Alþýðublaðið - 02.11.1940, Blaðsíða 3

Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau
AI.ÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
fiptii, fianpið og áhsttniékinnifl.
HNN nýi stjórnmálaritstjóri
Timítns, Skúli Guðnrunds-
son, viar að stæra sig af því í
blaði sínú í fyrnadiajg, að Alþýðu-
blaðið hefði ekki svarað nokkr-
nm spurningum, sem formaður
kjötverðlagsnefndar, Páll Zoþhó-
níasson, hefði nýlega lagt fyrir
■það í Timanuíin í talefni af gagn-
rýni þess á verðhækfcun kjötsins.
Þessar spurningar, sem forniað-
ur kjötverðliagsnefndar taiaði
gleiðg'Osa'.ega um, að væru gerð-
ar til þess „að fá nokfcUm gruind-
völl til að ræða málið með rök-
nm“, en raunverulega eru ætiað-
ar til þess að villa málið með
því að blanda inn í það nýij'um
atriðum, aligerlega óviðkomandi
því samkomulagi, sem gert var
Um kaupgjaldið og verðlagið,
þegar þjóðstjórnin var mynduð,
voru á þessia leið::
„Hvað hefir kaúp sjómanna
hækfcað?, Hvað er meðalkaup
þeirria á móimði, m e ð á h æ 11 u -
þ ó k n u n , það sem af er þessu
ári, og hviað var það 1938.“ (Let-
urbreytinigin gerð hér.)
Og „hvað hefir meðalverka-
þnaður hé'r í bæ borið í fcaup á
mánuði, það sem af er þessu ári,
og hvað hafði hann á samia tínra
árið 1938?“
Þiað er þýðingarlaust fyrir for-
mann . kjötveTðlagsnefndar að
ælla sér áð reyna að breiða yfir
brigðmælgi og ábyrgðarleysi
Franisóknarflokksins í afurða-
söluímálunium innanlánds meö
öðrum eins útúrdúrum og siíkum
spumingum. Hann vei't ofurvei,
að þa'ð samkomulag, sem gert
var uni kaupgjaldið og vérðlág á
kjöti og injólk innanlands, þegar
þjöðstjórnin var myn,duð, var
ætliað til þess, að fyrirbyggja
idýrtíð í liandinu. Með því -sam-
komulagi var ákveðið, að verku-
menn yrðu áð sætta sig við það,
að kaup þeirrá hækkaöi ekki
nemia um nökfeurn hluita þeirrar
hækkuniar, sem yrði á frarn-
íæt's I uko st n aði tt u m, og batftdttr
við það, að kjöt og nrjólk ha-kk-
aði ekiki í verði ,á innlendum
markaði fyrr en kaupið, og þá
heldur ekki hlutfallslega meira
en það. Þ-etta satnkomulag var
ekki bundið n-einum skilyrðUm
um ]r:að, hv-ort átvinna verka-
manna yrði st-o-pul eðia stöðug,
frefcar en um hitt, h.ve nrikinn
tekju-auka bændur h-efðu af út-
fluttunr -afurðUm, én Irann var
þeffii, eins og vitiað er, tryggður
rn-eð ig-engislækfcun krónumrar.
Þvert á móti var beinlínis ráð
fyrir því gert, þ-egar gengið v.ar
lækkað -og kaupgjialdið -og verð-
lagiö á kj-öti -og mjólfc lögbUndið,-
áð atvinna færi vaxan-di í la-nd-
inu... Þ-að er því sannarlega léleg
réttlæting hjá förmanni kjötverð-
lagsnefndar á brigðnr-ælgi Fram-
sökniarfl-okksins' og verðhækk'un
kjötsins langt unr fram kaup-
hækkunima, að verkaimen-n hafi
haft stöðugri atvinnu í suimar en
un-dianfarið, enda virðist það
ekki ætla að v-erða langvinn
gieði.
En spurning Páls Zophio-ní-as-
sonar sýnir, hve ta'umláus frekja
Framsóknarhöfðingjanina er. Þeir
hafa þvert ofan í öll gefin lofiorð
hækfcað kjötið og mjólkina á inn-
lendurn maxkaði lamgt umfram
kau-pið, oig þar m-eð brotið niður
einn aðalv-arnarmúrinn g-egn dýr-
tíðinni, endia þótt bændur hafi
haft stórkostlegan hagnað af
verðlrækkuninni á erlendum
Urarkaði. En af því að verkamenn
hafa haft örlítið stöðugri atvinnu
í su-mar en áður, krefjast þeir
þess, iað þeir, verkamemrimir,
sætti sig við störkostlega raUn-
verulega lækkun tímakaups síns!
