Tíminn - 09.03.1963, Blaðsíða 9

sem ríkt hafði, leystist um sinn
upp í andstæður.
Sumir stúdentanna reyndust
nú vera flokksfélagar, og þeir
urðu nú virkari og reyndu að
vekja áhuga og hugsjónahrifí)
ingu. Þrýstingur jókst, og
ekki aðeins hugmyndir, heldur
líka rætur þeirra voru teknar
til athugunar. Eins konar
keppni hófst og rak menn á-
fram. Reyndi ernhver að draga
af sér, var rætt alvarlega við
hann í einrúmi, og einhver leið-
togi námskeiSsins grandskoðaði
hugmyndaheim hans með sam
tölum og reyndi að leysa úr
vanda hans. Sumt ungt fóik
varð haldið eins konar hrifn-
ingarvímu. Þeir, sem reyndu
að þoka sér út úr straumnum,
fengu umvöndun á fjöldafund-
um námskeiðanna.
Allt námskeiðið stefndi að
lokajátningu, alveg eins og
meðhöndlunin í fangelsunum.
TU játningarinnar var mönn-
um ætlag ráðrúm í tíu daga,
og játningin var síðan rædd í
hópnum, og síðar urðu allir
að veita ábyrga viðurkenningu
á játningu hvers og eins með
undirskrift sinni. Þetta plagg
verður síðan fylgiskjal manns-
ins alla ævina, og yfirmenn
hans nota þag síðar til mats á
manninum.
í skýrgreiningu sinni á sál-
fræðUegum þáttum í þessari
hughvarfakeðju, bendir Robert
Lifton á þýðingu þess, að þátt-
takendur eru oft látnir afneita
feðrum sinum.
Lifton álítur, að varla sé
unnt að ofmeta þá þýðingu,
sem sonarlotningin hefur haft
í kínverskum erfðavenjum. —
Skyldan við foreldrana var
bjarg í lífi hverrar ungrar
manneskju. í hinni fastmótuðu
Kína»menningu hafði engin
æskubylting unnið sér hefð, og
þar var því heldur ekki um að
ræða neina eiginlega æsku-
menningu. Ungt fólk hafði ekki
meg sér félög og lét hvergi að
sér kveða í samfélaginu. Tog-
streitan milli ungra og ald-
inna var engin eða aðeins i
leynum. Þessi fjötrun allra til-
hneiginga til breytingar á fjöl-
skylduvenjum, hefur að sjálf-
sögðu viðhaldið kyrrstöðunni í
kfnverskri menningu.
Byltingahreyfingar í upp-
hafi tuttugustu aldar voru
ekki aðeins stjórnmálalegar,
heldur einnig sálfræðilegar —
þær voru uppreisn æskunnar
gegn hinu hefðbundna foreldra
valdi. Nú vildi æskan slita fjötr
ana í skyndi, og það var óhugs
andi, að slík skyndibreyting
gæti átt sér stað án harðra á-
taka. Sú kynslóð, sem losnar,
ber merki þess, að lausnin úr
venjufjötrunum og þörfin til
uppreisnar knýja hvor aðra
fram í sakbitnu ráðleysi.
Kerfi hugarfarsmótunafinn-
ar urðu að taka þessar tilfinn-
ingaleifar frá hinni arflægu for
eldradýrkun til meðferðar. —
Flokkurinn varð að fullnægja
bæði uppreisnarþörfinni og
dýrkunarþörfinni. Með því að
afneita valdi föður síns, fær
sonurinn útrás uppreisnarþrár
sinnar, og um leið slítur hann
tengslin við hig liðna að veru
legu leyti, og afneitar — oft,
bæði raunverulega og tákn-
rænt — áður viðteknum menn
ingararfi og byggir á nýjum
grunni. Samtímis krefst flokk-
urinn dýrkunar hans og full-
nægir þeirri þörf hans, sem
erfðavenjan hefur myndað. Nú
eins og áður er þess krafizt, að
hann sé trúr og hlýðinn, fórn-
fús og agasamur — lotningar-
fullur sonur hins nýja stjórn-
kerfis. Að lokinni hugarfars-
mótun beitir þessi sonur kom-
múnismans erfðabundinni holl-
ustuhneigð stani í þjónustu trú
ar sinnar á framfarirnar.
