vér erum of háð því hugmyndakerfi, sem þegar er orðið til. Á hinn bóginn á það sér einnig stað, að inn í css hafa komizt hugmyndir, sem vér ávallt 'nugsum oss sem veru- leika, án þess að þessar myndir verki á vor ytri augu eða eyru. Viðhorf þín við þeim myndum hugans, umhugsun þín um það, sem þeim fylgir. hefur síðan áhrif á skapgerð þína, breytni þína og líf, — engu síður og stundum fremur en það, sem ytri skilning- arvit færa þér á líðandi stundu. Heimurinn, sem þú lifir í, — sá heimur, sem þér sjálfum er raun- verulegur, er því ekki aðeins hinn áþreifanlegj efnisheimur, heldur sá heimur, sem orðinn er til smám saman, frá því að þú varst barn. Menn, sem fyrir löngu eru horfnir út fyrir sjóndeildarhring aagsins í dag, lifa áfram í þínum hugarheimi, og án þess að þú gerir þér grein fyrir því sjálfur, er margt af því, sem þú hugsar, talar og framkvæmir í dag, eins konar svar eða viðbragð við því, sem þessir menn, ef til vill löngu dánir, segja og gera. Þetta kann að virðast full-háfleyg og óraun- hæf heimspeki í fljótu bragði, en þú getur jafnvel prófað hana á sjálfum þér Eru ekki jólin þín, nokkuð skýrt dæmi til sanninda merkis um þetta? Jólin eru og verða kirkjuleg hátíð, til að minna É trúræn, opinberuð sannindi, fæðingu freisarans í litlu fjárhúsi suður í Betiehem. En ef þú raun- verulega lifir jólin, eru þau til- raun þín og annarra til að endur- lifa þennan atburð, og komast að nýju í tengsl við það. sem jóla- heiminum heyrir til. Þá er Jesú- barnið, englarnir og fjárhirðarnir veruleiki hmnar líðandi stundar. Nú ert þú alinn upp í kristnu landi, þar sem sérstakar venjur, siðir og hugmyndir eru tengdar við jólin. í heimi þínum eru ekki aðeins hinar bibliulegu persónur og verur, hejdur einnig þær, sem trú og venjur bernsku þinnar höfðu skipa’ð Sess í nánd við jóla- mynd biblíunna, Og eins og gef- ur að skynja, orkar þetta á huga þmn, vegna þess að það hefur grópazt inn i barnsvitund þína og aldrei þaðan horfið að fullu, þótt þú yrðir fullorðinn maður, og heimur þir.n breyttist á marga lund. Af þessu leið'ir einnig, að jólaheimurinn þinn hlýtur alla þína ævi að mótast af jólum þess lands, sem þú ert alinn upp í. í jólaheimi íslendingsins frá fornu fari, voru t.d. álfar og jólasveinar, sem höfðu sín sérstöku einkenni. En engin þjoð, sem ekki lifir í al- gerri einangrun, hlýtur að verða fyrir áhrifum trá umheiminum, eins í þessum efnum sem öðrum. Því örari sem áhrifin verða, því stórfelldari verða breytingar á bverjum tíma Af þessu leið'ir aft- ur, að sumt af því, sem tilheyrði hinum fornu, íslenzku jólum, er ðZ hverfa úr sögunni, en nýjar lólahugmyndir og nýjar jólaverur koma utan að fra öðrum þjóðum. Þegar ég var barn, voru auðfund- in áhrif hinna dönsku jóla-nissa á íslenzku jólasveinana. Þeir fengu t.d. rauðar húfur, sem þeir höfðu nldrei haft aður. Síðan kom sanktj Kláus, sem einu sinni hafði kom- ið frá Hollandi td Ameríku, os fer rtú hamförum frá Ameríku til að heimsækja fleiri og fleirj lönd. Og frá Svíþjóð kemur Lucía helga, með sinn sérstaka svip, og lætur til sín taka, i íslenzku jólahaldi, — og þá auðvttað fyrst og fremst í þópi þess fó.lks, sem á hana að vini, frá því a'ð það kynntist henni 1 bernsku. þegar hún birtist þeim í skógum Vermalands, hæðardrög- um Dalann eða á hinni skánsku siéttu. Og þó að þetta fólk sé nú sfatt í öðru Iandi, þar sem aðrir siðir ríkja, getur það