Alþýðublaðið - 30.09.1932, Blaðsíða 5

T’östudaginn 30. sept. 1932.
alpvðublaðið
5
QStnrnar í Reykiavík.
Aldnei hafa stórþjóðárnar eytt
eins miklu fé til vegagerðar eins
og á síðustu tíu árum. Bílarnir -
hafa komið á vegina svo tugum
milljona skiftir og um leið hafa
jreir myndað kröfur fyrir vísinda-
lega vega- og gatna-gerð.
Þetta hafa jjjöðirnar viðurkent
með þvi að eyða miklu fé í rannl-
sóknir hvað vegagerð snertir.
Bandarikin eiga ,t. d. núna mjög
'margar rannisóknarstofur, sem
rarmsaka eingöngu efni, sem not-
jað er í vegagerð, og mismunandi
aðferðir við vegagerð. .Samis kon-
,ar Tianni'sóknarstofur hefir niú
einnig hver önnur stór menning-
,ar{rjöð. Vegspottar af mismunandi
gerð hafa verið lagðir sem til- .
raunavegir og eftirr peim ekiö
mismunandi legundum af bílium
með miismunandi þunga, og svo
-nákvæmlega mælt hverndg og
iive mikið vegirrár slitnuðiu.
Alpjóða- vegamáiafélag hefir
fastar skrjfstofur í París og hefir
féliagið það fyrir markmið með-
al annars að útbreiða þá þekk-
ingu, sem þjóðirnar hafa aflað
sér hvað vegagerð snertir. Al-
þjóða vegamálafundi heldur félag
þetta þriðjá hvert ár.
Það hefir því verið íiltölulega
auðvelí fyrjr þá sérfræðinga, sem
eru leiðtogar stórþjóðannfl hvað
vegagerð snertir, að afla sér á-
reiðanlegrar þekkingar á því,
Shvaðia kröfur ber að gera til
gatnagerðar, svo gðtumar þoli þá
tegund umferðar, sem yfir þær
fer.
Síðíast liðið -ár vakti ég máls
á því, að grágrýti væri ónothæft
til gatnagerðar, en það er notað
í allar malbikaðar götur í Reyk-ja_
vik. En ég taldi blágrýtið, sem
nóg er til af hér rétt við bæinn,
gott efni í göturnar. Bæjarverk-
fræðingur Reykjavíkur mótmælti,
áð grágrýtið væri ónothæft til
Igatnagerðar S skýrslu, sem haxm
sendi bæjarstjórn um þetta mál.
Af því það var þýðingarlaust að
fara að deila við bæjarverkfræð-
ing um þetta þýðinganmikla mál,
þá svaraði ég ekki þessari skýrslu,
sem hann sendi bæjarstjóm. En
ég fór þess á leit við stjórnar-
xiáðið, að það léti rannsaka blá-
grýti og grágrýti á fullkominni
rannisólmarstofu erlendis. Dóms-
málaráðuneytið lét síðan rann-
saka þessar bergtegundir á rann-
sóknarstofUi þýzkai ríikisins í Ber-
lín—Dahlem. Hi-n þýðingarmikla
niðurstaöa rannsókniarstofu þýzka
ríkisins var sú, að grágrýtið væri
ónothœfí (unbrauchbar) til gatnctr
gerlktr, en ac>, blágnjtw afkir á
móti wppfijlli pter 'kröfur, sem
gerxXai) erw í ÞýzlmlancU til efnis,
seni nokn á t\il galnagerdar,
Aðlalatriði rannisóknarixmar hafa
áður verið byrt í blöðunum og
em kunn almienningi.
Með þessu hefir því afdráttar-
laiuist verið sannað, að grágrýtið
er ónothœft til gptnggerdar, og
ég vil taka það fram, að það var
aðallega þetta ratriði, sem okkur
bæjarverkfræðinginn graindi á um
viöívikjandi gatnagerðinni hér í
Reykjavik.
.1 Alþýðublaðinu 15. septemtoer
er alllöng grein ef,tir hr. Þorlá/f
Ófeigsson byggingameistara, þar
sem hann kemur fram með
nokkrar nýungar f gatuagerð og
heldur því fram, að það sé ekki
grágrýtinu að kerrna, að göturnar
í Reykjavik eru haldiitlar, og gef-
ux! hann það fyllilega í skyn,, að
götur geti enzt vel þó grágrýti
:sé notáð i þær.
Áf því að þetta getur ef til vill
vakið nokkurn misskilning á með-
,al almennings, þá vii ég taka það
fram, atí pao er ómögulegt aó>
leggja gód\ar götur m ónot-
hœfu efni, og mér pgkir, mjög
ólíklegt aói Þ. Ö. telji sig hafa
meín-j vit á pessu máli heldur en
sérfrcedtingar pgzka, Tíkisim.
