Tíminn - 27.04.1963, Blaðsíða 14

ms
ÞRIÐJA RÍKID
WILLIAM L. SHIRÉR
Œ^gasr kaMi^S, kom, fór ham-n fram á
IhUfia forsetann, en fyrst
vááfe’fteaam aS tala við Sehleicher
og Papcn.
Þessár viðræður fóru fram um
hádegið, 13. apríl. Þasr voru held-
nr hávaöasamar. Schleicher háfði
losað sig úr embættinu viku áður.
Hamn stu-ddi Papen í að halda því
til streitu, að það mesta, sem
Hitler gæti vonazt eftir, væri vara-
kajnslaraembættið. Hitler varð
ofsareiður. Hann skyldi verða
kamslari eða ekki neitt, að öðrum
kosti. Papen batt enda á viðræð-
urnar imeð því að segja, að hann
imyndi Mta Hindeniburg eftír „loka
ákvörðuni'na'* 1.
Hitler fór til' Kaiserhof í vondu
skapi. Þangað var hringt um kl. 3
eftir hádegi frá foríetaskrifstof-
unni. Einhver — líblega Göbbels,
ef dæma má eftir da-gbók hans —
spurði: „Hefur ákvörðun þegar
verið tekin? Ef svo er, þá er ekki
ástæða fyrir Hitler að koma yfi-r-
all, og fyrir aðeins tíu mánuðum
hafði hann orðið fyrir alvarlegu á-
falli, og í heita viku vitað hvorki
í þennan heim né anman. Hann
hlustaði með þolinmæði á það,
þegar Hitler skýrði honum frá
kröfum sínum um að verða gerður
kanslari og að harrn fengi full-
komin völd. Otto von MeisSner,
yfirmaður forsætisráðuneytisins,
og Görinig, sem komið hafði með
Hitler, voru einu vitnin að þessu
samtali, og enda þótt Meissner sé
ekki fuí'likomlegia áreiðanleg heim-
ild, hin skriflega játoing hains frá
Nurnberg-réttiarhölduhum, er hún
eina heimildin, s'em sagt getur frá
því, sem á eftir fylgdi. Það er sann
ieiksblær á játningunni.
— Himdemburg svaraði, að
vegna þess, hversu mikil spenna
ríkti, gæti h'amn ekki með góðri
samvizku hætt á það að fela völd
stjónnarimmar í hendur nýjum
flokki eins og Þjóðernis-sósíaiista-
flokknum, sem ekki hefði meiri-
væru ýmis villt öfi, sem ekki væri
liægt að stjórmia. . . . Eftir frekari
viðræður stakk Hindenburg upp
á því við Hiflier, að hann lýsti sig
fúsiam til samvinnu við hina flokk-
ana, sérstaklega hægri- og mið-
flokkana, og hann varpaði frá sér
hinni einhliða hugmynd um algjör
völd. Með því að vinma með öðrum
flokkum, sagði Hinderiburg, að
hann myndi geta sýnt, hvað hann
gæti gert og bætt. Gæti hann sýnt
jákvæðan árangur, myndi hann
afla sér aukinna og jafmvel ráð-
aindi áhrifia, jafnvel inmarn sam-
steypustjórniar. Hindenburg sagði
eimniig, að þetta væri bezta leiðin
til' þess að draga úr þeim mikla
ótta, sem væri ríkjandi um, að
þjóðernissósíalistastj órn myndi
fara illa með va-ld sitt og myndi
bæla niður allar aðrar skoðanir og
útrýma þeim smátt og smátt. Þá
sagði Hindenþurg enn fremur, að
1 luann væri reiðubúmn til þess að
taba Hitler og fulltrúa hanis i sam-
steypustjórn, og aðeins þyrfti að
ræða nánar nábvæmlega hvernig
stjórnin yrði sbipuð, en hann gæti
ekbi tekið á sig ábyrgðina á því, að
veita Hitler einum völdin. . . .
Hitler var gallharður og neitaði að
iáta koma sjálfum sér í þá að-
stöðu, að hann yrði að semja við
foringja anmarra flokba og mymda
á þamn hátt samsteypustjórn.
