Tíminn - 28.02.1963, Blaðsíða 14

ESa ef til vill var önnur leið til
úrlausnar, sem að minnsta kosti
kæmi í veg fyrir ógæfuna. Þegar
Rupprecht krónprins hafði fyrst
heyrt um samsærið, hafði hann
gefið út stutta yfirlýsingu, þai
sem hann krafðist þess, að upp-
reisnin yrði bæld niður þegar í
stað. Nú ákvað Hitler að ' fara
fram á það við Rupprecht, að
hann miðlaði málum milli sín og
Lossow og Kahrs, þannig að mál-
um yrði lokið á friðsamlegan og
heiðarlegan hátt. Neunzert nokk-
ur liðsforingi var sendur af stað í
skyndi til Wittelsbach-kastala í
nánd við Berchtesgaden og1 skyldi
hann flytja þetta viðkvæma mál,
en hann var bæði vinur Hitlers
og Rupprechts. Þar eð honum
tókst ekki að útvega sér bifreið
til fararinnar, varð hann að bíða
eftir lestarferð, og komst ekki á
ákvörðunarstaðinn fyrr en á há-
degi, en þá höfðu atburðirnir tek-
ið stefnu, sem hvorki Hitler né
Ludendorff höfðu gert ráð fyrir
né talið mögulega.
Hitler hafði skipulagt uppreisn,
en ekki borgarastyrjöld. Þrátt
fyrir sinn óhemjulega ákafa, hafði
hann nægilega stjórn á „sjálfum
sér til -þess að gera sér fulla grein
fyrir því, að hann hafði ekki yfir
að ráða nægilegum liðsstyrk til
þess að bera lögreglu og her ofur-
liði. Hann hafði viljað gera bylt-
ingu í samráði við herinn, en ekki
gegn honum. Enda þótt hann hefði
virzt blóðþyrstur í síðustu ræðum
sínum, og meðan hann hélt þrí-
menningsstjórn Bayern í greip
sinni með því, að beina stöðugt að
þeim byssunni, þá hryllti hann
við þeirri hugsun, að mennirnir,
sem sameinuðust í hatri sínu á
lýðveldinu, úthelltu blóði hvers
annars.
Sama máli gegndi um Luden-
dorff. Hann mundi með glöðu geði
hengja þá Ebert „og Co.“ upp,
eins og hann sagði við konu sína,
og horfa síðan á þá dingla í gálgan
um, en hann vildi ekki drepa lög-
reglumenn og hermenn, sem a.m.
k. í Múnchen, 'rúðu eins og hann
á gagnbyltingu þjóðarinnar.
Ludendorff bar nú fram við
hinn hikandi unga nazistaforingja
uppástungu frá eigin brjósti, sem
ef til vill gæti enn fært þeim sig-
ur, en um leið komið í veg fyrir
blóðsúthellingar. Þýzki hermenn,
jafnvel þýzkir lögreglumenn —
sem aðallega voru fyrrverandi
hermenn — myndu aldrei þora að
skjóta á hinn fræga foringja, sem
leitt hafði þá til sigurs bæði á
Austur- og Vesturvígstöðvunum,
það var hann viss um. Hann og
Hitler myndu halda til miðborg-
arinnar með fylgismönnum sínum,
og ná henni. Lögregla og her
myndu ekki aðeins láta hjá líða
að skjóta á hann, heldur myndu
þau ganga í lið með honum og
berjast undir stjórn hans, sagði
hann. Hítler var dálítið vantrúað-
ur á þetta, en samþykkti það þó.
Það virtist ekki vera um aðra leið
að ræða. Krónprinsinn hafði ekki
svarað bæn hans um málamiðlun.,
Klukkan var að verða 11 að
morgni hins 9. nóvember, daginn,
sem lýst hafði verið yfir lýðveldis-
stofnun í Þýzkalandi, þegar þeir
Hitler og Ludendorff héldu út úr
garðinum hjá Búrgerbraukeller
með um þrjú þúsund stormsveitar
menn og héldu í áttina að mið-
borginni. Við hlið þeirra í farar-
broddi gengu Göring, yfirmaður
S.A., Scheubner-Richter, Rosen-
* berg, Ulrich Graf, lifvörður Hitl-
ers og hálf tylft annarra nazista-
foringja og foringja Kampfbund.
Swastiku-flagg og fáni Bund Ober
land voru borin fyrir liðinu Rétt
fyrir aftan þá kom hikstandi flutn
ingabíll hlaðinn vélbyssum og skytt
um. Stormsveitarmennirnir voru
með bysaur við öxl, og á sumum
byssanna voru byssustingir Hitl-
er sveiflaði byssunni sinni í kring-
um sig. Þetta var ekki sérlega ógn-
vekjandi her, en Ludendorff. sem
stjórnað hafði milljónum beztu
hermanna Þjóðverja, virtist álíta
hann nægilegan fyrir það verk,
■sem honum var ætlað að vinna.