Það eru efndir FramisóknaTflokks-
ins á öllunr loforðunUm Um að
eitt skuli yfir alla ganga og að
engin stétt skuli fá að -draga
taum sinn feti franrar en réttmætt
sé, samanborið við- aðra, eins o-g
forsætisráðherna konrst aö orði í
yfirlýsingui sinni, þegar þjóð-
stjómin var my-nduð.
Ekki ferst fomnanni kjötverð-
lagsnefndar hönduiglegar, þegar
honum dettur í hug a’ð v-erja
kjöthedkkunina m-eð sa-ma-nburði á
tekjuaukningu bænda og þ-eirri
tekjuaukningu, s-em sjómenn hafa
lraft af áhættuþóknun sirari.
Áhættuþóknun sjómanna er
ekki kaup í neinum venjul-egurrr
skilningi þ-ess o-rðs, heldur sér-
stök þóknu-n fyrir það, að þeir
ieggja líf siitt í óvenjulega Jrættu
méð því að sigla ‘iim höf f-ull -af
kiafbátunr, undif sprengjuregni
flugvéla, oft ljóslausir, til þess
að k-oma afuröum okkar á er-
leir-d-an ma-rkað o-g draga bj-örg
þaðan í bú okkar. Engin stétt
hefir siðf-erðislegan rétt til þ-ess,
áð mið-a kröfur sínar um verðlag
e-ða kaup við áhættuþóknun sjó-
tmamranna. Það, sem þeir leggja
I hættú á þessum tímutn, er allt
annað -og meira, en n-okfcur, okk-
ár, sem erunr hér heima á þurru
landi: Það ætti öllum að vera
ljóst, :að nrinnsta k-Osti í da-g.
Þ-að er óheýrilegt, að forinaður
kjiötverðlagsnefndar og stjórn-
niálarits'tjóri Tím-ans sk'uli leyfa
sé-r’að skírsfcot-a. ti.1 áhættuþókn-
utrar sjómarrnarura' til þess að
reymt áð réttlæta hina frekjulegu
verðhækkun á kj-ötinu langt um-
fram þá kauphækkun, sem láuna-
stéttir landsins v-erða að sætta
sig við. '
OKGÉL óskast leigt í einn
mánuð. Uplýsingar í síma 4873.
Reiðhjólaviðgerðir eru fljót-
ast og bezt af hendi leystar í
Reiðhjólasmiðjunni Þór, Yeltu-
sundi 4. /
LAUGARÐAGÍJR 2. NÖV. 1940.
Priðja grein J@ns Blöndal:
"P NDA ÞÓTT allir virðist vera
sanrmála unr að stefna sú,
sem fylg.t hefir verið undianfarið
og ég hefi lýst hér ,í blaðinu-
í tveimu-r greinum mu-ni leiða til
hins mesta ófarnaðar fyrir þjóð-
ina, ef ek-ki verður snúi-ð- við í
tíma -og öflugar ráðstafanir gerð-
ar til að hainrla á imóti -dýrtíð-
inni, nrá búast við aö erfiðar
mu-ni ganga að sameinast um til-
löigur til þess -að afstýra þeim
voða, sem yfir okkur v-ofir vegna
ökfcar eigin fyrirhyggju-l-eysis.
Ég nmn hér á eftir ben-dia á
þær leiðir, senr mér þykir lik-
legiastar til þess að ná árangri í
baráttunni gegn -dýrtíðxnni.
I fyrsta lagi er athuigunarvert
hv-ort ekki sé fært að hækka
gen-gi íslenzku krónunnar, í öðru
lagi: allar opinberar verðlagsá-
kvarðanir séú sameinaðar hjá ein-
um aðila rneð víðtæku valdi, í
þriðja lagi: lagt sé á verðjöfnun-
argjald (eða sérstabuir stríðsgróða
skattw) á útfluttar vörur, til þess.
að halda niðri verðinu á innlend-
um vörunr -o-g trygð-ar séu nægi-
legiar birgðir af þeinr í landinu,
í fjórð-a laigi: t-ollar á k-ornvörum
séu lafnumdir og lækkaöir á öðr-
um skörnnrfunarvörurrr, hætt sé
að krefjast toll af farmgjalda-
hækku-ninni, auk þ-ess, sem- verð-
lagseftirlitið sé látið ná til fa-rm-
gjialdanna sjálfra:
Sku-lu nú þess-ar tillögur rædd-
ar n-ofckuð.