Viðræðurnar enduðu þá, án sam
komulags, en samt ebki fyrr en
'gamli forsetinn, sem enn þá stóð,
hafði haldið alvar'lega ræðu yfir
inazistaforinigjiainum. í hjmni opin-
þeru yfirlýsingu, sem gefin var út
að fundinum lcbnum „harmaði
Hindenburg, að Herr Hitler sá sér
ekki fæirt að styðja þjóðstjórn,
sem mynduð hefði verið með
stuðningi foroetans, eins og hann
hafði heitið að gera fyrir þingkosn
ingarnar." Að áliti hins virðulega
forseta, hafði Hitler gengið á bak
orða sinna, en hanm skyldi vara sig
á framtíðin'ni. „Forsetin.n iagði
enn fremur eindregið, að Herr
Hitler", að því er sagði í yfirlýs-
ingunmi, „að koma kurteisl'ega
fram í amdstöðu N.S.-flokksins
'gegn öðrum flokkum, og minmast
ábyrgðar sinnar gagnvart föður-
lamdinu cg þýzku þjóðinmi.“
Yfirlýsing þessi, sem sagði frá
niðurstöðum fundarins, séðum frá
bæjiardyrum Hindenburgs, og þar
sem því var haldið fram, að Hitl-
er hefði krafizt „algjörra valda yf-
ir ríkiinu“ var hirt í svo miklum
flýti, að hún kom að áróðursvél
Göbbels dottandi og skemmdi mál-
stað Hi'tlers mikið, bæði meðal al-
menmings og einmig hjá nazistum
sjálfum. Áranigursl'aust svaraði
Hitler því ti'l, að hanm hefði ekki
beðið um „algjör völd“ heldur ein-
ungis um kanslaraembættið og
fáein ráð'herraembætti. Orðum
Hindenburgs var almemnt trúað.
Á meðam þessu fór fram,
bruddu hinar reiðubúnu S.A.-
sveitir mélin. Hitler kallaði til sín
foringja þeirra sama kvöld og
ræddí við þá. „Þetta er erfitt mál“,
skrifaði Göbbels. „Hver veit, hvort
hægt er að halda þeim saman?
Ekkert er erfiðara en að segja
si'gurvissum sveitum, að sigurimn
hafi verið hrifsaður úr hömdum
þeiirra." Seint um kvöl'dið leitaði
doktorinn huggunar í því að lesa
bréf Friðriks mikla. Næsta dag
um.“ Nazistumum var sagt, að for-
setiinm „vildi fyrst ræða við Hitl-
er“.
M'arskálkurinn gaimli tók á móti
mazistaforimgjamum uppistandandi
og hallandi sér fram á stafimin simn
í vimnustofu sinni, og gaf með
þeásu tll kymna, í hversu baldrana-
legu andrúmslofti viðræðurnar
áttu að fara fram. Hugsun Himden-
bungs vtar ótrúl'ega skýr, þegar til-
lit var tekið til þess, að hanm var
a© verða áttatíu og fiimim ára gam-1
hluta og væri þar að auki umburð-
arlaus, hávaðasamur og óagaður.
Þegar hér var komið sögu,
mimntist Hindemburg á nokkra ný-
skeða atburði og sýndist vera tölu-
vert æstur — átök milli nazista
og lögreglu, ofbeldi's'verk framin
af fylgismönm'um Hitlers gegn
þeim, sem voru á öndverðri skoð-
un, ofbeldi gegn Gyðimgum og ýms
ar aðrar ólöglega aðgerðir. Allir
þessir atburðir höfðu styrkt hann
lí trúnni á það, að innain flökksins
76
flýtti hann sér í burtu í frí ti'l
stranda Eystrasaltsins. „Mikið von
leysi ríkis í hugum flokkscnamn-
anna,‘ ‘skrifaði hann. Hanm meit-
aði að yfirgefa herbergi sitt til
þess svo mikið sem ræða vjð þá.
„Ég vil ek'ki þurfa að 'heyra á
stjónmál minnzt, í mimnsta kosti
viku. Ég vil aðeins fá að njóta sól-
skins, ljóss og lofts í friði.“
Hitler fór til Obersalzberg til
þes að njóta hins sama og velta
fyrir sér.framtíðinni. Eins og Göbb
el's sagði, „hafði fyrsfa stóra tæki-
færið glatazt." Hermanm Rausehn-
img, þáveramdi nazistaforimgi í Dam
zig, kom að foringjanum þar sem
hann velti fyrir sér hlutunum hálf-
ól'undarlegur á fjallstind'imum sín-
um. „Við verðum að vera misk-
unnarláusir", sagði Hitler vi'ð
hanin, og hóf herferð gegn Papen,
en 'hann hafði ekki glatað voninni.
St'undum tók hamn eins til orða og
væri hanm þegar orðinn kamslari.
„Starf mitt er erfiðara en Bis-
marcks,“ sagði hann. „Ég verð
fyrst að skapa þjóð, áður en ég
byrja á því að fást við þjóðarverk-
efmim, sem fyrir o'kkur liggja.“ En
'kæmi nú til þess, að nazistum yrði
bannað að starfa, ef Papem og
Schleicher kæmu á hernaðarein-
ræði? Skyndilega spurði Hitler
Rauchning að því, hvort Danzig,
sjálfstæða borgríkið, sem þá var
undir vernd Þjóðabandalagsins,
hefði siaminga við Þýzkalamd
varðandi framsal glæpamanma.
