Tíminn - 11.06.1963, Blaðsíða 14

verja. Sem siik nær hún emnig
til allra kristinna Þjóðverja/1 Vor-
ið 1938 tók Marahrens biskup loka
skrefið í þá átt að skipa öllum
prestum í biskupsdæmi sínu að
sverja foringjanum persónulega
hollustueið. Á skömmum tíma
sór stór hluti mótmælendaklerka
e^ðinn, og skuldbatt sig þannig
löglega og siðferðilega til þess að
hlýða skipunum einræðisherrans.
Það væri villandi að gefa í skyn,
að ofsóbnir na'ústaríkisins gegn
mótmælendum og kaþólikkum
hafi fengið mikið á eða svo mikið
sem hreyft við meiri hluta þýzka
þjóðaráinar. Það gerðu þær ekki.
Þjóð, sem hafði svo léttilega af-
salað sér stjórnmálalegu, menn-
ingarlegu og efnahagslegu frelsi
sínu, var ekki að hugsa um að
deyja, að örfáum undanskildum,
eða svo mikið sem hætta á það
að verða varpað í fangelsi til þess
eins að hafa leyfi til þess að til-
biðja guð sinn. Það, sem reglulega
hafði áhrif á Þjóðverja á árunum
tnilli 1930—40 var, hversu vel
Hitler heppnaðist að útvega mönn
um atvinnu, koma á velmegun,
endunreisa herstyrk Þýzkalands,
og hvernig hann vann hvern sigur
inn á fætur öðrum í utanríkis-
pólitíkinni. Það voru fáir Þjóðverj
ar, sem urðu andvaka vegna hand-
taka nokkur púsunda presta ka-
þól'skra og mótmælenda eða deil-
an innan ýmissa mótmælenda-
flokka, og enn færri stöldruðu
við til þess að hugleiða, að undir
stjórn Rosenbergs, Bormanns og
Himmlers, sem studdir voru af
Hitler, hafði nazistastjórnin ætlað
sér smátt og smátt að leggja krist-
indóminn í Þýzkalandi í rúst, ef
hægt væri, og innleiða í hans stað
hinn gamla heiðindóm og átrúnað
i forna germanska guði og nýjan
heiðindóm öfgamanna nazismans.
Eins og Bormann, einn af nánustu
samstarfsmönnum Hitlers sagði
opinberlega 1941, „Þjóðernissósí-
alismi og kristindómur eru ósam-
ræmanlegir.“
í stefnuskrá „þjóðríkiskirkj-
unnar“, sem vrr í þrjátíu grein-
um kom skýrt j ljós, hvað Hitl'ers-
sfjórnin hafði í huga fyrir Þýzka-
land. Það var Rosenberg, sem
gerði þessa stefnuskrá í stríðinu,
en hann hafði m.a. með höndum
starf „Fulltrúa foringjans í málum
um alla menningar- og heimspeki-
lega menntun og kennslu fyrir
Þjóðerni|ssósíalistaflokkinn.“
Nokkrar hinna þrjátíu greina
greina sýna höfuðatriðin;
1. Þjóðríkiskirkja Þýzkalands
krefst afdráttarlaust einkaréttar
og algjörs valds til þess að stjórna
öllum kirkjum innan landamæra
ríkisins: hún lýsir þessar kirkjur
þjóðkirkjur þýzka ríkisins.
5. Þjóðkirkjan er ákveðin í að
útrýma óriftanlega . . . hinum er-
lendu og undarlegu kristnu trú-
arbrögðum, sem fluttust til Þýzka
lands hið illsvitandi ár 800.
7. Þjóðkirkjan hefui enga menn
til þess að útskýra hin nelgu lög,
eins og þá, sem Gyðingar hafa,
presta, djákna eða kaþólska
presta, heldur þjóðríkisræðumenr,
sem tala munu í kirkjunum.
13. Þjóðkirkjan krefst þess, að
þegar í stað verði hætt við útgáfu
og útbreiðslu Biblíunnar í Þýzka-
landi.
14. Þjóðkirkjan lýsir því yfir,
að ákveðið hafi verið að í henpar
augum, og þá um leið þýzku þjóð-
arinnar, sé Mei.n Kampf foringj-
ans mest allra ritverka. Hún . . .
innihaldi ekki einungis mestu
heldur nái hún til hreinustu og
sönnustu siðfræðikenninga líðandi
stundar og sömuleiðis fyrir fram-
tið þjóðar okkar
18. Þjóðkirkjan mun hreinsa
burtu af öl'turum sínum alla
krossa, Biblíur og dýrlingamyndir.
19. Á ölturunum má ekkert vera
nema Mein Kampf (þessi bók er
þýzku þjóðinni helgust allra bóka,
og því er hún það einnig fyrir
Guði) og vinstra megiin vi.ð altarið
skal vera sverð.
30. Á stofnunardegi hennar
herður að flytja hinn kristna
kross úr öllum kirkjum, dóm-
kirkjum og kapellum . . . og í stað
hans skal koma hið eina ósigrandi
tákn, swastikan.