L Eina aðferðin, seiri hægt
hefði verið að beita til þess að
[toimia í veg fyrir að hin erlend-a
verðhækkun flæddi yfir landið,
hefði verið að hæk-ka gengi is-
lenzku krönunnar. t stað þ-ess var
hún látin fylgja sterlingsp un d i mr
lálllengi, -er það byrjaði að falla
eftir að stríðið hófst og gengi
krónunnar var þannig lækkaðmið
tað við gullgengi eða t. d. amer-
ísk-a d-ollarinn. Án efa h-efir þetta
vérið öheppileg ráðstöfun, o-fan
á hina fyrri gengislækkun, s-enr
sennil-ega vrir öhjákvæmileg, eirda
var sv-o frá skýrt að hún væri
aðeins til bráðabir.gða. Hagsnrun-
ir útflutnmgsatvin-nuvéganna
rnuinú h-afa ráðið þessu -o-g var
það n-o-kkur v-orkun, meðan ekki
var vitað hvernig úr riuindr ræt-
astjuiri- verð á útflutningi -okkar.
Nú virðist hinsvegar fu-Il ástæða
til þéss að taka þetta m-ál tiÍ
nýrrar yfir\ cgmrar. hv-ort ekki sé
réttað'hækká gengi islenzku krón-
tuirinar á ný, sv-o -hægt sé, að
láekkia verðla|gið innanlands. Fram-
boð á erlendurrr gjáldeyri nrun
nú afarmikið -og verð á aðalút-
flutningsvörunni, ísfiskrium, sem
sten-dur hátt.
Vera má að eirrlrverjir þeir örð-
ugleikar kunni að vera á geng-
jshækkuri ,s-em geri hana ófranr-
kvæmanleiga sem stendur og skal
ekki fjölyrt rrreina uin það aö
sinni, en fyr eða síðar kanar að
reka.að því, ao óhjákvamrilegt
_sé fyrir oss að lækka gengi
sterlingp'undsins, ef hægt á að
yera að hal-da uppi verðgildi ís-
ienzku Krbnunnar. *

2. Eitt -af aðalski 1 yröununr til
þess að* hægt uerði að halda
dýrtíði-nni í skefjlunr er að breytt
verði lalgerlega um skipulag á
verðlagseftirlitinu. Nú eru starf-
andi að m. k. 4 verðlag.snefndir,
auk annara opinberm aðila, sem
geta ráðið yfir verðlagi á ein-
stökum vörum eða nauðsyirjum.
Dýrtíðin er ekfci hvað minnst
þessuim opinberu nefndum að
,kenna, í stað þess að þær hefðu
átt :að hafa hemil á henrri. Tog-
ar þar hv-er í sinn skældl ;vg
kennir hver öðrum urn hinn sanr-
eiginleg-a lélega ár-angur af af-
skiftum hins opinbera af verð-
laginu. Verðlagsn-efnd bendir á
lrin háiu farnrgjiöld, sem Einrskipa-
félag íslands hefir næmi því ein-
okurvald yfir, -o-g á verðið á inn-
In-dum afurðunr sem orsök dýr-
tíðarinnar. Kjö.tverðlajgsnefnd
ben-dir á hið háa verð á erl-end-
lúm afurðunr til skýrinjgar á
verðhækku-num sínu-m. Tínrinn
benti nýlega á tollinn á hiaTum
gífurlegu f-anrrgjöldurn, sem fjár-
máliaráðherra kr-efur um, en-da
þótt hann hafi heimild til að
fella hann niður. Sarna blað -og
ýmsir laðrir ben-da á hækkun kaup
gjaldsins, sem eina af orsökunr
dýrtíðinnar. Kaupgjaldið hækkar
þó -aðeins urn nokkurn hluta dýr-
tíðarinnar og hækikun þess kem-
uir alltaf eftir á, sem afleiðinig af
getuleysi hinna opinbera neftrda
og stjórniarvalda til að lralda dýr-
tíðinni öiðri, þrátt fyrir allaf yf-
irlýsingar og iof-orð ;um þa'ð. Svo
á -að heita að verðlagseftirliíið sé
í h-öndunr (viðskiptamáiaráðherra,
en í raun oig veru nrun jrað
heyra undir öll ráðuneytin, t. d.
kjiötverðlagsnefnd undir landbún-
aðarráðherca, eftirlit nreð f-arnr-
gjöldum, ef nokkuð er, u-ndir -at-
vimrumálaráðherra, húsalcigan
undir félagsmálaráðherra o. s. frv-
Þiað senr þarf að gena er að
s-ameina allt vald og ábyrgð yfir
verðlaginu Irjá einni opinberri
nefnd undir efdrlit eins ráðherra
eða stjórnarinnar sanreiginlega.
Verðlagseftirlitið verður að hafa
ósk-orað vald til að ákveða há-
rniarksálagningu -og hámarksverð
á hvaða vö-rutegiund senr er, hv-ort
sem þær -eru útlendar eða inn-
lendar. Siík nefn-d mætti ekki vera
skipuð -að nreirihluta fulltrúum
einrra-r stéttar eða stéttarhaigs-
munia, eíns o-g nú á sér stað urn
kjöt- -o-g mjólkurverðlagsnefndir,
sem ráðia efir verðinu ,á tveimur
stærstu neysluv-öruim almenniriigs.
