Tíminn - 16.06.1963, Qupperneq 14

ÞRIDJA RIKID
írœði, þýzka stærðfræðú Árið
1937 kom reyndar út tímarit sem
kallaðist Deutsohe Mathematik, og
í fyrsta leiðara iþess var Iþví ein-
arðlega lýst yfir, að hver sú skoð
un um að hægt væri að segja
stærðfræði úkynþáttalega „fæli í
sér sóttbveilkjumiar að eyðilegg-
ingu þýzkra vísinda".
Skynrvillur þessara nazista-vís-
indamanoa gengu svo l'angt, að
jafnvel ieikmenrt gátu ekki trúað
þeim. „Þýzk eðlisfræði?“ spurði
prófessor Phillipp Lenard við
Heid'elberg-háskólann, sem . var
einn af lærðari og heimsþekktari
vísindamönnum Þriðja ríkisins.
„En“, verður svarað, „vísindi eru
og verða alþjóðleg. Það er rangt.
í rauninni eru vísindi eins og j
sérhver önnur framleiðsla manns-
ins, byggð á kynþáttum og fara
því eftir ættum“. Professor Rud-
olphe Tomaschek, forstöðumaður
EðUsfræðistofnunarinnar í Dresd-
en, gekk enn lengra. „Nútíma
eðlisfræði", skrifaði hann, „er
verkfæri Gyðinganma til' eryðilegg
ingar norrænna vísinda . . . Sönn
eðlisfræði er sköpunarverk hins
þýzka anda . . . St’aðreyndin er
sú, að öll evrópsk vísindi eru
ávöxtur aríanskra, eða enn þá
betra, þýzkra hugsana". Prófessor
Johannes Stark, yfirmaður þýzku
þjóðarstofnunarinnar fyrir eðlis-
fræðileg visindi, var á sömu skoð
un. Hægt væri að komast að því,
sagði hann, að „brautryðjendur á
sviði eðUsfræðinnar, og hinir
miklu uppfinningamenn frá Gali-
leo til Newtons, til eðlisfræði-
brautryðjenda vorra tíma, væru
nær einvörðungu Áríanar, lang-
flestir af hinum norræna kyn-
þætti.
Þá var það einnig prófessor
Wilhelm Miill'er við tækniháskól-
ann í Aachen, sem í bókinni Gyð
ingarnir og vísindin, sá fyrir sér
Gyðingasamsæri, sem stefndi að
því að spiha vísindum og þá um
leið eyðileggja menninguna. í
hans augum var Einstein með af-
stæðiskenningu sína hreinn erki-
þorpari.. Einsteinskenningunni,
sem svo mikið af nútíma eðlis-
fræði byggist á, var að áliti þessa
einkennilega nazistaprófessors
„frá upphafi til enda beint að því
takmarki að breyta lifandi heimi,
— það er að segja ekki þeirra,
sem voru Gyðingar — hins lifandi
kjarna bornum af móður jörð og
hlönduðum bióði, og fá hann með
göldrum út í óhlutdrægni l'jós-
brotsins þar sem öll einstaklings
einkenni manna og þjóða, og öll
innri takmörk kynþáttanna glatast
í óraunveruleikanum, og þar sem
aðeins ónógur margbreytileiki
fiatarmálslegra stærða verður eft
ir, sem framkallar alla atburði af
þvingun hinnar guðl'ausu undir-
gefni sinnar við lögin". Prófessor
Miiller hólt því fram, að með við
urkanningu þeirri sam Einstein
hlaut um allan heim í samhandi
við birtingu hans á afstæðiskenn-
ingunni væri í rauninni aðeins ver
ið að fagna „komu heimsyfirráða
Gyðinga, sem myndu færa mann-
dóm Þjóðverja niður á stig lif-
lausra þræla óafturkallanlega og
að eilífu".