Áhrif nazismans á menninguna.
Að kvöldi 10. maí 1933 um það
bil fjórum og hálfum mánuði eftir
að Hitler var gerður að kanslara,
gerðist það í Berlín, sem ekki
hafði gerzt í hinum vestræna
heimi frá því einhvem tíma seint
á miðöldum. Um miðnætti end-
uðu stúdentar blysför sína á torgi
Unter den Linden, andspænis Berl
ínarháskólanum. Blys voru lögð
að stórum haug bóka, sem þar
hafði verið safnað saman, og þeg-
ar logarnir fóru að sleikja þær,
var varpað á bálið enn fleiri bók-
um, þar til um tuttugu þúsund
höfðu verið brenndar. Svipaðir at-
burðir áttu sér stað í nokkrum
öðrum borgum. Bókabrennurnar
voru byrjaðar.
Margar þeina bóka, seni hinir
fagnandi stúdentar vörpuðu á eld-
inn þetta kvöld í Berlin, á meðan
dr. Göbbels fylgdist ánægður með,
höfðu verið ritaðar af heimsfræg-
um mönnum. Af þýzkum höfund-
um má nefna: Thomas og Hein-
rieh Mann, Lion Feuchtwanger,
Jakob Wassermann, Arnold og
Stefan Zweig, Erich Maria Re-
marque, Walter Rathenau, Albert
Einstein, Alfred Kerr og Hugo
Preuss, sá síðastnefndi var einmitt
fræðimaðurinn, sem gert hafði
uppkastið að Weimarstjórnar-
skránni. En það voru ekki ein-
ungis verk heillar tylftar þýzkra
rithöfunda, sem brennd voru.
Allmargir erlendir höfundar
fengu einnig að fylgjast með:
Jack London, Upton Sinclair, Hel-
en Keller, Margaret Sanger, H. G.
Wells, Havelock Ellis, Árthur
Schnitzler, Freud, Gide, Zola
Proust. Svo notuð séu orð stúdent
anna sjálfra, var hver sú bók
dæmd í logana, „sem hefur skað-
vænleg áhrif á framtíð okkar eða
sneiðir að rótum þýzkrar hugs-
unar, þýzkra heimila og þess afls,
sem knýr þjóð okkar áframj'
Dr. Göbbels, hinn nýi áróðurs-
láðherra, sem áttl eftir að setja
þýzika mönnángu í spennátreyju
nazismans, ávarpaði stúdentana, á
maöan hinar brennandi bækur
urðu að ösku. ,Sál þýzku þjóðiarám
ar getuf nú aftur tjóð slg. Þessdr
logar lýsa ekki einungis upp enda
lok gamals tímabils. Þeir lýsa
einnig upp hið nýja.“
Hi.ð nýja nazistatímabil þýzkr-
ar menningar yar ekki aðeins upp
ljómað af bókabrennum og aðferð-
um til að afnema sölu eða útláu
úi söfnum hundraða binda og við
að gefa út margar nýjar bækur,
sem var enn áhrifaríkara, þótt
það væri ef til vill ekki jafn tákn-
rænt, heldur einnig með svo
ströngu eftirliti með menning-
unni, að engu líktist því, sem
þjóðir í Vesturlöndum átt'u að
venjast. Þegar 22. september 1933
hafði verið komið á fót, samkvæmt
lögum, menntamálaráðuneyti und-
ir stjórn dr. Göbbels. Takmark
þess var ákveði.ð í lögunum um
'Starfsemi þess, og hljóðuðu svo:
„Til þess að framkvæma stefnu
um þýzka menningu, er nauðsyn-
legt að safna saman hinum skap-.
andi listamönnum á öllum sviðum
í sameinaðan félagsskap undir for
ystu ríkisins. Ríkið á ekki einungis
að ákveða, hvernig framfarimar
verða, andlegar og trúarlegar,
heldur leiði það einnig og skipu-
leggi atvinnugreinarnar.“
Sjö undirráðuneyti voru sett
upp til þess að leiðbeina og
stjórna öllum greinum menntngar
lífsins: Ráðuneyti fyrir listir, tón-
list, leikhús, bókmenntir, blöð, út-
varp og kvikmyndir. Allir þeir,
sem störfuðu í þessum greinum
voru skyldaðir til þess að ganga
í hvert sitt ráð, en ákvarðiainir
þess og leiðbeiningar jafngiltu
lögum. Meðal annars höfðu ráðin
völd til þess að reka — eða neita
20
við ræddumst við um leið og ég
réttí henni sígaretturnar. Það var
einnig önnur ung stúlka hér,
bandarísk stúlka að nafni Laura
Meadows. Þú verður að taka mig
trúanlegan. Það, sem okkur fór á
milli var aðeins lítilvægt hjal, rétt
eins og þegar fiskimenn tala um
veðrið.“
„En fiskimenn álíta ekki veðrið
lítilvægt umræðuefni", sagði Don
Julio, brosandi. „Já, já, já, ég
veit,“ sagði hann og fórnaði hönd-
um. „Þú tókst bara svona til orða.