Skipan þeirra er jafn fjarstæð
þ\d, ef hið opinbera tæki a-ð sér
að ákveða kaup og kjö-r verka-
Jrranna -og skipaði til þess 5 full-
trú-a, 3 fulltrúa Viniruv-eit-endafé-
jagsins og 2 fuiltrúaAlþýðusanr-
ban-dsins og síðan ætti nreiri-
hluti atkvæða að ráða úrslitum.
Þ-að er ekki von á góðu með
árangurinn af verðlagseftirlitinu
irreðan svona er í 'pottinn búi-5
enda er vart hugsanlegur rneiri
glnndr-oði en nú er ríkjiandi í þess
unr nráiunr -og ariangurinn er eft-
ir'þ'ví.
3. B-en-t hefir verið á verð-
hækkunin.a á erlendum nrark-
aði sem eina af áðalarsök-
Uirum til hækkíunarininar á inn-
le-ndu vömnunr. Hvað fiskinn
snertir -er þetta ótvírætt, u-m
kjiötið er það mjög vafasamt. En
lrv-að sem því líðu-r, þá er eirgin
ástæða til að leggja hendu-r I
skaut af þeim orsöfcum. Undian-
fa-rin ár hefir því verið slegið
föstu að réttmætt gæti verið að
selja landbúnaðarafurðirnar hærra
verði innanlands en hægt hefir
verið aö fá á erlendum markaði.
Á sama hátt er engin frágangs-
sök að selja innlendair afurðir
ódýriara verði innanlands en hægt
er að fá á erlendum markaði.
Einmitt af því að framleiðe-nd-
urnir fá miklar tekjiur af sö-lunni
erlendis geta þ-eir staðið sig við
tað taka lægra verð á innienda
markaðinum. Þeir gera það alls
ekki fyrst og fremst í annara þá-gu,
heldur til þ-ess að vernda sjálfa
sig gegn því, að framfærslukosín-
(aðurinn í lan-dinu au-kist og þar
með kaupgjaldið -og framleiöslu-
kostn-aðurinn.
Nú er svo komið að- fiskurinn
sérstakléga saitfistour, hefir hækk-
(að meira í v-erði en flestar aðr-
ar vörur innamlands og er jafn-
vel ófáanlegur oft og einatt. Er
það sérstaklega tilfinnanlegt, fyr-
ir allan ahnenning, þar sem fisk-
urinn hefir verið hans a-ðalfæðu-
tegund. Vitanlega reynir hver.ein-
stakur framleiðandi aö sitjta að
því hæsta verði, sem í lroði er,
o-g þarf því aðgerðir af halfu
hins opinbera, ef hægí á að
vera að lækka fiskverðið.
Það sem þarf tii þess að lækka
verðlagið á innlendu neysluvör-
txnum er :að koma á einskon-ar
verðj-öfnun eins og þegar hefir
verið hreyft hér í blaðinu af Jón-
asi, Guðniun-dssyrii. Þær vörur,
sem seld-ar eru erlendis háu verði
verð-a að greiða skatt til þess
að hægt sé a-ð hamla á móti
dýrtíðinni innanianc:'.. F. \ \
þarf einnig að tryggja gu r^-. -
le-gu verði haldið eftir af fiskin-
um til neyslu innanlands.
Það má eflaust velj-a um mar:g-
ar leiðir til fjáröflunar í fyr-
nefnciu laugnamiði. Til greina
gætu t. -d. k-omið almeinnur stríðs-
gróðaskattur, sem la-gður væri á
lallan stríðsgróða, er færi fram
úr vissu marki. Eða útflutnings-
gjiald á þær afurðir, sem seldar
eru háu verði erl-endis, og færi
Jxað t. d. hækfcandi í hluitfalli við
verþið erlen-dis. Sú leið v-ar valin
í síðasta stríði til þess að afla
ríkissjöði te-knia.
Útfiutningsverzlunin er sem
Sten-dur á mj-ög fárra höndum og
hið opinberta hefir á ýmsan hátt
mjöig víðtækt viald til þes§ að-
hafa hönd í bag-ga meö henni.
Ætti því að vera tiltölulega'auð-'
velt -að tryggja nægilegar birg’ð-
ir handa Iandsmönnum sjálfum,
en síðan kæm.i þaö í hlut verð-
iflgsnefndar að ákv-eðia verðið út
frá upplýsingum um framleiðslu-
Frh. á 4. síðu.