Lifton vekur einnig athygli
á þeim atriðum, sem takmarka
möguleika hugarfarsmótunar-
innar til þess að umbreyta
fólkinu.
Slík umskipti verða ekki sárs
aukalaus. Þau krefjast undir-
okunar verulegs þáttar per-
sónuleikans, og það magnar
hjá sumum beiskju, sem getur
blossað upp, þegar minnst var-
ir og valdið gagnstæðri hugar-
farsbreytingu. Þetta virðist ein
mitt hafa átt sér stað í ríkum
mæli á „hundrað blóma vor-
inu” — 1957.
Vegna sjaldgæfni sinnar vek-
ur sérhver röksemd, sem geng
ur gegn línu skoðanamótunar-
innar, mjög á sér athygli. Ef
árangur skoðanaskiptanna á að
verða varanlegur, verður að
loka leiðum slíkra röksemda,
og það er allt annað en auðvelt
á vorum dögum. Þannig virðist
ókyrrðin meðal stúdentanna í
Peking vorið 1957 hafa átt upp
tök sín í því, að nokkrir stúd-
entar lásu ákæruræðu Krústj-
offs á hendur Stalín í bóka-
safnseintaki af brezka komm-
únistablaðinu Daily Worker. —
Sams konar göt geta dottið á
net skoðanaaðhaldsins, þegar
umhverfið sýnir hrópandi
mótsagnir við kennisetningar
áróðursins, og það hefur átt
sér stað í Kína — ekki sízt á
síðustu árum.
★ SKOÐANAMÓTUNIN
OG KREPPAN.
Árangurinn af skoðanamót-
uninni minnkar eftir því, sem
aðferðinni er beitt oftar við
sama mann. Ef reynt er hvað
eftir annað að móta hug sama
manns, vex uppgerðarhæfni
hans hraðar en stjórnmálahrifn
ing.
í Kína hittir maður ósjaldan
fólk, sem augsýnilega hefur
verið „heilaþvegið", einkum
aldraða menntamenn, og verð-
ur þess áskynja, að dapurt og
hvarflandi augnaráð ásamt auð
mýktarframkomu ber því vitni,
að það hefur beðið sálrænt skip
brot. Mjög oft hittir maður
einnig ungt fólk, sem er blind
að af ofurást á flokknum. í
hrifningarvímunni hefur stjórn
málasannfæringin tengzt náið
tilfinningahita kynþroskaskeiðs
ins. En enginn byggir nútíma
heimsríki á þessum mannteg
undum.
Síðan Robert Lifton lauk at-
hugunum sínum á aðferðum
skoðanamótunarinnar, hafa
þær verið samræmdar og felld
ar að reglum. Það er ekki leng
ur krafizt hinnar algeru um-
skipta, sem talið var áður að
ættu ag verða á öllum „hugs-
andi“ mönnum eftir valdatöku
kommúnista. Nú fer stjórn-
málafræðslan fram sem fastur
þáttur í skólastarfinu og at-
vinnulífinu. Það var á tímum
„stóra stökksins", sem menn
reyndu síðast að kalla fram al-
ger, persónuleg umskipti. Nú
hneigjast menn jafnvel að því,
að þessi aðferð sé hættuleg og
beiting hennar hafi verig mis-
tök.
Kreppa síðustu ára í Kína
hefur augsýnilega dregið úr ár-
angri skoðanamótunarinnar. —
Stjórnin hefur beðið ósigur.