Aðalorsökina til þess að göt-
urnar endast eins illa og reynslan
sýnií, telur Þ. Ó. þá, áð undirstað-'
an undir götunum sé ekki nógu.
sterk. Hann segir sem satt er,
aö göturnar hvíli á 50 til 150 cm.
þykku lagi af mold, en undir
þessu moldarlagi er víða klöpp,
len í miðbænum sandur.
Greinarhöfundur segir, að þetta
lag bloínl í rigningum,, svo það
verði að „þunnri leðju“, og þar
mieð komi dældir í götuxlnar og
síðan lyftiist götumar aftur, þegar
moldarla,gið frýs.
Ég get ekki verið sammála Þ.
Ó. um að rigningamar hérna geri
moidariagið undir bænum að
„þunnri leðju“, því mest af því
vatni, sem felluT á göturnar, flgija
skólprœsi bœjarþiS út í sjó. Og
ef það væri „þunn leðja“ imdir
götunum eftir rigningar, þá
myndu bílarnir, sem aka eftir
þeim, brjóta í gegn um púkklag-
ið og sökkva niður í leðjuna.
Engirm maður, sem er sérfræð-
ingur í vegagerð, hefir nokkurn-
xima haldið þvf fram, að það
væri nauðsynlegt að malbikaðar
götur væm bygðar á klöpp, enda
sannar margra áxa reynsla, að
á því er engin þörf.
Undirstaðan xmdir malbikuðum
götum er aðallega tvenns konar:
Steinsteypa eða púkklag. Stein-
steypan hiefir þótt hafa þann
gaila, að slitlagið tyldi illa við
hana og þar að. auki gefur steim-
steypa ekkert eftif þiegar bíiar
aka eftir götunni. Verkar því
steinsteypulagið eins og steðji og
veldur því, að það reynir mikið
meira á slitiag, sem hvíliir á stein-
steypu eðia klöpp, og það slitnar
fyr en ef undirstaðan undir slit-
laginu væri púkklag ofan á venju-
legum jarðvegi, því þannig gerð
undirstaða hefir þann kosit að
vera dálítið sveigjanleg (eöastic).
Alment er álitið að 15 til 20
cnx. þykt púkklag ofan á venju-
legum jarðvegi sé ágæt undir-
staða fyrir malbikaðar götur. Og
er púkkið nú í seirmi tíð oft
bundið' samian með tjöru eða as-
phalti.
Maiigiir mjög frægir verkfræð-
ingar á 'sviöd vegageröaimnar
halda mjög með púkklagi, sem
hvílic á venjulegum jarðvegi, sem
undirstöðu undir slitlag á mai-
bikaðar götur. Og vilja þeir púikk-
lagið iielduC en að láta slit'lagið
hvíilia á steinsteypu eða klöpp.
Einn af þessum mörmum er verk-
fræðdngurimn C .W. Long, for-
stjóri vegamálarannskóknarstofu
Minnesota-riidsins, og hefir hann
sagt við þann, sem þetta ritar,
að hanxx teldi það ókost að hafa
fásta (rigid) undistöðu undir slit-
lagi á malbikuðuim götuxni.
Púkklagiði, sem notað er undir
göturnar hér í bænum, er álíka
gott og notað er alment undir
götur alls staðar sem ég þekki
til, og sem talið er gott af helztu
séiíræðingum í vegagerð.
Ég hefi því ekki minst á þetta
atriðji í þeim greinum, sem ég
hefi skrifað um göturnar í
Reykjavík. Ég hiefi heldur ekki
tekið frarn, að göturnar þurfi að
vera,' vel þurkaðar, því þietta vita
allir, sem við vegagerð fást,
enda má segja það sania um
þurktm gatnanna hér í bænum
eins og um undirstöðlu þeirra,
a'ð hún er í samræpú \dð það,
sem gert er í flestum löndum.
Ef Þ. Ó. efast að, ég fari hér
rétt með, þá er honum velkomið
að fá lánaðar hjá mér bækur
um þetta efni. Eimnig er hægt aö
fá upplýsingar um þá þekkingu,
sem menn “ með tilraununx og
rannsóknum hafa aflað sér um
gatnagerð, frá Monsieur P. Le
Gavrian skrifstofustjóra alþjóða-
vegamálafé lagsin,s í París.
Ég vil taka það fram, að það
er mjög svipuð jarðimyndun xmdir
nokkrum hluta New Yonk eins
og er liérna undir bænum, og
það eru bæði stórfeld-ari rigning-
ar og meiri frost þar en í Rteykjia,-
vík. Malbikuðlu göturnar í New
York hvíla sumar á ca. 20 cm.
