Tíminn - 10.07.1963, Blaðsíða 14

ÞRIDJA RÍKID
WILLIAM L. SHIRER
' - 1 ‘ 1 - ‘ ’ - 1 » : 1 í - » : ' : : : ■ =. ‘ ■ V. ’ ' r •'
lamaðir af innanríkisdeilum og
þar að auki að sökkva í uppgjöf,
vissu ekkert um þetta, þégar hinn
litli liðstyrkur Þjóðverja flykkt-
ist yfir Rínar-brýrnar í dagrenn
ingu 7. marz og fór inn á herlausa
svæðið. KLukkan 10 fyrir hádegi
kallaði Neurath, hinn auðsveipi
utanríkisráðherra, ambassadora
Frakklands, Bretl'ands og Ítalíu á
sinn fund, skýrði þeim frá því,
sem gerzt hafði í Rínarlöpdum, og
afhenti þeim formlega orðsend-
ingu, þar sem Lokarno-sáttmálan
um, sem Hitler hafði verið að
enda við að rjúfa, var sagt upp
— og stungið var upp á nýjum
friðaráætlunum! „Hitler laust
andstæðinga sína í andlitið", sagði
Fnancois-Poncet, „og um leið og
hann gerði það, tilkynnti hann:
„Ég flyt ykkur tillogur um frið!“f'
Aðeins tveimur klukkustundum
síðar stóð foringinn í ræðustóln-
um í Reichstag fyrir framan ofsa
káta áheyrendur, og lýsti friðar-
þrá sinni og síðustu hugmyndum
um það, hvernig hægt væri að
láta hana haldast. Eg fór yfir í
Krollóperuna til þess að sjá það,
s.em ég á aldrei eftir að gleyma,
því að það var bæði stórkostlegt
og ógnvekjandi. Eftir mikinn orða
flaum um allt hið illa, sem sam-
fara var Versalasáttmálanum og
ógnanir Bolsévismans, tilkynnti
Hitler rólega, að sáttmálinn milli
Frakka og Rússa hefði gert Lo-
karno-sáttmálann ógildan, en þann
sáttmáia höfðu Þjóðverjar undir
ritað af frjálsum vilja, gagnstætt
því sem var um Versalasáttmál-
ann. Eg skrifaði lýsingu á því,
sem á eftir fór í dagbók mína um
kvöldi’ð
— „Þýzkaland finnur sig ekki
lengur bundið af Lokarno-sáttmál
anum (sagði Hitler). Þýzka stjórn-
in hefur frá og með deginum í
dag komið á aftur algerum og
ótakmörkuðum yfirráðum ríkisins
yfir hinu herlausa svæði, með til-
liti til þess, að þjóðin hefur rétt
á öruggum landamæfum og sömu.
leiðis að varnir hennar séu tryggð
ar!“
Nú stökkva á fætur sex hundr-
uð fulltrúar, allir persónulega til-
nefndir af Hitler, litlir menn með
stóra iíkama og úttútnaða hálsa,
nagað hár og uppþembdan maga
í brúnum einkennisbúnirtgum og
þungum stígvélum . . . þeir stökkva
á fætur eins og sjálfvirkar vélar,
rétta fram hægri handlegginn í
nazistakveðju og öskra „Heil“
... Hitler lyftir hendinni til
merkis um að hann vil.ji þögn . . .
Hann segir djúpri hljómmikilli
röddu: „Menn þýzka þingsins!“
Alger þögn.
„Á þessu sögulega aúgnabliki,
þegar þýzkif hermehn í vesturhér-
uðum ríkisins ganga nú á þessum
mínútum inn í herbúðir friðar-
tíma framtlðarinnar, sameinumst
við allir í tveimur heilögum heit-
um“.