Aðeins nokkrum hundruðum
metra norðan við bjórkjailarann
varð fyrsta hindrunin á vegi upp-
reisnarmanna. Sveit vopnaðra lög-
reglumanna stóð á Ludwig-brúnni,
sem liggur yfir Isar-ána á leiðinni
að miðborginni. Göring stökk
32
iiam, avarpaði foringjana og hót-
aði að skjóta nokkra gísla, sem
hann kvaðst vera með aftast í
sveit sinni, ef lögreglumennirnir
•skytu á menn hans. Hess og nokkr
ir aðrir höfðu safnað saman nokkr
um gíslum um nóttina, þar á með-
al tveimur ráðherrum, og hafði
það verið gert einmitt í þes'sum
tilgangi. Hvort sem Göring var að
skrökva eða ekki, trúði lögreglu-
foringinn auðsjáanlega að hann
segði satt, og lét hann fara óáreitt-
an yfir brúna með lið sitt.
Við Marienplatz mætti Nazista-,
flokkurinn miklum mannfjölda,
sem var þar samankominn til þess'
að hlusta á ræðu Juliusar Strei-'
cher, Gyðinga-ofsóknarans frá
Núrnberg, sem komið hafði til
Múnchen um leið og honum bár-
ust fregnir af uppreisninni. Þar
sem hann vildi ekki missa af bylt-,
. ingunni, lauk hann í skyndingu1
ræðu sinni, og fylgdist með upp-
rei'snarmönnum, og hélt fast á I
eftir Hitler.
sem einr.a helzt líktist vatns-
leiðslu, voru samankomnir um eitt
hundrað lögreglumenn vopnaðir
vélbyssum. Þeir voru á hernaðar-
lega mikilvægum stað, og í þetta
sinn létu þeir ekki undan og viku
úr vegi.
Enn einu sinni reyndu nazist-
arnir að beita orðum til þess að
komast áfram. Einn þeirra, hinn
tryggi lífvörðúr Ulrich Graf, gekk
fram fyrir hópinn og hrópaði til.
lögregluforingjans. „Skjótið ekki!
Hans hágöfgi Ludendorff er á leið-
inni!“ Á þessu háskalega, úrslita-
augnabi:ki mu,ndi þýzkur uppreisn
armaður, jafnvel gamall áhuga-
glímumaður og hnefaleikari eftir
því að nefna hefðarmanninn sín-
um rétta titli. Hitler bætti viS:
„gefizt upp!, gefizt upp!-‘, en hinn
óþekkti lögregluforingi gafst ekki
upp. Greinilegt var, að nafn Lud-
endorffs hafði engin töfraáhrif á
hann, þdta var lögreglan, ekki
herinn.
Stuttu eftir hádegj fóru upp-
reisnarmennirnir að nálgast tak-
| markið, hermálaráðuneytið, þar
j sem Röhm og stormsveitarmenn
j hans voru nú umkringdir af her-
j mönnum úr Reichswehr. Hvorki
! umsátursmennirnir, né þeir, sem
í umsátrinu voru, höfðu hleypt af
einu einasta skoti. Röhm og menn
hans voru allir fyrrverandi her-
menn, og þeir áttu marga félaga
frá vígvöllunum hinum megin við
gaddavírsgirðinguna. Hvorugur að-
ilinn hafði kjark f sér til þess að
úthella blóði.
Til þess að komast til hermála-
ráðuneytisins og frelsa Röhm, fóru
Hitler og Ludendorff með lið sitt
í gegnum hið þrönga Residenz-
strasse, sem liggur út á hið stóra
Odeonsplatz, rétt við Feldherrn-
halle. Við endann á þossu stræti,
Aldrei var vitað með vissu,
hvor aðilinn skaut fyrsta skotinu.
Hvor ásakaði hinn. Einn af áhorf-
endunum bar síðar, að Hitler
hefði skotið fyrst, annar hélt, að
Streicher hefði gert það, og fleiri
en einn nazisti skýrðu höfundi
þessarar bókar frá því síðar, að
það hefði einmitt verið þetta verk,
sem gerði Streicher svo kæran
Hitler.
En hvað sem öðru leið, hleypti
einhver af skotinu-, og á næsta
augnabliki glumdi skothríðin frá
báðum hliðum, og kvað um l«ið
upp dóminn yfir vonum Hitlers.