ekki án henn ar verið, ef jólin eiga að vera jól. Það er dálítið undarleg tilvilj- un, að þó að Kláus hinn helgi og Lúeía helga komi til vor, ann'að ur vestri og hitt úr austri, eru þau bæði frá Sikiley. Hann frá Bár, en hún frá Sýrakúsu. II. En hver er þá Lúcía helga? Hún er talin að hafa verið uppi seint á þriðju öld, og muni hún hafa dáið pislarvættisdauða árið S00 eða um það bil. Til eru um hana helgar sagnir. meðal annars manna sögum,' sem nefnist Leg- enda aurea. Aðalhöfundur þess eða aurea. Aðalhöfundur þess eða safnari er talinn Jacobus de Vora- igne, erkibiskup i Genúa á seinni hluta þrettándu aldar. Lagði hann eldr; rit til grundvallar. Saga Lúcíu helgu var snemma þýdd á tslenzku, og hefur verið gefin út i „Heilagra manna sögum", en handritið sjálft mun vera varð- veitt í Stokkhólmi. Þar fyrir utan eru til sagnir af Lúcíu, geymdar i bókum og munnmælum. Lúcíusaga skýrir svo frá, að hún hafi verið ung mær, til mikillar ''yrirmyndar í hreinleik og skírlífi. Móðir hennar hafði þjáðst árum saman af blóðfallssýki. Lúcía hafðj iieyrt getið um kraftaverkamátt Agötu helgu og fór með móður sinni þangað, sém skrín þessa dýr- lings var varðveitt. Þar krupu þær til bænar, og Lúcía féll í svefn eða dá. Þá birtist henni Agata Iielga skrýdd hinum fegurstu djásnum, og mælti til hinnar ungu meyjar, að þess væri ekki þörf að leita sin, bví að hún gæti sjálf með trú sinni og bænum læknað móður sína. Þegar Lúcía raknaði við úr dáinu, gerði hún hið mikla kraftaverk að lækna móður sína. Jafnframt bað hún hana þess, að hún skyldi losa sig undan þeirri kvöð að giftast manni þeim, sem hún hafði verið heitin, en gefa sér heldur heimanfylgju sína í reiðu fé, svo að hún gæti gefið fátækum ölmusur, og sjálf kom- izt til frelsara 'síns Jesú Krists. Tóku þær tr.æðgur nú að gefa stór gjafir í líknarskyni. Maður sá, er hún hafði veri'ð heitin, gerðist harla andvígur þessari miklu gjaf mildi. og kærði Lúcíu fyrir heiðn- um dómara. Segir nánar í sögunni frá orðaskiptum hennar við dóm- arann. Lýsa þau bæðj sterkri trú, og mikilli staðfestu. Jarlinn vildi dæma hana til vistar á þeim stað, þar sem hreinlífi hennar var mest hætta búin. Hún kvað hann geta neytt sig til hvers sem hann vildi en líkaminn saurgaðist ekki af neinu, nema því, sem hjarta og vilji gæfi samþykki sitt til. Þó að þú neyddir mig með ofbeld; til að færa skurðgoðum fórnir með hönd um mínum, gegn vilja mfnum, yrði þáð' aðeins hroslegt í guðs augum. ]>ví að hann dæmir eingöngu eftir vilja og samþykki. — Jarlinn vildi þá láta flytja hana með valdi, en hversu margir, sem að gengu, hrærðist Lúcía ekki úr stað. Var bá hlaðinn um hana bálköstur, en bænir hennar voru eldinum heit- ari, ef svo má að orði komast, og ’ét hún þá að lokum líf sitt fyrir sverði. Hafði hún áður spáð falli Díókletians keisara, svo og ann- arra ofsóknara kristninnar. Ekki gaf hún upp andann fyrr en prest- ur hafði komið og veitt henni hið heilaga sakramenti, og fól hún þá sál sína guði á hendur, þakkaði honum fyrir gæzku hans. III. Hvernig stendur nú á því, að Lúcía helga hefur orðið jóladýr- Mynd þessi var tekin á Lúcíuhátíð Sænsk-íslenzka félagsins s.l. fimmtudagskvöld. Fyrir miöju stendur sænska Lucian, sem kom hingað í boði félagsins, Eva Larson frá Gauta- borg. íslenzku stúlkurnar eru úr Polyphonkórnum. LjósmynJ: I.M. 8

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.