Hann Kemst ekki lengra. Þetta
eru frét.tir fyrir þennan „þinglega'’
skríl, að þýzkir hermenn séu þeg-
ar komnir inn í Rínarlönd. Allur
hernaðarandinn í hinu þýzka
blóði þeirra streymir upp til höf-
uðsins. Þeir stökkva Upp, hróp-
andi og æpandi . . . Handleggirn
ir eru réttir út í þrælsóttakveðju,
andlit þeirra afmynduð a.f tauga-
veiklunartryllingi, munnarnir ^ap
andi, öskrandi, öskrandi, augun,
brennandi af ofstæki, einblína á
hinn nýja guð, Messías. Messías
leikur hlutverk sitt af srtilld. Hann
lýtUr höfði eins og í auðmýkt og
bíður eftir þögn. Þá segir hann
fram þessa tvo eiða, röddm er
enn lág og eins og hann sé að
kafna af geðshræringu:
„í fyrsta lagi sverjum við að
láta ekki undan síga fyrir nokkru
afli í endurreisn heiðurs þjóðar
oklcar . . í öðru lagi heitum við,
að nú fremur en nokkru sinni
munum við leitast eftir að koma
á skilningí milli þjóða Evrópu, og
sérstaklega að koma á samkomu-!
ídgi við nábúaþjóðir okkar í'
vestri . . Við höfum engar land-
svæðakröfur fram að bera í Evr-
ópu! . . . Þýzkaland mun aldrei
rjúfa friðinn!“
Það leið löng stund, áður en
fagnaðarlátunum linnti . . . Fá-
einir hershöfðingjar gengu út.
Það var ekkj hægt að. komast hjá
því að taka eftir því, að á bak
I við bros þeirra duldist' tauga-
óstyrkur .. . . Ég rakst á von Blom
berg hershöfðingja . . . Andlit
hans var hvítt, og það komu kipp-
ir í kinnarnar.
Og ekki að ástæðulausu. Varn-
armálaráðherrann, sem fimm dög
um áður hafði með eigin hendi
ritað skipanirnar um að hefja að-
gerðirnar, var að því kominn að
missa kjarkinn. Næsta dag komst
ég að því, að hann hafði gefið
sveittim sínUm skipun uin að
hörfa yfir Rín, ef Frakkar virt-
ust ætla að snúast gegn þeim.
En Frakkar létu aldrei á sér
kræla. Francois-Poncet segir, að
eftir að hann hafði aðvarað stjórn
sína í nóvembermánuði, hafi
frartska yfirherstjórnin spurzt fyr-
ir um það hjá stjórninni, hvað
hún myndi gera, ef sendiherrann
reyndist hafa haft rétt fyrir sér.
Svarið var, segir hann, að stjórn-
in myndi leggja málið fyrir Þjóða
bandalagið. Reyndin var sú, að
þegar höggið kom, var það
franska stjórnin, sem vildi grípa
til gagnaðgerða, ert franska her-
foringjaráðið kom í veg fyrir það.
„Gamelin hershöfðingi", segir
Francois-Poncet, „sagði, að hern
aðaraðgerðir, hversu takmarkaðar
sem þær annars væru, gætu haft
1 för ffieð sér ófyrirsjáanlegar af-
ieiðingar og ekki væri hægt að
framkvæma þær, án þess að láta
allan hefinn vígbúast11. Það mesta
sem Gamelin hershöfðingi., yfir-
maður herforingjaráðsins, vildi
gera — og gerði — var að safna
saman þrettán herdeildum í nánd
við þýzku landamærin, en einung-
is til þess að styrkja Maginot-lín-
una. Jafnvel þetta var nægilegt
til þeSs að skjóta þýzku yfifher
stjórninni skelk í bringu. Blom-
berg, studdur af Jodl og flestum
æðstu liðsforingjunum, vildi láta
þær þrjár herdeildir, sem höfðu
fárið yfir Rín koma aftur. Eins
og Jodl bar í Niirnberg, „Þegar
tillit er tekið til þeirra aðstæðna,
sem við áttUffi við að búa, þá
hefðj franska liðið getað skotið
okkur í sundUr"
Það hefði getaö þuð — jg hefði
það vefið gert, myndi það vissu-
lega hafa orðið éndalök Hitlers,
og eftir það hefði sagan getað
tekið allt- aðra og bjartari stefnu
^ heldur en hún gerði, því að ein-
I tæðisherrann hefði aldrei getað
! staðizt slíkan reginósigur. Hitler
sjálfur v'iðurkenndi þetta. „Ef við
hefðum hörfáð“, sagði hann síðar,
„myndi það hafa þýtt sama og
að tapa“. Það voru stáltaugar
Hitlers einar, sem nú, eins og á
mörgum örlagaaugnablikum, sem
lágu framundan, björguðu málinu .