þykku púkklagi, og endast þær
mjög vel, þótt þær verði bæðx
fyrir meiri og‘ þyngxi umferð en
(göturnar í Reykjavik. Það myndi
þurfa djúpt að grafa til að púkka
níður á klöpp fyrir malbikuðu
götunum, í Kaupmalxnahöfn,, Osló,
Winnipeg og víðar.
Það er ekki hægt að sjá, að
dældir hafi no%urs staðar kom-
jxðl hér í göturnar vegna þesis-, að
undirstaðlan imdir þeim hafi bil-
áðl Og frost skaðar ekki malbik-
aðar götur nema holklaki geti
myndast undir þeim, en holklaka
hefi ég hvergi orðið var við í
götunum.
Þegar snjór hafði legið nokkuð
liengi á götunum síiðást liðinrL vet-
ur og bílar nxeð keðjuim ekið
lengi x sama hjólfarinu, þá sá-
Uist víða hjólför, sem slitin höfðu
veiið niður i grjótið í götuinni.
Þannig er það með allar hinar
nuilbikuðu götur. Það er hið ’o-
nýta grágrýti, sem bilar, og í
einstaka tílfe/li mun það einnig
vera bindiefixiði, sem bilar, |>að
er að segja tjaran „deyr“.
Ég hefi áður likt malbiikaðri
götu við flík, þar sem efnið í
flíkinni svaráði til grjótsins í göti-
unni og saumarnir á flíkánni svör-
uðu til. tjörunnar, sem bindur-
saiman grjótið. Eius og menn, vita„
jþá ex það nauðsynlegt að sauro-
arnir haldi, en það ar grjótiá £
götunni einis og efnjd í flíkinni,
sem verður fyrir aðal-slitinu.
Það var sett slitlag á nokikrar'
götun héf í sumar, og þar sem
þetta slitlag var sett ofan á ’göt-
urnar án þess að rifa hið gamila
yfixborð götunnar upp, slitnaði-
ótal hoiuj í hið nýja slitiag og
það gerónýttist nokkrum döguan
eftir að það var opnað fyrir Um-
ferði. Leiðinieg dæmi um þetta
,má sjá á Laugaveginum og víða
annars stað’ar. Þetta vill Þ. Ó.
ekki kenna því, að undinstaöan
bili, heldur segir hann að þetta
korni eingöngu af því, að muln-
ingurinni í slitlagjinu sé of smár.
Hér er um algerðan misskilning
að ræða,,, því stærðin á muln-
rnignum er sú s,ama og alrnent er
notuð) fyrir þessa tegund af mal-
bikuðum götum (sheet asphalt).
Undixistaðan undir slíitlaginu1
var í þessum tilfellum hið frek-
ar harðfl yfirborð götunnar, og
muldiist hinn ónothæfi grágrýtis-,
mulnipigur til salila á stuttum tíma
við það að vera á milli hins lítið
sveigjanlega gamla yfirborðis og
bíihjólannfl. Að slitiagið á götun-
um varð ónýtt nokkrum dögum
eftir að það var lagt, var því
eingöngu að kenna haldleysi grá-
grýtisins.
Þ. Ó. er á rnóti því að leggja
nokkuð lag af smáum mulningi
fyrit efsta slitiag á göturnor.
Hann er með öðrum orðum á
mótí því að leggja þá tegund af
malbikuðúm götum, sem víða á
enisku máli eru kallaðar „Sh-eet
asphalt pavements", en virðist
vera mieð götum, sem á sama
máli eru nefndar „Mixed bitumi-
nous Macadam“. Við þessu er
það að segja, að hið fyrnefnda
er álitið fullkomnara, enda vana-
lega dýrara en hið síðarnefnda.
Það er virðingarv-ert við Þ. Ó.,
flð hann h-efir áhuga á að bæta úr
núverandi götugerð hér í bæniuxni.
Hans aðialtilliaga hvað þetta snert-
in er eins og hefir verið tekið
fram, að taka moldariagið (ca.
0,5’ til 1,5 m. þykt) undan götun,-
um og gera með því tún suður í
Öskjuhlíð. Síðan að púkka með
grjóti undir göturnar niðlur á
klöpp. Eins og ég hefi sýnt fram
á, hefir þessi tillaga Þ. ó. ekki við
neitt .að styðjast, og mér þykir
líklegt að hanin sjálfur sannfær-
ist um þetta þégar hann kyninir
,sér verkfræði á sviði gatnagerðar.
Ég vil taka það fram, fyrir al-
meniningi, að það þýðir ekkert að
ætla sér að fálma sig áfram í
blindni með nýuppfundnar skoð-