Scheubner-Richter féll til jarðar
helsærður. Göring særðist hættu-
lega á mjöðminni. Áður en ein
mínúta var liðin, var skothríðinni
hætt, en strætið var þegar þakið
líkömum hinna föllnu — sextán
43
taka orð hennar alvarlega. Það
var ekki fyrr en hr. Twindleham
grátbað mig að rannsaka málið, og
að auki sú staðreynd, að ég j
hafði verið veikur og þurfti aðj
hressa mig, og í þriðja lagi verð1
ég að játa eftir að ég las bréfið1
frá Frances um dauða Sylvesters,
að mig fór að gruna að þetta væri,
kannski „mál“.
En eg var þó engan veginnj
sannfærður enn og ég vildi ekki!
að neinn vissi um ástæðuna að ég,
kom til Mbabane. Eg vildi geta'
hitt fólkið þar og hlýtt dálítið á
kjaftæðið fyrst.
Og hvað háfði ég heyrt? Eg
hafði heyrt svo mikið um Elisa-
beth hjá ungfrú Abby og hr.
Twindleham ,að ég bjóst við að
verða vonsvikinn. Frances átti
ekki nógu sterk orð til að lýsa
hrifningu sinni, en ég heyrði fljót-
lega um Guy og Elisabeth og ,raun
ar þurfti ekki annað en gjóta aug-
nnum á Guy til að sjá, að honum
leið engan veginn vel. Eg uppgötv-
aði einnig, að allir karlmenn voru
hrifnir af Elisabeth, en konur
treystu henni ekki. Eg kynntist
Monicu og komst að þeirri niður-
stöðu, að hún væri sú manneskja,
sem bezt gæti hjálpað mér. Hún
var málinu óviðkomandi og hún
var skynsöm, ung kona. Auðvitað
hafði ég mikinn áhuga á Gertrude
Alden, bæði vegna þess að ungfrú
Abby og hr. Twindleham voru
sannfærð um, að hún ætlaði að
myrða Elisabethu. Eg heyrði fljót-
lega að um hana voru skiptar
skoðanir í Mbabane. Frances þoldi
hana ekki, en samt hafði ég heyrt,
að hún hefði í fyrstu dáð hana
mjög. Monica sagði hreinskilnis-
lega, að Gertrude væri drottnun-
arsjúln kviidndi og ég myndi fliót.-
lega s/:itj<i', við bvað hún ættl. Eg
hafCi et'ki skilið það. Aðrir töivðu
um hvað frú Alden vært viðmóts-
ANDLIT KONUNNAR
Clare Breton Smith
blíð — gáfuð og svo elskuleg við
Elisabethu og kæmi fram við han,a
eins og dóttur sína.
Eg sat við barinn í klúbbnum
og hafði eyrun opin. Það var gagn-
legt fyrir mig að kynnast Guy,
einkum og sér í lagi vegna þess,
að hann var eiginmaður Frances.
En því lengur sem ég hlustaði á,
það sem aðrir sögðu, því síður
varð ég fær um að draga álykt-
anir.
Dauði ungfrú Abbyar hafði ver-
ið ömurlegur — sjálfsagt slys?
Dauði Sylvesters var efalaust voða
legri. En ég gat ekki komizt til
botns í því, hvers vegna hann
hafði farið, en ekki Elisabeth á
elleftu stundu.
Þegar Guy spurði mig, hvort ég
vildi þiggja að búa hjá þeim, þá
ég strax boðið. Það- var gott fyrir
okkur öll. Eg sá að þau áttu í mikl-
um erfiðleikum og utanaðkomandi
aðili gat ef til vill létt andrúms-
loftið. Það gaf mér einnig tóm til
að fylgjast nánar með Frances.
Loks komst ég að þeirri niður-
stöðu, að hún þjáðist af tauga-
veiklun á háu stigi. Eg taldi, að
hún leyndi hatri sínu á Elisabeth
með því, að þykjast hata frú Ald-
en. Hún þorði ekki að láta Guy
komast að því, að hún hataði El-
isabeth, því að þá hefði hann að
eilífu verið henni glataður. Því
taldi hún viturlegra að hata frú
Alden.
Eg varð mjög hrifinn af Ger-
trude Aldcn. Hún var gáfuð, víð-
I förul, skemmtileg. Það var mjög
fróðlegt að heyra hana segja frá
Afríku og siðum hinna innfæddu.
Eg komst að þeirri niðurstöðu, að
hún — án þess að vita það sjálf
— stryki einstaka manneskjum
öfugt um hárið og það væri þess
vegna að þeim gazt ekki að henni.