sem áróður getur ekki þurrkað
út. Fulltrúar flokksins og
stjórnarinnar geta því ekki
lengur borið fram kröfu um
hviklausa trú á óskeikulleik
valdhafanna. Kreppan hefur
meira að segja leyst margt
Framh á bls 15
TÍMINN, laugardaginn 9. marz 1963
UNGMENNAFÉLÖGIN í Árnes
sýslu hafa í vetur tekið til flutn-
ings allmörg leikrit. Eins og kunn
ugt er hafa verið byggð þar mynd-
arleg félagsheimdi sem kalla á
aukna félagsstarfsemi, sem er
haldið uppi með loflegum áhuga,
þrátt fyrir fámenni og miklai*
arnir í sveitunum. Margar þessar
leiksýningar hafa verið með ágæt-
um, enda. víða orðið sviðvant fólk,
sem stundað hefur nokkra leiklist
um margra ára bil. Þá hafa sum
ungmennafélögin ráðizt í það að
fá æfða leikara til tilsagnar og
leiðbeininga. En það er nú svo
að þess háttar aðstoð fyrir fámenn
byggðarlög er afar dýr, svo að
þau fá'varla undir risið.
Hér er vandamál á ferðinni, sem
þarf að finna lausn á. — Að visu
er það svo ag viðurkennd leikfé-
lög út um land fá nokkurn styrk
af almannafé, en hæpið er að
slíkt nái til allra er vissulega
þyrftu á slíku að halda. Væri ekki
hyggilegt að fela Þjóðleikhúsinu
að annast um aðstoð við ung-
mennafélög, kvenfélög og önnur
þau félög, sem hafa áhuga og að-
stöðu til að halda uppi leiksýning-
um. Væri Þjóðleikhúisinu greitt
úr ríkissjóði fyrir þessa aðstoð,
þannig að þeir sem aðstoðar nytu
þyrftu ekki að greiða nein laun,
heldur aðeins uppihald leiðbein-
enda. Þá gæti Þjóðleikhúsið veitt
ómetanlega hjálp með lánum á
gtrvum og jafnvei í tilvikum leik-
tjöldum. Gæti þetta verið í vörzlu
leiðbeinanda og nokkur leiga
greidd fyrir. — Þannig held ég að
þjóðfélagið geti bezt stutt almenn
ing út um hinar dreifðu byggðir
er halda vill uppi nokkurri leik-
menningu. En nóg um þetta að
sinni.
Helena, kona hans
Margrét Björnsdóttir
Vermundur
Bjartmar Guðmundsson
Herlöf ,stúdent
Gísli G. Guðmundsson
Ejbek, stúdent
Ingjaldur Ásmundsson
Skrifta-Hans
Eiríkur K. Eiríksson
Pétur Ásgeár Gunnlaugsson
' Leikstjóri var, eins og áður seg-
ir Margrét Bjömsdóttir. Leiktjöld
og búningar voru að mestu frá
Leikfélagi Vestmannaeyja. Ég tel
ekki ástæðu til að tala um frammi-
stöðu einstakra leikenda, þó nokk
uð væri hsegt um að tala, en að-
eins þakka þeim öllum fyrir á-
læðið, að hafa brotið ísinn og haf-
»ð leikstarfsemi í þeirra glæsilega
félagsheimili.
Alveg sérstaklega ber leikstjór-
anum þakkir, fyrir framtak sitt
og góðan leik, en á hennar herð-
um hvílir þettg fyrirtæki öðrum
fremur.
Leikendum öllum'var klappað
lof í lófa að sýningunni lokinni og
lejkstjóranum bárust blóm.
Ungmennafélagið ,,Vaka“ mun
hafa sýningar á Ævintýrinu víða
um Suðurland og mun marga
fysa að sjá þar gamlan kunningja
í meðferg þeirra Vökufélaga. —
Hinn 9. þ. m. laugardag verður
leikurinn sýndur í Grindavík og
sunnudaginn 10. í samkomuhúsi
Njarðvíkur, Krossinum.
Ungmennafélagið „Vaka“ í Vill
ingaholtshreppi réðist í það stór-
virki, ef svo mætti segja, að æfa
leikritig Ævintýri á gönguför, eft-
ir J. C. Hastrup og fór frumsýn-
ing á því fram sunnudaginn 24.
febrúar s. 1. í félagsheimili sveitar
ir.mar, Þjórsárveri
Margir biðu með nokkurri éft-
irvæntingu eftir þessari sýningu
á þessum kunna gamanleik, þar
sem vitað var að fæstir af leik-
endum hefðu nokkra reynslu á
leiksviði. Þar sem við bættist.
að leikstjórinn var húsfrú þar í
sveitinni, Margrét Björnsdóttir,
Neistastöðum. — Að vísu hafði
hún eitthvað komið nálægt leik-
sviffi áður, en töluverðan kjark
þurfti til þess að leggja í að taka
Ævintýrið undir þessum kringum
stæðum til sýningar, þar sem al-
menningur þekkir þetta leikrit
vel.