og færðu sigur Um leið og hann
lét sig engu skipta, hversu treg-
ir hershöfðingjarnir voru. En
þetla var ekki auðvelt augnablik
fyrir hann.
„Fyrstu fjörutíu og átta klukku
stundirnar eftif að ráðizt var inn
1 Rínarland1' heyrði Paui Schmidt,
túlkur hans, hann síðar segja,
„tóku meira á taugarnar en nokkr
ar aðraf í mínu lífi. Ef Frakkar
! hefðu farið lnn i Ríharlönd, hefð-
| um við orðið að hörfa með skott-
' ið á milli lapþanna, því að sá her
styrkur, sem við höíðum yfir að
|ráða, var algerlega ófttllnægjandi
' jafnvei til þess að veita hjna
| allra minnstu mótspyrnu".
Ful'lvissir um að Frakkar myndu
ekki koma. hafnaði hann afdrátt-
arlatist öllum uppástungum um
að hörfa til baka, Sem hin hik-
andi yfirherstjórn bar fram. Beck
hershöfðingi, yfirmaður herfof-
. ingjaráðsihs, vildi að foringinn
: drægi að minnsta kosti úr högg-
inu með því að lýsa yfir, að hann
. myndi ékki Víggirða svæðið vest-
ur af Rín. — Þetta var uppástunga,
„sem foringinn hafnaði algerlega"
44
leyfi?“ sagði hún gremjulega.-
„Af hverju ertu að ónáða hann?“
„Hann er með pakka af pappírs-
klútum í vasanum. Nolckuð fleira,
sem þú vilt vita?“
Þegar hann svaraði ekki, sagði
húni: „Takk“, eins þurrlega og
henni frekast var unnt og fór út.
Þegar dyrnar höfðu lokazt að
baki hennar og skóhljóð hennar
heyrðist í þurrum sandinum, kall-
aði Lynch veikum rómi til Beech-
ers: „Kctmdu hingað snöggvast".
Beecher kraup við hlið hans.
Máninn hellti skini sínu yfir ljóst
hár Lynch og brunasárin á af-
skræmdu andliti hans. Beecher sá,
hvernig sérsaukinn logaði úr aug-
um hans.
„Hvað er að?“
„Hún tók ska-mimbyssu mína“,
hvíslaði Lynch með erfiðis.mun-
um. „Hún stingur af. Eg lofaði að
gefa henni forskot. En reyndu að
stanza hana. Hún vUÍ ekkx hlusta
á mig. Hún skilur ekki“.
„Vertu rólegur“, sagði Beecher.
Lynch reyndi að rísa upp, en
áreynslan varð honum um megn.
Beecher ýtti honum hægt niður á
teppin aftur. „Reyhdu ekki svona
á þig. Hún kemst hvergi. Það eru
hundrað og fimrntíu kílómetrar
til Goulamine. Hún þoúr ekki sól
arhitann lengur en í mesta l'agi
klukkutíma".
„Hún fer ekki gangandi. Hún
komst að einhverju samkomulagi
við þessa helvítis Araba, sem fóru
hjá áðan. Hún ætlar að hitta þá
— og verða samferða þeim“.