Rausehnimg skildi ekki fyrst
spurninguma, en síðar kom í ljós,
að Hitler var að leita eftir stað, er
síðar rniátti nofa sem hæli.. f dag-
bók Göbbels stendur: „Orðrómur
hefur komizt á kreik um það, að
foringmn verði handtebinn.“ Jafn-
vel nú, eftir að hafa verið vísað á
bug af forsetamum og stjórn Pap-
ens og Schl'eicher, og þrátt fyrir
35
ið meðan ég var í burtu.
— Tveir dagar enn og þá held
ég að verkinu sé lokið.
— Gott. Þá verðum við að reyna
að ljúka því á einum degi í stað-
inn. Það hefur dálítið komið fyr-
ír, sem gerir það nauðsynlegt, að
við förum héðan sem allra fyrst.
Komið með mér út, ég þarf ýmis-
iegt að ræða við yður . . .
Harnn gekk út án þess svo mikið
'sem yrða á Blanche. Hana lang-
aði til að fara á eftir þeim, en
vissi, að það var fásinna. Hún yrði
stöðvuð strax og auk þess yrði
Petrov öskueiður. Þótt hún elsk-
aði hamn, stóð henni beygur af
honum og vildi helzt ekki reita
ha-rm til reiði. Hún bellti meiri
olíu á ofninn. Ef þau áttu að
fara héðan fjótlega, var eng-
im þörf að spara lengur. Hún
Settist í stólinm og kveikti sér í
sígareftu, þótt' hún væri ákaflega
glöð að sjá Petrov á ný, óskaði
hún að hann hefði ekki skotið upp
bollinum einmitt núna. Hún var
viss um, að John hefðl leyst frá
skjóðunni, ef þau hefðu talað
samam fáeimar mínúfur enn.
En nú myndi Petrov sjá um, að
hún fengi ekki amnað tækifæri.
Heppnin hafði ekki verið með
hernni, og nú gat hún ekki gert
meitt frekar.
Hún slökkti í sígarettunini. Hana
syfjaði við hitanm frá ofninum.
Hún mókti smiástund og vaknaði
við að Petrov hristi hana tl.
Hún opnaði augun og sá Petrov
stand'a hjá sér.
— Fyrirgefðu, sagði hún. — Eg
ætlaði ekki að sofna. Eg skal finma
einhvern matarbita handa þér, þú
hlýtur að vera svamigur.
— Það má bíða, sgði hnn. —
Eg sé að það er te eftir, ég fá mér
einn boll'a.
Húm gekk að skápnum, tók fram
bolla og undirsfkál og hellti í handa
honum.
— Hvað hefur komið fyrir,
fyrst við verðum að fara héðan
flj’ótlega? spurði hún. — En auð-
vitað vil'tu ekki segja cnér það,
bætti hún gremjulega við. — Eg
geri mér e'kki vonir um það.
— Eg skal segja þér það. Hann
dreypti á teinu og setti bollann
frá sér á borðið. — Eg hef fengið
vi'tneskju um, að Ferskjublóm er
enin á lífi. Bíddu hæg, sagði hann
fljótmæltur, þegar hún rak upp
gleðióp. — Hún situr í famgelsi í
Kanton, og hefur þegar verið í
| ótal yfirheyrslum. Hversu lengi
jfaún þraukar með þeirri meðferð
, '3em 'hún fær, er ó'miögulegt að
| segja. Ef ég á að reyna að bjarga
j henni, áður en hún verður vit-
skert, verð ég að hafa hraðan á.
Eg hef rætt' við Marsden og hann
heldur að okkur takist að ljúka
verkinu á tuttugu og fjórum
kl'ubkustundum, svo að amnað
kvöld förum við áleiðis til Kanton
og ég vona bara, að við komum
! ekki of seint.
I — En . . . stamaði Blanche. —
j Ferskjublóm sagði alltaf að hún
i myndi ekki láta þá taka sig lif-
| amdi . . .
— Já ég veit það/en hermenn-
irnir, sem brenndu húsið gáfu
henni ekki ráðrúm til neins. Liðs-
foringinin, sem var fyrir þeim, var
þjálfaður af sjálfum Mwa Chou
. . . veiztu hver það er?
Blanche hristi höfuðið.
— Kannski er eins gott að þú
veizt það ekki. Það er nóg að segja
að hann er grioimasti og miskunn-
arlausasti djöfullinin, sem fæðzt
hefúr í þessu landi. Hamn mun
|ekki auðsýna Ferskjublómi neina
miskunn. Henni tekst ekki að
j töfra HANN til að, láta hana
'lausa. Hamimgjan góða, ég get
A HÆTTUSTUND
Mary Richmond
var'la afborið að hugsa til þess,
sagði bamm og sló í þorðið bylm-
ingshö'gg.