Ég verð að segja það, að mig
furffaði á hversu sýningin tókst
vel og merkileg tilbreytni að sjá
algera nýgræðinga á sviðinu. Við
það er eitthvað ferskt og frum-
legt. Frá leiklistarsjónarmiði var
að vísu margt ófullkomið. Engu
að síður var sýningin heilsteypt
og hraði góður. Mest skorti á að
söngurinn væri eins og þurft hefði
að vera, einkum hjá stúdentunum.
En hvað um það, sýningunni var
ágætlega tekið og skemmtu leik-
húsgesta sér hið bezta.
Hlutverkum var þannig skipað:
Svale, assior Slgurður Björnsson
Lára, dóttir hans
Guðbjörg Gestsdóttir
Jcvhanna, frænka hans
Sesselja Úlafsdóttir
Krans, kammerráð
Eiríkur Magnússon
REYKJAVÍKURBÖRNIN hafa notið þess ríkulega í 60 ár að lcoma i
Sunnudagaskóla KFUM til að heyra Guðs orð, syngja og biðja saman. —
Fjölmarglr, bæði eldrl og yngrl eiga nú kærar endurminningar frá góð-
um stundum í þessum sunnudagaskóla, er markað hafa spor er ekki
mást. — Myndln er tekin í Sunnudagaskóla KFUM 24. febrúar s. I. og
sýnlr hluta hinna rúmlega 230 barna, sem komu þar þann dag.
Sunnudagaskdli
KFUM sextíu ára
Sunnudagaskóli KFUM í
Reykjavík varð 60 ára föstu-
daginn 8. marz. Hann var
stofnaSur árið 1903 af Knud
Zimsen verkfræðingi og síð-
ar borgarstjóra í Reykjavík.
Áður hafði Jón Helgason, síð-
ar biskup, haldið uppi barna-
guðsþjónustum með aðstoð
prestaskólanema. Annars má
telja Knud Zimsen brautryðj-
anda hér á þessu sviði, en
hann kynntist og starfaði við
sunnudagaskóla í Kaupmanna
höfn frá 1897 og meðan hann
dvaldist við verkfræðinám þar
í borg. Hér heima veitti hann
sunnudagaskólanum forstöðu
af miklum áhuga og fórnfýsi
alla tíð meðan heilsa hans
leyfði
Það var árið 1780 að ritstjóri ?ð
nrfni Robert Raikes byrjaði hinn
fýísta sunnudagaskóla, er sög'ir
i iara af, í bænum Gloucester á Eng-
landi. Nú eru sunnudagaskólar
starfandi um allan hinn kristna
i heim og í þá safnast milljónir
barna á hverjum sunnudegi.
Sunnudagaskóli KFUM hefur
i fundi sína yfir vetrarmánuðina ‘á
hverjum sunnudagsmorgni kl.
10,30 í húsi KFUM og K við Amt-
mannsstíg. Þar eru börnunum
kenndir ritningartextar kristi-
j legir söngvar og bænir. Litlar
j B'blíulitmyndir með áprentuðum
textum þeim. sem kenndir hafa
verið í skólanum. fá börnin með
i sér heim.
Við skólann starfa allmargir
! sunnudagaskólakennararar og er
j börnunum jafnan skipt í smá
í ílokka eftir aldrj nokkurn hluta
•mdartímans.
60 ára aímælis skólans verður
sérstaklega minnzt sunnudaginn
; 10 marz n.n. með barnaguðsþjón-
ustu í Dómkirkjunni kl. 11 f.b.
Formaður KFUM, sér» Bjarni
Jónsson vígslubiskup mih annast
; guðsþjónusruna.
Aðrar barnadeildir KFftJM og K
Framhald á 13. síðu
c