Alþýðublaðið - 15.01.1940, Qupperneq 3

MÁNUDAGUR 15. JAN. 1940.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VAIjDEMARSSON .
í fjarveru iutns:
STEFÁN PÉTURSS0N.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐOHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
i
[.4)00: Aígreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (ionl- fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
'4905: AlþýðuprenísmiSjan.
j 4906: Afgreiðsla.
: "021 Stefár. Pétursson (hetma).
\ ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
»----------------------
Yélbátakaup frá
ntlðndum?
i
Þórður Sve
hættlr stórfi
Bissou ygirlæknir
m9 eftir tæp 33 ár
Viðtal vlð prófessorinn á heimili hans.
TILLAGA framfærslumála-
nefndar Reykjavíkurbæj-
ar, sem þeir eiga sæti í Jónas
Guðmundsson, Helgi Hermann
Eiríksson og Jón Kjartansson,
um að ríkisstjórn og Reykjavík-
urbær reyni í sameiningu að
koma því til vegar að kleift
verði að kaupa hingað nú þeg-
ar á þessari vertíð allt að 10
stóra vélbáta, vekur æ meira og
meira umtal og athygli meðal
bæjarbúa .
Er þetta mjög að vonum.
Atvinnulífið í Reykjavík, sér-
staklega útgerðin, hefir dregizt
saman undangengin ár. Skip-
um, sem ganga héðan, hefir
fækkað og þau, sem eftir eru,
hafa fengið minni afla en áður.
Sölutregðan á saltfiskmarkað-
inum hefir og valdið því, að
ménn hafa frekar beint útgerð-
inni í aðra átt en að saltfisk-
veiðum, ef mögulegt hefir ver-
ið.
Nú er sýnt, þar sem sölur á
saltfiski hafa verið fremur góð-
ar síðan í haust, að ísfiskveiðum
og ísfiskútflutningi mun hald-
ið áfram svo sem unnt verður
í vetur, og verður því saltfisk-
framleiðslan sýnilega miklu
minni nú en undanfarin ár.
Það hlýtur að hafa í för með
sér aukið atvinnuleysi, sérstak-
lega hér í Reykjavík. Útgerð
hefir verið lítið stunduð héðan
á stórum vélbátum og því ekki
,mikil reynsla fengin fyrir því,
hvernig hún muni gefast. Þó eru
þess nokkur dæmi að vel hafi
tekizt, þar sem fyrirhyggja og
dugnaður réðu aðgerðum.
Með kaupum á 10 stórum vél
bátum (frá 45—70 tonna) hing-
að myndi á margan hátt draga
úr atvinnuleysinu. Ættu þeir
bátar að geta stundað veiðar
héðan og lagt upp fisk sinn hér,
verkað hann hér og með því
skapað mikla atvinnu fyrir
landverkafólk auk þess sem allt
að 80—100 sjómenn fengju at-
vinnu á bátunum á saltfiskver-
tíðinni.
Báta þessa mætti einnig gera
út á síldveiðar við Norðurland
að sumrinu, því þar sem afköst
verksmiðjanna verða nú aukin
til muna, þolir fiskiflotinn
þessa stækkun vel.
Nefndin benti á að leita fyrir
sér í Danmörku um kaup á bát
um vegna þess hve dregið hefir
úr útgerð Dana vegna tundur-
duflahættunnar við strendur
Danmerkur. Mun ríkisstjórnin
nú vera að láta athuga hvort
þar muni vera hægt að fá báta
við okkar hæfi. Þarf þá vitan-
lega að gæta þess, að bátarnir
séu byggðir svo sterkir, að þeir
þoli þann sjó, sem er hér við
íslandsstrendur.
ÓRÐUR SVEINSSON,
prófessory yfirlæknir á
Gamla Kleppi, lét af störf-
um um síðastlliðin áramót,
þá u. þ. b. 65 ára gamall. Þá
liafði hann verið yfirlæknir
á Kleppi í 32 ár og 8 mánuði
beíur, því að í maí 1967 tók
hann við starfmu.
Geðveikrahælið að Kleppi
var byggt árið 1906 sam-
kvæmt lögum frá árinu áð-
ur. Ekkert hæli var áður til
hér á landi fyrir geðveikt
fólk, „Blessaðir verið þér,
því var holað niður í verstu
kytrunum út um allar sveitir
og kauptún," sagði Þórður
Sveinsson um leið og ég
heimsótti hann á föstudag-
inn.
Þetta sama ár, eða 1907, út-
skrifaðist Þórður Sveinsson.
Tók hann seinni hluta læknis-
prófsins á þremur mánuðum og
fékk fyrstu einkunn, en það
þótti mikið afrek. Hann var
fyrsti og einasti Ísíendingurinn,
sem hafði lagt stund á nám í
geðveikilækningum.