En það er ekki alltaf, sem maður
gerir sér fulla grein fyrir, hvað
maður er að segja."
„Jæja, nú hefur þú yfirheyrt
mig,“ sagði Beecher. „Hvernig er
hennar útgáfa?“
„Hún er á þessa leið. Hún kom
hingað til þess að fá lánaðar sígar-
ettur. Þú varst vingjarnlegur að
vanda og lánaðir henni þær. En
þú sagðir henni jafnframt, að þú
sagði hann og lyfti upp sjerrí-
flöskunni. „Spánskt aperitíf. Toll-
merki B. Síðastliðið hálft ár hef
ég ekki átt dropa af viskíi í hús-
inu. Spurðu vini mína. Ég drekk
Fundador. Ef ég hefði öll þessi
dularfullu sambönd, þá hl'yti að
vera ' einhver sönnunargögn að
finna hér í húsinu, ekki sat't?
Hvaða djöfuls dyntir hafa dottið í
stúlkuna?“
Don Julio hló að honum. „Þú
sannfærir mig fullkomlega, vinur
minn. Ég verð að játa, að ég trúði
aldrei orði af því, sem hún sagði.
En af hverju laug hún? Það skil
ég ekki.“
„Hvað ætlarðu að gera í mál
inu?“
„Þið voruð áreiðanlega hvorki
annað né meira en góðir kunn-
ingjar?“
„Alls ekki meira“. Beecher
hristj höfuðið ákveðinn. „Ég skal
játa, að þetta gæti litið út eins og
hefnd afbrýðisamrar ástmeyjar,
en þannig er það nú einu sinni
ekki.“
„Eg ætla að tala betur við
hana,“ sagði Don Julio.
„Og er það allt og sumt.“
Don Julio brosti. „Stundum get
ég verið mjög strangur."
„Leyfðu mér að tal'a við hana
fyrst", sagði Beecher.
„Af hverju?“
„Það veit ég fjandakprnið ekki.“
Hann var sjálfur hissa á bóninni.
„Kannske hefur hún horn í síðu
mér út af einhverju, sem ég veit
ekki, hvað er; einhverju, sem
henni finnst hún þurfa að hefna“.
„Ja, það er hægt að hefna sín
á ýmsa vegu. Bæði löglega og ólög-
lega. En hins vegar ber ég ábyrgð
á, að hún læri að þekkja muninn“.
„Leyfðu mér að tala við hana
fyrst. Gerðu mér þann vinar-
greiða, Don Julio.“
„Hvað heldurðu að þú græðir á
því?“
„Eg býst við, að hún standi
inni á skrifstofunni þinni eftir
klukkutíma og dragi kæruna til
baka. Væri það ekki í þína þágu?“
Don Julio yppti öxlum. „Ef til
vill. En skrifstoía mín er enginn
staður til að leysa á persónulegar
ýfingar. Það er opinber skrifstofa
og hefur hvorki hjarta, sál eða
kímnigáfu.“
„Ég spyr þig. ekki skrifstof-
una.“
„Gerðu þig þá ánægðan með,
að hún dragi kæruna til baka?“
„Fullkomlega. Ég hugsa, að
þetta sé ckki annað en fljótfærni
og taugaveiklun.“
„Gott Ég skal gefa þér tæki-
færi. En ef ég verð ekki búinn að
heyra frá henni eftir klukkutíma,
geri ég henni sjálfur hcimsókn.“
hefðir sambönd í Tangier og Gí-
I braltar, og þaðan fengirðu til sölu
viskí og tóbak í stórum stíl, Þú
sagði henini áð þú hefðir átt í þess-
; ari verzlun í tvö ár og gætir út-
| vegað henni og Don Willie, eða
i vinum hennar þessar vörur við
| lágu verði. „Don Julio krosslagði
fætunna og saup á drykknum.
„Hún hefur skrifað undir kæru-
skjalið, Mike.“
i „Já, sem sagt, hún lýgur. Og
hvað er næsta skref réttvísi.nnar í
málinu. Hef ég sönnunarbyrðina?“
„Nei, auðvitað ekki. En ég verð
í að rannsaka málið.“
I „Þá skulum við ekki eyða tím-
i anum í óþarfa. Gerðu húsrann-
sókn, ef þig langar til. Yfirheyrðu
'griðkonurnar. „Beecher tók upp
pakka af Bisontes, sem lá á borð-
1 inu. „Líttu á þetta!" sagði hann
hneykslaður. „Spánskar sígarettur.
Tollmerki A. Og hvað með þetta?“
llitið á Msbánaðmn hjá okkurl
ekkert heimili án húsbúnaðar
samband
húsgagna
framleiðenda
laugavegi 26
iimi 20 9 70
TÍMINN, þriðjudaginn 11. júní 1963 __
t: :* ‘ V liiU.U.4. Í.J. ,V J' t'« ’ i'
V:.-0 ,/\ Á-'V'j'W

I