Prófessor Ludwig Bieberback
við háskólann í Berlín áleit Ein-
stein vera „ógeðfelldan vindhelg“,
og jaínvel prófessor Lenard sagði,
að „Gyðinginn skorti auðsjáanlga
skilning á sannleikanum . . . og
væri hann að þessu leyti ólíkur
hinum aríanska vísindamanni,
gæddum nákvæmni og alvarlegri
löngun til þess að finna sannleik
ann . . . Þar af leiðandi er eðlis-
fræði Gyðinga ekki annað en svip
ur hjá sjón og úrkynjun af grund
vallaratriðum þýzkrar eðl'isfræði“.
Og þrátt fyrir allt' þetta höfðu
tíu þýzkir Gyðingar hlotið Nobels
verðlaun fyrir framlög þeirra til
vísindanna frá 1905 til 1931.
Á dögum Annars ríkisins höfðu
háskólaprófessoramir eins og mót
mælendaklerkarnir stutt hina í-
haldsömu stjórn og útþenslu-
stefnu hennar, í blindni, og fyrir
lestrasal'irnir voru gróðrarstíur of
stækisfullrar þjóðerniskenndar og
andsemetisma. Weimar-lýðveldið
hafði krafizt fullkomins akadem-
ikks frelsis, og ein af afleiðingum
þess var sú, að stór hluti háskóla
kennara, ófrjálslyndra, ólýðræðis
legra og and-semetískra, eins og
þeir voru, hafði hjálpað til við að
grafa undan l'ýðræðisstjórninni.
Flestir prófessoranna voru ofstæk
isfullir þjóðernissinnar, sem vildu
fá aftur hið íhaldssama einveidis-
Þýzkaland, og enda þótt mörgum
þeirra fyndist fyrir 1933 nazistarn-
ir vera of hávaðasamir og ofbeldis
fullir til þess að þeir gengju í lið
með þeim, þá hjálpuðu predik-
anir þeirra til þess að undirbúa
jarðveginn fyrir yfirráð nazista.
f kringum 1932 virtust allflestir
stúdentar vera orðnir ákafir fyl'gis
menn Hitlers.
Það vakti undrun ófárra, hversu
margir kennarar háskólanna lutu
í lægra haldi fyrir áhrifum nazis-
mans á æðri menntun eftir 1933.
En-da þótt staðfest hafi verið, að
2800 prófessorar og kennarar voru
látnir hætta störfum við háskól-
ana fyrstu fimm ár stjórnarinnar
— um það bil einn fjórði af heild-
artölunni — var t'ala þeirra, sem
misstu stöður sínar fyrir þá sök,
að þeir huðu Þjóðernissósíalisman
um hyrginn „fram úr hófi lág“
eins og prófessor Wilhelm Röpke
sagði, sem sjálfur yar látinn hætta
störfum við háskól'ann í Marburg
árið 1933. En þótt talan væri lág,
voru meðal þessara manna margir
menn úr hinum þýzka akademíska
heimi: Karl Jasper, E.I. Gumhel,
Theodor Litt, Karl Barth, Julius
Ebinghaus og heil tylft annarra.
Flestir þeirra fluttust úr landi,
fyrst til Sviss, Hollands og Eng-
lands og síðar til Bandaríkjanna.
Ein-n þeirra, prófessor Theodor
Lessing, scm hafði fl'úið til Tékkó
slóvakíu, var eltur uppi af nazist
um og myrtur í Marienbad 31.
ágúst 1933.
Mikill meirihluti prófessoranna
hélt þó stöðum sínum, og þegar
haustið 1933 sóru 960 þeirra opin-
berlega eið, þar sem þeir hétu að
styðja Hitler og Þjóðernissósíal-
115
istastjórnina, og fyrirliðar þeirra
um þetta voru vitsmunamenn eins
og prófessor Sauerbruch, skurð-
læknirinn „existensialista“ heim-
spekingurinn Heidegger, og lista-
sagnfræðingurinn Pinder.
„Þetta var smánarblettur á virð
ingarverðri sögu þýzkrar menning
ar“, sagði prófessor Röpke síðar.