I Það var fyrir milligöngu Mon-
icu, að ég hitti ELisabeth. Eg var
j sannfærður um að í ljós kæmi,
að hún væri ósköp hversdagsleg,
| ung stúlka. Hversdagsleg! Hún
var eins og skínandi ljós, sem lýsir
j upp hið dimmasta skot. Augu
hennar voru full af sorg og trega,
; en sýndu jafnframt greind, sem
1 ekki fylgir oft slíkri fegurð. Hún
■ var hæversk, þokkafull og í hæsta
I máta töfrandi. Það var einhver
sérstakur blær yfir henni, sem ég
I skildi ekki í fyrstu hvað var. . . .
Eitthvað barnslegt og . . .
I Við fórum ekki í samkvæmið,
eins og Monica hafði ráðgert. Við
■sátum kyrr og töluðum saman í
staðinn. Það var erfitt að stilla
sig um að horfa á hana. Hverj
einasta hreyfing hennar ,töfraði!
mig. Eg reyndi að hlæja að sjálf-
um mér. Á mínum aldri! Eg var
i enginn óreyndur hvítvoðungur..
jEða var ég það? Eg fann til kyn-
legrar feimni í návist hennar —1
Jmig langaði til að hafa áhrif áj
'á hana . . ,
Hún talaði um allt annað en afa
sinn. Eg reyndl nokkrnm sinnum,
en hún varð frávita, og loks varð
ég að gefast upp.
Og svo rann upp fyrir mér ijós,;
ég fann orðið sem ég hafði ekki
áttað mig á og sem gæti lýst Elisa
beth. Hún var tuttugu og eins árs.
Eg vissi, að hún hafði verið gift
í fjögur ár. Samt sem áður var
ég sannfærður um, að hún hefði
aldrei tilheyrt karlmanni. Það
myndi varpa ljósi á svo margt. Að-
dráttarafl hennar á karimenn, og
algert grunleysi hennar um þau
áhrif, sem hún hafði á karlmann.
Eg biygðaðist mín hálft i hvoru,
þegar ég neyddi hana til að með-
ganga, að hjónaband hennar hefði
aldrei verið raunverulegt hjóna-
band. Eg hugsaði með mér, að
Sylvester hefði efalaust verið ein-
stakur maður, en ekki sérlega
kænn.
Eg fékk tækifæri til að taia við
frú Alden, þegar ég ók Elisabeth
faeim á búgarðinn. Eg hafði ófús
orðið vitni að því, þegar hún kast-
aði sér í fangið á Guy, eftir frétt-1
irnar um dauða manns síns. En |
reiði mín dvínaði, þegar ég skildi, ■
hversu óhamingjusöm hún var. Ogl
ég skildi enn betur. hvað hún var,
barnslega saklaus. Það var sak- j
leysið, sem gat reynzt henni hættu
legt. Frú Alden og ég höfðum
um nóg að tala. Það kom j Ijós,
að við höfðum bæði verið í Esther-
í Surrey. Eg sagði henni ekki,
hvað ég hafði haft þar fyrir stafni.
En ég bjargaðl tmgri stúlku, sein
lent hafði ! klainlri frá að »era
dæmd fvrir n Það hftfði lltíð
aLvarlega út fyrir henni, en sem
betur fór, komst ég á spor, svo að
tókst að hafa upp á hinum raun-
veruiega morðingja.
Það var skömmu eftir, að frú
Alden hafði fengið smákast, að
Monica sagði mér frá fyrirætiun-
um Gertrude, að fara til Rhodesiu.
— Er það ekki dásamiegt! EL-
isabeth verður loksins frjáls.
Það var dásamlegt, og það virt-
ist eyða öllum grun, sem ungfrú
Abby og hr. Twindleham höfðu
haft á Gertrude um illar fyrirætl-
anir hennar.
Á leiðinni út á búgarðinn rif-
umst við Frances heiftarlega. Eg
var ruddaiegri við hana, en é%
hafði ætlað mér, en ég reyndi að-
eins að koma henni í skilning um,
hversu brjálæðislegar ásakanir
hennar voru og hvernig þær gætu
eyðiiagt allt fyrir henni. sjálfri.
Þegar ég hitti Élisabethu aftur,
varð mér ljóst, hve mikiis virði
hún var mér. Eg reyndi að tj'i
henni tilfinningar mínar, en tæki-
færi gafst ekki
— Nicholas! Rödd Frances
vakti mig upp úr hugleiðingum
minum. — HádegisverðuriTm er ti;
reiðu og á eftir vill Carmichal
majór tala við okkur
Við töluðum •'!cVert saman rneð
an við borð "'iuin ^ances sneri'.
varla á inatnum og i'd erfitt með
að sitja kyir rifV:,' hKt'.gdl ég ti
sJúkrahúsnriTis rar kom-
iji til ,;í. Vsfði tpwti
«rftir. .Ettjd' V.-4 . i.!,r r-inni:
T Í M T N V. fimmtrtd»jur »*. lÞfi?
14