„Hvaða vitleysa“, sagði Beech-
er. „Hún var ein með þeim í fá-
einar mínútur. Hvernig hefði hún
átt að komast að samk.ómulagi við
þá? Hún kanh ékki þeirra mál.
hvernig hefði hún átt að geta tal-
að við þá?“
Lynch hristi höfuðið hægt.
„Hún talar alþjóðamál. Þú ættir
að vita það. Eg vissi, að eitthvað
var á seyði, þegar hún kom hing
að inn aftur. Eg þekki hana. En
hún grátbændí mig um að gefa
sér tækifæri. Eg gat ekki fengið
inn í hausinn á henni, að það
þýddi ekki“.
„Heldur hún, að þeir fari með
hana til Goulamine?“
„Já“. Lynch herpti saman aug-
un af sársauka. „En þeir gera það
ekki. Þú hlýtur að skilja það.
Viltu ekki reyna að stanza hana“.
Beecher hugsaði um, hvernig
hún hafði staðið og horft ó eftir
Aröbunum ríða af stað út í eyði-
mörkina. Grannir fótleggirnir og
þrýstln brjóstin undir nælonblúss
unni. Jú, það var víst áreiðanlega
fullboðlegt alþjóðamál.
„Þeir fara ekki með hana til
Goulamine", sagði Lynch.
„Hún ætti það eiginl'ega skilið",
sagði Beecher.
„Svo mikið geturðu ekki hatað
hana“.
„Hvers vegna ekki?“
„Af því að þú ert heiðursmað-
ur, ekki annars flokks náungi eins
og ég. Þú gætir ekki óskað nokk-
urri konu slíkra örlaga".
„Hvar ætlaði hún að hitta þá?“
„Eg veit það ekki. En þeir bíða
hennar“.
Beecher ýtti upp hurðinni og
stökk niður á sandinn. • Hann
hljóp aftur fyrir stélið og yfir að
pálrnatrjánum. Máninn lýsti skært
nú og hellti geislum sínum yfir
eýðimörkina, elns og andlit Lynch
áður. Auðnin var eins og landslag
í ævintýi-i, silfurlitað og ókenni-
legt.
Hún hljóp í suðurátt. Það glitr-
aði á ljóst hár hennar sem flaks-
aðist til á hlaupunum. — Hann
hrópaði nafn hennar.
Hún sneri sér snöggt við og það
glampaði á skammbyssuna í hendi
hennar. Beecher hljóp á eftir
henni, hrasaði um ójöfnurnar með
dynjandi æðaslátt fyrir eyrunum.
„Reyndu ekki að stanza mig“,
hrópaði hún.
„Komdu aftur til flugvélarinn-
ar“.
„Þú getur fengið að drepast
þarna, en það geri ég ekki“. Gol-
an var orðin snarpari og hár henn
ar stóð aftur af henni, eins og
vængir. Andlit hennar var ná-
bleikt í mánaljósinU. „Það er von-
laust um, að nokkur finni okkur.
Og ef svo verður, eru það mín
endalok. Eg sting af, ög ef þú
reynir að hindra mig, skýt ég þig
á staðnum“. Hún byrjaði að hörfa
aftur á bak burt frá honum. „Eg
kemst til Goulamine og lögi-eglan
mun trúa sögu minni. Það máttu
reiða þig á. Eg er aðeins saklaus,
lítill túristi, sem að ósekju hefur
orðið fyrir barðinu á alþjóðlegum
giæpamönnum".
„Og heldurðu, að þeif muni
leggja trúnað á slika sögu?"
„Það et eina sagan, sem þeit
fá að heyra. Þið hin veíðið þá
öll daúð“.
„Hvernig veiztu, að þeir ætli að
fara með þig til Goulamine?"
Bros hennar var kuldalegt. „Þú
sagðir sjálfur, að ég mæti líkama
minn háu verði. Og ég hef alltaf
fengið það, sem ég hef sett upp“.
„Þú ert bölvað fífl“.