Og þegar prófessor Julius Ebbing
faaus leit til baka yfir blóðvöllinn
1945 sagði hann: „Þýzku háskól-
arnir létu hjá líða, á meðan þeim
hauðst enn tækifæri, að beita sér
opinberlega gegn eyðileggingu
menntunarinnar og lýðræðisins.
Þeir brugðust skyldu sinni í því að
halda kyndli frelsis og réttar log
andi í náttmyrkri harðstjórnarinn-
ar“.
Mistökin voru dýru verði keypt.
Þegar áhrifa nazista hafði gætt í
sex ár, hafði tala háskólastúdenta
lækkað um meira en helming —
úr 127,920 í 58,325. Lækkunin
hafði orðið enn meiri í tæicniskól'
unum en þaðan fékk Þýzkaland
vísindamenn sína og verkfræðinga
— tala þeirra, sem innrituðust
í tækniskólana var komin niður í
9.554 úr 20.474. Akademiskar kröf
ur minnkuðu einnig með svimandi
hraða. Árið 1937 vantaði ekM ein- '
ungis unga menn á sviði vísnda
og verkfræði, heldur var hæfni I
þeirra svo mjög ábótavant. Löngu !
áður en stríðið brauzt út, var efna
iðnaðurinn, sem var önnum kafinn .
við að byggja upp endurhervæð-
ingu nazista, farihn að kvarta yfir )
þvl í málgagni sínu, Die Ohemisc !
che Industrie, að Þýzkaland væri
að glata forystunni í efnafræði.
Ekki einungis efnahagur þjóðar-
innar, heldur einnig varnir henn
ar voru í hættu, sagð tímaritið, og
það kenndi hinum lélegu tækni-
skólum um það, hversu lítið væri
nú um unga vísindamenn, og
hversu lélegir þeir væru.
25
Þjóðverjar voru skepnur! Það
vissu líka allir. Foringjar. oklcar
voru leiddir fyrir dómstólana og
hengdir! Hermenn okkar voru
færðir í fangabúðir eins og skepn
ur. Ðn enginn Þjóðverji þorði að
mótmæla. Við hneigjum höfuðin
og tökum við höggunum. En það
ber líka engan árangur. Við verð
um að sýna og sannfæra heimian
um, að það er rangt, að við séum
skepnur. Þess vegna kom ég til
Spánar, fátækur og lítilmótlegur
og fór að vinna. Aðeins smáræði
haíði ég með mér frá Frakkiandi".
Don Willie gretti sig tii að leggja
frekari áherzlu á, hvílíkt smáræði
það var. „Það er ekki að eyða orð
um að því. Eg seldi það litla, sem
ég hafði með mér og byrjaði að
verzla. Eg lét reisa hús og leggja
vegi. Eg va-rrn við byggingarnar
með mönnunum, með múrurunum,
pípulagningarmönnunum, trésmið-
unum og sýndi þeim, hvernig við
höfðum farið að í Þýzkaiandi,
kenndi þeim að hafa áhuga á verk
ínu og vandi þá af spönsku letinni.
En . . .“
„Þú verður' að fara að komast
að kjarnanum", sagði Lynch kæru
leysislega.
„Já, já, en ég verð fyrst að
skýra málið betur! „Don Willie
boraði fingrinum ofan í öxlina
á Beecher ,Eg vann eins og þræll
— vegn-a þýzku þjóðarinar. Til
þess að sýna heiminum, að við vær
um góðir og dugandi menn. Til
þess að andúðin gegn okkur hyrfi.
.,Don Willie saug upp í nefið.
„Eg gerði það ekki mín vegna,
Beecher. Ekki mín vegna, heldur
vegna föðurlandsíns. Og lítið á:
Mér hefur gengið vel. Nú á ég
skrifstofur í fjölda borga og bæja.