— Hvernig stóð á því, að þér
fóruð út í það nám?
,,Það var fyrir áeggjan Guð-
mundar Björnsonar land-
læknis og Guðmundar Magn-
ússonar prófessors. Vitanlega
var mikil þörf fyrir sér-
þekkingu á þessu sviði, og
Guðmundur Björnson, sem
var sívakandi um framfarir í
heilbrigðismálum, eins og kunn-
ugt er, vildi hafa mann á tak-
teinum, þegar hælið væri kom-
ið upp. Annars skal ég segja yð-
ur, að á þessum árum var ég
hinn mesti vígastyrr. Ég orti
kvæði, skrifaði greinar og flutti
ræður. Ég skammaðist og reifst
út úr pólitík og mörgu öðru og
erti marga góða menn og
gegna til reiði gegn mér. Ég
þurfti á styrk að halda til
námsins og átti um það tal við
Hannes Hafstein. Ég bað ekki
um neinn styrk til þessa náms,
ég tilkynnti honum aðeins, að
ég hefði verið hvattur til að
leggja út í það og ég væri þess
Þórður Sveinsson prófessor við skrifborð sitt. Á borðinu kúrir
„Lotta, Petsamo“, fallegur kettlingur, sem hann á.
Mun því úr þessu fást skorið
bráðlega. Það mun hafa vakað
fyrir nefndinni, að verja mætti
nokkru af því fé, sem bærinn
og ríkið verja á næsta ári til
„framleiðslubóta og atvinnu
aukningar“, í þessu skyni og
virðist það ekki fráleitt, því
hvorttveggja myndi af þessu
leiða, aukna framleiðslu og
aukna atvinnu.
Ekki er það ætlunin að bær-
inn geri út báta þessa né heldur
ríkið. Heldur hitt, að einstak-
lingum og félögum verði gefinn
kostur á að eignast þá með góð-
um kjörum. Styrkur, sem óaft-
urkræfur er, verði til þeirra
veittur í eitt skipti fyrir öll, lán
verði útveguð út á veðrétt skip-
anna og kaupendur leggi fram
einhvern hluta kaupverðsins.
Hins vegar væri sjálfsagt að
bæði ríki og bær gætti þess, að
bátarnir yrðu notaðir sem bezt
í því augnamiði, sem að er
stefnt með kaupum þeirra, með-
an þess er þörf.
Þar sem nú líður óðum að
vertíð er vonandi að stjórnar-
völd ríkis og bæjar vinni vel og
fljótt í málinu svo árangur geti
orðið nú þegar, ef unnt er að fá
nothæfa báta keypta fyrir við-
unandi verð.
albúinn, en skilyrðið frá minni
hálfu væri það, að ég fengi 600
króna styrk, þar til ég væri bú-
inn. Ég var ósáttfús andstæð-
ingur Hafsteins. Hann sagði, að
mér þýddi ekki að vera að koma
með neinar hótanir, en ég svar-
aði, að ég legði málið aðeins
fyrir hann eins og ég vildi að
hann skyidi það frá minni hlið,
en ef ég fengi ekki styrkinn
myndi ég ekki leggja út í nám-
ið heldur fara af landi burt, til
New York, en þangað var mér
boðið af kunnum Bandaríkja-
manni. Hafstein sagðist skyldi
athuga þetta — og svo fékk ég
styrkinn."
— Komu sjúklingarnir ekki
ört að Kleppi, eftir að það var
opnað?
„Jú, nokkuð. Það sýndi sig,
að þörfin var mikil fyrir hælið,
sem vonlegt var, þar sem ekk-
ert hæli var áður til í lahdinu
og þó að aðbúð á hælinu væri
ekki alveg fullkomin,' var þó
búið að sjúklingunum á allt
annan veg en áður hafði verið
gert.“
— Fer geðveiki nokkuð
rénandi?
„Það get ég varla sagt. Ýmis-
konar geðveiki fer meira að
segja vaxandi og stafar það af
ýmsum vaxandi göllum í samfé-
lagi manna og sálarlífi. Annars
vil ég taka það fram„að langflest
ir geðveikir menn eru undir
miðlungi andlega, og hafa ekki
styrkan persónuleika og menn,
sem hafa sterkan persónuleika
er oftast hægt að lækna. Per-
sónuleikinn er að mínu álit
fyrir öllu.“
— Hvað segir þér um vatns-
lækningarnar, sem þér gerðuð
að umtalsefni opinberlega í
i vor?