„Ertu ekki farinn að þreytast
á því að vera allt.af góði, þægi
strákurinn? Viltu endilega láta
lífið við að reyna að bjarga mér
frá verri örl'ögum en dauðanum?“
„Hefurðu komizt að samkomu-
lagi við þá?“
„Með tilliti til takmarkaðrar
tungumálakunnóttu á báða bóga
gat mér ekki skilizt annað“.
„Ertu viss um, að þú ofmetir
ekki eigið mótstöðuafl?"
Hún yppti öxlum. „Á því sviði
er ekki margt, sem ég get ekki
gleymt eftir gott, heitt bað. Iíomdu
ekki nær, Mike“
„Hlustaðu nú á mig“, sagði
Beecher rólega. Tíu metrar voru
nú á milli þeirra.. „Þú skalt ekki
vera hrædd Um, að ég féyni að
stanza þig. En hlustaðu á mig
andartak, Þú hefur þitt mat á
líkama þínum. En þessir náungar
hafa sitt eigið mat. Verðmiðinn,
sem þú héfur skellt á hann, er
af vestrænum toga. Kvöjdverðar-
boð með dýrum vínum, minka-
skinn á öxlunum og demantar um
háls og arma ásamt kurteisum
fýlginaut, sem hjálpar þér inn og
út úr dollaragrihinu. Þahnlg hljóð
ar verðmiðinn þinn. En það gilda
aðrar reglur í heirni Arabanna.
Og það verður ekki þú, sem nýtur
góðs af kaupunum. Þar verðurðu
aðeins varningur, en ekki seljandi
um leið. Og þeir vilja fá eitthvað
fyrir snúð sirtn. Þeir ríða hestum
sínum oftar en einu sinni út og
þeir heímta meira en einn lítra
úr hverri kú Þú ótt ekki eftir að
sjá Gouiamine, fyrr en þeir hafa
haft eins mikið gagn af þér og
unnt er. Og það getur tekið lang-
an tíma, jafnvei allt þitt líf“.
„Þú hefur lesið Þúsund og eina
nótt“, sagði hún og glotti hæðnis
lega. „Við lifum á tuttugustu öld.
Þú hefur kannske ekki gert þér
grein fyrir því?“
Beeéher hristi. höfuðið hægt.
„Ekki Þúsund og eiha nótt, Laura,
heldur dagblöðin. Fyrir tvejmur
árum hurfu frönsk hjón nálægt
Agadir. Það hefur ekki spurzt til
þeirra síðan. í fyrra stanzaði
amerjsk stúlka í bíl sínum á þjóð-
vegittum um fimmtán kílómetra
frá Marfakech. Þeir fundu bílirtn
skammt frá Berbaþorpi. En hana
sjálfa fundu þeir aldrei. Fyrir
hálfu ári ók kona belgísks sendi-
fulltrúa upp í Atlasfjöllin til að
Ijósmynda landslagið. Þeim hefur
ekki einu sinni tekizt að finna bíl-
inn hennar enn þá. Fjallabúarnir
og hirðingjarnir hér hafa ekki
lært að opna dyrnar fyrir kven-
fólkinu eða ganga götumegin á
gangstéttinni. Þeir hafa alizt upp
við aðrar kurteisisreglur og hafa
sln eigin iög — sína eigin fram-
komu gagnvart konum“
Beecher bentj út á endalausa
sandauðnina. „Heldurðu, að ferða
skrifstofurnar hafi einhver útibú
hét? )g heldurðu, að þú getir
kallað á næsta iögregluþjón, ef
gamanið fer að kárna? Jú, jú, það
máí vel vera, að þú komist tií
Goulamine. En það verður ef tjl
vill ekki fyrr en eftir tíu ár. Og
þá liturðu ekki lengur út eins og
saklaus, lítili túristi, Þú verðui
með sár og skeinur uffi allar
T í M I N N, mfSvikudagurinn 10. júlí 1963._
14