Fyrirtæki mitt reisir leikhús, járn
brautarstöðvar, við erum verktak
ar á amerísku flugvöllunum í Cadiz
jg Sevilla. Spánska og bandaríska
•- ’yðóuii ‘iíiy* "liíiJiBCi “JBgðiinnÍ
ríkisstjórnin treystu mér. Hátt-
settir menn þekkja mig, koma að
heimsækja mig hingað til Mirim-
ar og á faeimili mitt í Madrid.Þetta
tr stórsigur fyrir Þýzkaland, allir
Þjóðverjar geta fyllzt stolti af að
sjá, hve hátt veslings, sigraði mað
urinn hefur náð, maðurinn, sem
áður var álitinn óalandi og óferj-
andi skepna.“ Don Willie breiddi
út faðminn. „Og nú geta landar
mínir litig upp á ný og horft með
stolti framan í heiminn.“
„Eg get vel skilið, að þér vilj-
ið fá mig til að aðstoða yður við
að ræna flugvél," sagði Beecher.
„En hvernig má það koma „föður-
íandinu" til góða?“
„Allt er í hættu“, sagði Don
Willie og hann ruddi út úr sér
orðunum meg undraverðum hraða.
Beecher sá hvernig svitinn spratt
út á honum og ótti og örvænting
spegluðust í grísaraugum hans.
„Eg er í hættu staddur. Fyrir
löngu, fyrir mörgum árum . . .“
Hann hristi höfuðið og örvænt-
mgarstuna leið frá vörum hans.
„Ach! Hvernig á ég að koma yður
í skilning um, hvemig í öllu ligg-
ur! Fjrrir nokkrum árum hafði
fyrirtæki mitt verk með höndum
í Spönsku Marokkó, nálægt Tetu-
án. Vegir, brýr og áveitur. Við
höfðum gert samning við spönsku
ríkisstjórnina, en féð kom frá
Marokkó. Skiljið þér? Spánn stjórn
aði Marokkó. Spánn réð öllu, sem
gert var og Marókanar greiddu
skattana Þar var yfirdrifig að
gera, allt of mikið. Tilboðin voru
mjög lág, alveg í botni. „Don
Willie beygði sig niður til að sýna
hve lág tilboðin höfðu verið. Hann
lagði höndina flata á gólfið og
varð Dlóðrauður í framan af á-
reynslunni „Svona langt niður
fóru þau! En reikningarnir voru
þeim mun hærri — beir hækkuðu
I upp úr öllu valdi!“ hrópaði hann
4
og benti feitum fingri til lofts.
„Og hvað átti ég að gera. Eg var
milli tveggja elda. Mér reyndist
ókleift ag koma öllu í verk, sem
samningurinn heimtaði."
„Og sem þér fenguð greitt fyr-
ir?“ spurði Beecher.
Don Willie hló hátt og þurrkaði
sér um ennið með vasaklút. „Hánn
hætti hlátrinum snögglega og varð
sorgmæddur og alvarlegur að sjá.
„Þetta var verzlun, ekkeit annað.
Marokkóhúar eru villimenn. Þeir
þurfa ekki vegi, brýr eða áveitur.
Þeir bera sitt vatn í geitarskinns-
sekkjum og ríða upp fjallahlíðarn-
ar á ösnum. Það væri fíflaskapur
að breyta þeim. Hér á Spáni var
mikilvægari verk að vinna. Sjúkra
hús, skrifstofubyggingar, íbúða-
byggingar — átti ég að kasta því
öllu frá mér fyrir fáeina vatns-
dropa handa villimönnum. Fyrir
hrýr handa þeim, sem þeir ekki
vildu nota? Vegi, sem þeir þurftu
ekki á að halda, Eg reyndi að
gera það, sem var öllum aðilum
fyrir beztu. Eg fór — eh — stytti
mér leið. Þannig var það. Stytti
mér leið. Það varð engum til tjóns.