„Þarna komið þér að mínu
stærsta áhugamáli. Ég tel sjálf-
ur, að mér hafi tekist að finna
með vatnslækningunum ráð til
að lækna geðveiki, að minnsta
kosti meðan hún er á vissu
stigi. Þessa uppgötvun gerði ég
síðastliðið vor, og ég tel að nú
sé fengin næg reynsla fyrir því
af fjölda mörgum dæmum, að
ég er á réttri leið. Ég tel, að
truflun af svitakirtlunum valdi
allskonar vanlíðan og sjúkdóm-
um, meðal annars ýmiskonar
geðveiki. Með vatnslækningum
mínum eru svitakirtlarnir end-
urvaktir til starfs og með því
hverfa sjúkdómarnir. Þetta
hefir tekist í mörgum tilfellum.
Vatnslækningarnar eru bæði
böð í kerum og fótaböð og með
þessu er hægt, að lækna ýmis-
konar sjúkdóma; það hefir
reynslan sannað undanfarið.“
Hvaða sjúkdóma til dæm-
is:
„Ef satt skal segja, hef ég
ótrúlega mikla trú á þessu,- en
ég skal aðeins halda mig við
það, sem reynslan hefir leitt í
ljós. Samkvæmt henni er hægt
að lækna blóðleysi með þessum
aðferðum, húðsjúkdóma, þar á
meðal „exem,“ magakvilla,
höfuðkvilla og jafnvel opin
berklasár. Þetta hefir tekist. Og
ég er sjálfur sannfærður um, að
máttur þessara læknisaðferða er
alls ekki takmarkaður við þessa
sjúkdóma."
— Hafið þér lagt niðurstöður
yðar fyrir hið opinbera?
„Nei, ekki beinlínis enn sem
komið er. En ég mun gera það.“
— Hvað var það, sem kom
yður inn á þessa braut?
„Það var raunverulega keðja
af atvikum og athugunum. —
Hinn mæti maður, presturinn
Jón Steingrímsson segir á ein-
um stað í æfisögu sinni: „Þeg-
ar ég missti svitann, fór mér að
líða ver.“ Þetta er athyglisverð
setning. Ég hafði tekið eftir því
í starfi mínu, sem geðveikra-
læknir, að geðveikissjúkling-
arnir svitna, aldrei. Allir vita
um bakstrana, sem notaðir hafa
verið við taki o. s. frv. Auk
þessa höfðu stéttarbræður
mínir í læknastétt sagt mér frá
reynslu sinni — og loks í vor
kom fyrir atvik, sem vakti mig
að fullu til meðvitund^r um
það, hvað ég ætti að gera. Og
nú hef ég varla áhuga á öðru
en þessu. Ég vil eindregið ráð-
leggja öllum, sem þjást af kvill-
um, að hafa það að fastri reglu,
að taka sér fótabað tvisvar á
dag. Vatnið má vera allt að 45
gráðu heitt, og menn verða að
vera ofan í því allt að klukku-
stund í hvert skipti. Það kostar
ekkert fyrir fólk að reyna þetta,
nema fyrirhöfnina. Heilsan er
fyrir öllu hjá hverjum einstakl-
ing, og ég er sannfærður um, að
þeir, sem fara að þessum ráð-
leggingum rnínum, munu fagna
því síðar að hafa gert það.“
Það er eins og birti um
hverfis prófessorinn, þegar
hann talar um þetta efni. Hann
situr á skrifborðsstólnum sín-
um kvikur og brosandi. Hárið
er stálgrátt, kempt upp af mikl-
um kollvikum, það brimar yfir
háu, björtu og kúftu enni. Hann
logar af fjöri og áhuga: „Ég
veit það segir hann, að ég á
það á hættu, að menn taki
þessum kenningum mínum með
tortryggni, sérstaklega af því,
að þetta kostar sama og ekkert
og ég reyni ekkert að hagnast
á þessum kenningum mínum.
En það er sama, reynsla er þeg-
ar fyrir hendi og hún mun
verða enn skýrari á komandi
mánuðum. Hún verður svo
skýr, að allir verða að viður-
kenna.“
— Þér hafið haft áhuga fyrir
mörgu?
„Já, blessaðir verið þér. Ég
hef fyrst og fremst haft áhuga
á spíritisma og rannsóknarefn-
um hans. í þeim málum hef ég
víðtæka reynslu, Ég hafði lengi
lifandi áhuga á búskap, enda er
ég bóndasonur. t’g var mjög á-
kafur við blóma- og jurtarækt.
Um skeið var ég pólitískur bar-
dagaíusi og í þá daga skrifaði ég
nokkuð bókmenntagagnrýni. í
sambandi við bókmenntagagn-
rýnina vil ég segja að mér
finnst hún ekki á marga fiska
um þessar mundir. Einna bezt
finnst mér hún í Alþýðublaðinu.