— Og allt er mér að kenna,
sagði Blamehe, örvænti'ngarfull.
Henrni famnst hún vera að missa
kjiarkinn, en svo herti hún sig upp.
— Svo að við l'eggjum þá af
stað til Kanton aminað kvöld? Do-
rothy og tviburamir slást vitanlega
í för með okkur .
— Nei.
— HVAÐ . . . sagðirðu?
— Eg sagði mei. Það væri ekki
hyggilegt að taka þau með núna.
Þú verður að gera þér Ijóst, að við
legigjum okkur í mikla hættu —
vegna Ferskubljóms. Frú Marsden
ogb örn hennar eru örugg þar sem
þau eru nú og seimna geta þau
komið á eftir okkur. En ekki ti'l
Kanton.
— Eg neita að koma með ef
Dorothy og börpin koma ekki
líka, hrópaði Blanche ákveðin. —
Eg hef verið skilin nógu lengi frá
þeim. Hvernig get ég vitað að
þeim líður vel. Eg hef aðeins þín
orð fyrir þvi. Eg hef immil'ega sam-
úð með Ferskjublómi, en Dorothy
er systir mín og börn hennar
systrabörn mín. Eg VERÐ að
hugsa um þau. Geturðu ekki fylgt
mér til þeirra? Leyfðu mér að
vera hjá þeim, meðan þá ferg til
Kanton og reynir að bjarga
Ferskjublómi. Eg er viss um, að
ég verð þér aðeins til byrði þar.
— Því oniður verðum við að vera
samam, meðan við erum í Kína,
sagði hann. — Hérna, líttu á þetta.
Hann tók skjal upp úr vasa sínum.
— Eg lét þýða það á ensku og þú
sérð að þýðingin er límd við aðal-
skjalið . . .
Blenche tók við skjalinu titx-
andi höndum. Húm skilfli ekki kín-
versku táknin, en þarna var þýð-
ins eins og Petrov hafði sagt. Hún
Blanche Faulkner skyldi svara
Nieholas Petrov til saka fyrir
gjörðir sínar, meðan hann dveldi
í Kína. Hann gat, ef hann óskaði
þess, ómerkt skjalið og látið hand-
taka hama. Og það var undirritað
' af Mwa Chou, yfirmanni leynilög-
reglumnar í suðvesturhéraðinu.
— En ég skil ekki. hrópaði hún
frávita. — Við vorum vígð í hjóna-
band, var það ekki?
— Jú, að vísu, en ef tekið er til-
lit til þess, sem kom fyrir Ferskju-
blóm, gat ég ekki verið viss um að
það nægði þér til verndar. Þess
vegna fór ég til Mwa Chou, ég
þekki þanin náunga býsna vel og
hef haft allmikil skipti við hann.
Mér tókst að telja hann á að
skrifa þetta skjal. Þú verður ekki
handtekin meðan þú ert með mér,
ég sagði honum ekki að við værum
gift, því að hann heldur, að þegar
ég fari frá Kína ásamt Marsden,
muni óg afhenda þig lögreglunni.
— Þettia hljómar eins og ég sé
lekkert annað en ambátt þín, sagði
hún skjálfrödduð, — eins og þú
hafig keypt mig á uppboði. Þú
getur sem sagt gert hvað sem þú
vilt við mi'g — ég hef engan rétt
til neins.
— Einmitt, sagði Petrov rólega.
— En þú þarft engu að kvíða ef
þú hegðar þér skikbanlega. Þetta
þjónar tvenns konar tilgangi, Það
er ekki hægt að handtaka þig og
það neyðir þig til að hlýða mér. Ef
við eigum að komast úr landi, verð
ég að geta treyst, að þú hlýðir
mér. Þú gerir þér ekki grein fyrir
því.
Blanche fórnaði höndum.
— Þetta er . . . svo auðmýkj-
andi. Eg vildi næstum heldur
verða handtekin . . .
— O, nei, það vi'ldirðu ekki,
svaraði hann. — Þú hefur ekki
enn setið í kínversku fangelsi. Ef
þúr lendir þar eimhvern tíma, get-
urðu byrjað að gera samanhurð,
en þangað tii er bezt að þú gætir
ögn að því sem þú segir. Hlustaðu
nú á mig, ég skal segja þér, hvaða
ráðagerðir ég hef á prjónun-
um . . .
24. KAFLI
Blanehe sat í hótelherbergi í
Kanton og beið eftir Nicholas
Petrov. Hún hafði nú beðið hans
í röskar fjórar khikkustundir, og
nú fór hún að óttast a'3 hann
myndi alls ekki koma aftur. Eííir
því sem lianrí sagði, hafði hann
14
T í M I N N, laugardagurinn 27. aptíl 'iDSS. —