En nú, Beecher, nú er ekki lengur
til neitt, sem heitir Spánska Mar
okkó. Marokkanar stjórna nú i
eigin landi Og í Rabat situr nú
ríkisstjórn þeirra og gluggar í
gamla samninga við Spán. Þeir
vilja sjá tilboðin, reikningana,
fylgisskjöl og kríttanir og allt, sem
því fylgir Þeir munu uppgötva,
hvernig ég fór að. Og þeir munu
spyrja — hvar er þessi brú, hva,
er þessi vegur? Don Willie snýtti
sér. „Eg er enginn kraftaverka-
smiður. Eg get ekki fengið brýr og
vegi til að birtast skyndilega víðs-
vegar. um eyðimörkina. Allt sem
mér hefur tekizt að hyggja upp
verður niðurrifi að. bráð. En mér
er sama um sjálfan mig. Hið góða
orð, sem þýzka þjóðin hefur áunn-
rð sér, er í veði.“
Þessi furðulega rökfærsla jók
lrekar en linaði höfuðþrautir
Beecher. ,,Og þessar upplýsingar
fara með vélinni í kvöld til Rab-
at?“
„Já, já. Eg hef fundið — vitað í
fleiri mánuði, að að þessari rann-
sókn mundi koma. Eg á vin i
Madrid, marga vini. Skjöl, tugir
af skjalakössum munu koma með
heiflugvél til Mirjmar í kvöld og
síðan verða þeir fluttir um horð i
farþegaflugvélina til Rabat. í fyrst
unni var ákveðið, að herflugvélin
flygi rakleitt til Rabat. En vinur
minn, sem á sæti í ríkisstjórninni,
kom því þannig fyrir, að öll skjöl-
in verða fyrst flutt hingað til
Mirimar og sfðan flutt yfir í hina
vélina. Það er úti um marga vini
mína, ef upp um mig kemst. Og
Þjóðverjar hvar sem er í heim-
inum / .“
„Þetta er mjög fallega hugsað“,
sagði Lyncli og bældi niður geispa.
„En það, sem þarf að gera, Beech-
er, er þetta: Við verðum að lenda
vélinni einhvers staðar, þar sem
ekki verður hægt ag finna hana
aftur og eyðileggja sönnunargögn-
n gegn Don Willie.1' — Hann þagn
oði og brosti. „Ja, við getum svo
eem viðurkennt, að það er ekki
aðeins hig góða orð föðurlands-
ins, sem er í hættu. Þetta mundi
Jíka þýða minnkandi skattatekjur
íyrir það ágæta land.“ „Eg er viss
um, að hann hjálpar okkur,“ sagði
Don Willie og sneri sér biðjandi að
Beecher. ,Þér verðjg ag stjórna
fyrir mig flugvélinni, Beecher.“
„Faróu til helvítis!“ þrumaði
Beecher með áherzlu á hverju
orði. „Þig hafið drepið mann i
kvöld. Sjálfsagt til að vernda heið
ur Þýzkalands. Og minnstu mun-
aði, að ég færi sömu leið.“ Beech-
bi rétti úr sér með erfiðismunum.
„Eg ætla ekki ag ata mig út á
ykkar skítverkum. Og æru og heig
ur Þýzkalands getið þið talað um
við einræð'isherrann í Madrid.
Honum veitir ekki af að heyra
góða brandara, eins og á stend-
ur.
Don Wiliie þreif svipuna af
skrifborðinu og sveiflaði henni
framan við ásjónu Beecher. „Þú
skalt fá að hlýða mér,“ hrópaðl
iiann æðisgenginn. Með sterkleg-
um arminuro sveiflaði hann svip-
unni aftur á loft, svo að hvern í.
Beecher bar fyrir sig báðar hend-
ur til að verjast högginu. Hann
fann til brennandi sársauka í úin-
íiðnum, um leið og höggið reið af
og hneig niður af stólnum, of mátt
farinn til að rísa upp til vamar;
eins og sært dýr skreið hann á
höndum og fótum yfir stofugólf-
.ð, en Don Willie fylgdi honum
„Eg skal fá þig til að láta að
vilja mínum“, öskraði hann. „Eg
get agað þig, eins og hundana
mína.“
/
14
TIMINN, sunnudaginn 16 júnf 1963 —
/