Loks var ég bæjarfullírúi í 10
ár. Ég var ekkert að fjasa um
hæfileika mína á þessum svið-
um, en ég vasaðist í þessu öllu
af miklum áhuga, enda hef ég
alltaf verið svo ungur, þrátt
fyrir áratuga sjúkdóm, sem
hefir þjáð mig. — Vitið þér
hvernig stofnað var til ríkisbú-
anna, sem nú eru við öll ríkis-
sjúkrahúsin? — Ég fór fram á
það að ég fengi svolitla fjárhæð
til að byggja fjós og fá kýr til
þess að sjúklingar mínir gætu
fengið heimamjólk. Mér var
neitað um þetta. en ég skeytti
því engu. Ég byggði fjósið úr
spýtnarusli, sem ég fékk víðs
vegar og kýrnar fekk ég. Nú eru
búin miklar stoðir fyrir sjúkra-
húsin.“
— Og nú hafið þér látið af
störfum.
„Já, það var sjálfsagt. Það er
leiðin okkar allra að ljúka
störfum. Mér þykir aðeins verst
að þurfa að missa tækin til
rannsóknar og að þurfa að flytja
héðan. Ég flyt niður í bæinn í
vor. — En ég hefi ekki lokið
störfum. Ég held störfum áfram
þó að á öðru sviði sé og með
eins miklum áhuga og alltaf áð-
ur.“
Þannig lýkur þessi kunni
læknir orðum sínum. Um leið
og hann lætur af störfum hætt-
ir einn af þeim brautryðjend-
um. sem hrundu fram á veg
betra heilbrigðisástandi en áður
ríkti meðal okkar litlu þjóðar.
VSV.
R
Rsmóna
heitir amerísk kvikmynd frá
Eox, sem Nýja Bíó sýnir núna.
AðaLhlutverki'n leika: Lorette
Yaung, Don Ameshe, Kent Toy-
lor og Pauline Frederich.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
AUÐI KROSS ÍSLANDS
hefir nú gerígist fyrir
stofnun svokallaðra ungliða-
deilda Rauða kro|$ins. Eru
slíkar deildir starfræktar ein-
göngu í sambandi við barna-
skóla og unglingaskóla.
Fyrstu U.R.K. voru stofnaðar
í Canada og Ástralíu 1914. Enn-
þá örari varð útbreiðsla ung-
liðadeildanna í Bandaríkjunum,
þar sem margar milljónir barna
störfuðu á vegum Ráuða kross-
ins frá 1917, er Bandaríkin
gengu í stríöið. Ýmsir bjuggust
við, að þessi starísemi, sem sett
var á laggir vegna styrjaldará-
stands, myndi leggjast niður
sjálfkrafa að stríðinu loknu, en
í stað þess hefir hún breiðst út
til fleiri og fleiri landa og sí og
æ fengið víðtækari verkefni.
Takmark U.R.K.Í. er að
þroska hjá börnunum skilning
á hugsjónum þeim, sem Rauði
krossinn vinnur fyrir og kenna
þeim:
1) Að meta mikils góða heilsu
og vernda hana, að iðka hollar
heilbrigðisvenjur, en varast
allt, sem spillt getur heilsunni.
2) Efla fórnfýsi þeirra og
fórnarlund og kenna þeim að
vinna gegn sjúkdómum og öðr-
um þjáningum, bæði meðal
skólasystkina sinna og í um-
hverfi sínu.
3) Efla vináttu og bræðralag
meðal barna í ýmsum löndum
með vinsamlegri samvinnu við
U.R.K. og deildir þeirra.
Miðstöðvar unglingastarfsíns
eru í barnaskólunum. Hver
bekkur er félagsdeild. Börnin
kjósa sjálf stjórn, en kennar-
inn leiðbeinir. Kennarar um all-
an heim hafa tekið þessari starf-
semi opnum örmum og unnið
fyrir hana af heilum hug, enda
telja þeir, sem reynt hafa, að
Rauða kross starfið hafi ómet-
anlegt gildi fyrir börnin og
skólana.
Ungliðadeildum Rauða kross-
ins hefir fjölgað mjög ört eink-
um hin síðari ár. Félagsmanna-
tala hefir meira en tvöfaldast
síðan 1930, og er nú nálægt 25
milljónir í 43 löndum.
Hér er starfsemin alveg í
byrjun. Stofndagur 30. okt. á
dánarafmæli Henri Dunant, en
sjálít starfið er að hlaupa af
stokkunum um þessar mundir.
Nálægt 20 deildir hafa þegar
verið stofnaðar með rúmlega
500 börnum.
Frá Vesturvígstöðvunum.
H®
„Tíðindalaust á vesturvígstöðvunum.“ Þannig hafa hernaðartil-
kynningar h'erstjórnanna hljóðað undanfarna mánuði svo að
segja daglega. — Nú virðist meiri hreyfing komin á á vestur-
vígstöðvunum og að tíðinda sé nú að vænta þaðan, —- Myndih
er frá vesturvígstöðvunum.