Tíminn - 22.08.1963, Síða 14

ÞRIÐJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
sér stað rétt á eftir og brátt verð-
ur skýrt frá, gerðu' að engu stað-
tiæfingar sem (þessar. Skömmu síð-
ar, þegar !hin tvö stóru vestrænu
lýðræðisríki og Þjóðabandal'agið
höfðu betra tækifæri til þess að
stöðva Hitler, hrukku þau undan.
og gerðu ekkert. En þennan við-
burðaríka dag fór Sohuscbnigg
samt aldrei fram á aðstoð frá
London, París, Prag eða Genf. Ef
til vill áleit hann þetta vera tíma-
eyðslu, eins og fram kemur í minn
ingum hans. Miklas forseti hafði
hins vegar haldið 'tns og hann
sagði frá síðar, að ■•n’stuiTÍska
stjórnin, sem þegar í stað hafði
tilkynnt París og London um
þýzku úrslitakostina, héldi áfram
„viðræðum“ vi ð frönsku og
brezku stjórnina allan eftirmiðdag
inn til þess að tryggja „hugar-
ástand þeirra“.
Þegar ljóst varð, að „hugar-
ástand" þelrra náði ekki lengra
en til þess að bera fram innantóm
mótmæli, þá lét Miklas forseti
undan skömmu fyrir miðnætti.
Hann skipaði Seyss-Inquart kansl-
ara og viðurkenndi ráðherralista
hans. „Eg hafði verið algerlega
yfirgefinn bæði heima og erlend-
is“, sagði hann seinna biturlega.
Eftir að hafa gefið út stórkost-
lega yfirlýsingu til þýzíku þjóðar-
innar, þar sem Hitler réttlætti árás
sína með simni venjulegu fyrirlitn
ingu á sannleikanum og hét, að
austurríska þjóðin myndi fá að
veltja sína eigin framtíð í „raun-
verulegri þjÓðaratlkvæðagreiðslu“
— Göbbels las yfirlýsinguna í
þýzka og auslurríska útvarpið á
hádegi 12. marz, — hélt Hitler til
föðurlands síns. Honum var tekið
með miklum látum. f hverju
þorpi, sem öll höfðu verið skreytt
í miklum fiýti, var fagnandi mann
fjöldi. Eft-ir hádegið náði hann til
fyrsta áfangastaðar síns, Linz, þar
sem hann hafði eytt skólaárunum.
Viðtökurnar þar voru æðisgengn-
ar, og Hitler var djúpt snortinn.
Næsta dag, eftir að hann hafði
sent Mussolini skeyti — „Eg mun
aldrei gleyma yður vegna þessa!“
— lagði hann blómsveig á grafir
foreldra sinna í Leonding og hélt
síðan aftur til Linz til þess að
halda þar ræðu:
Þegar ég fyrir mörgum árum
hvarf á braut frá þessari borg,
flutti ég með mér nákvæml. sömu
trú, sem í dag fyllir hjarta mitt.
Þið getið sjálf dæmt um, hversu
djúpar tilfinningar mínar eru nú
eftir svona mörg ár, þegar mér
hefur tekizt að gera að veruleika
þessa trú mína. Ef forsjónin kall-
aði mig einu sinni frá þessari borg
til þess að verða að foringja ríkis-
ins, þá hlýtur hún með þessu að
hafa falið mpr ætlunarverk, og
þetta ætlunarverk getur aðeins
hafa verið að sameina aftur mitt
kæra föðurl.and þýzka ríkinu. Eg
(hef trúað á þetta ætlunarverk, ég
hef lifað og barizt fyrir það, og
ég trúi því nú, að ég hafi upp-
fyllt það.
Eftir hádegi hinn 12. marz hafði
Seyss-Inquart flogið tU Linz í
fylgd með Himmer, til þess að
hitta Hitler, og þá lýsti hann full-
ur af stolti ógilda 88. grein St.
Germain-sáttaiálans, þar sem lýst
var yfir óumbreytanlegu sjálf-
stæði Austurríkis og Þjóðabanda-
lagið gert að verndara þess. Þetta
nægði ekki Hitler, sem var orðinn
alveg utan við sig vegna ákafa
austurríska fólksins. Hann skipaði
dr. Wilhelm Stuckart að koma þeg
ar í stað til Linz, en hann var að-
stoðarinnanrikisráðherrí, og Frick
ráðherra hafði sent hann í flýti
til Vínar tU þess að gera þar upp-
kast að lögum, sem gera skyldu
Hitler að forseta Austurríkis. Til
mikillar undrunar þessum lagasér
fræðingi fól foringinn honum nú
að „gera uppkast að lögum, sem
kvæðu á um algera sameiningu“,
en frá þessu skýrði hann í Niirn-
bergréttarhöldunum.
Stuckart lagði þetta uppkast
fyrir hina nýmynduðu austur-
rísku stjórn í Vínarborg sunnu-
daginn 13. marz, daginn, sem þjóð-
aratkvæðagreiðsla Schusehniggs
’hafði átt að fara fram. Miklas for-
seti neitaði að undirrita það eins
og þegar hefur komið fram, en
Seyss-Inquart, sem tekið hafði í
sínar hendur völd forsetans, gerði
það og flaug síðan seint þetta
sama kvöld aftur til Linz td þosS'
að færa foringjanum lögin. Það
var lýst yfir endal'okum Austur-
rfkis. „Austurríki er hérað í Þýzka
rfkinu,'‘ stóð fyrst í uppkastinu.
„Hitler tárfelidi af gleði“, sagði
Seyss-Inquart síðar. Þýzka stjórnin
kunngerði einnig sama daginn í
Linz htn svokölluðu sameiningar-
lög, og þau voru undirrituð af
Hitler, Göring, Ribbentrop, Frick
og Hess. Þau heimil'uðu „frjálsa,
leynilega þjóðaratkvæðagreiðslu",
sem fram skyldi fara 10. apríl, þar
sem Austurríkismenn gætu skorið
úr um „sameiningarmálið við
þýzka rikið.“ Þjóðverjarnir í rík-
inu sjálfu, tilkynnti Hitler, 18.
rnarz,, áttu einnig að greiða at-
kvæði um sameininguna, um leið
og kosning færi fram til Reichtag.
Hitler hélt ekki sína sigurgöngu
inn til' Vínar, þar sem hann hafði
búið svo lengi sem flækingur, fyrr
en eftir hádegi á máriudag, 14.
marz. Tveir ófyrirsjáanlegir at-
burðir urðu U1 þess að tefja hann.
Þrátt fyrir ofsakæti Austurríkis-
manna yfir voninni um að fá að
sjá foringjann í höfuðborginni, fór
Himmler fram á að fá einn dag
í viðbót til þess að skipuleggja ör-
yggisaðgerðir. Hann var þegar
byrjaður að handtaka þusundir
„óábyggilegra" 4- eftir nobkrar
vikur átti talan í Vín einnig eftir
að komast upp í 79.000. Auk þess
höfðu brynvarðasveitirnar þýzku,
sem svo mikið orð hafði farið af,
stöðvazt löngu áður en þær voru
komnar í námunda við hæðirnar
í kringum Vínarborg. Að því er
jodl sagði, höfðu eitthvað um 70%
skriðdrekanna stöðvazt á leiðinni
frá Salzburg og Passau til Vínar,
enda þótt Guderian hershöfðingi,
sem stjórnaði brynvarðasveitunum
ætti síðar eftir að segja, að aðeins
30% af Uði hans hefði stöðvazt.
Að minnsta kosti varð Hitler ofsa-
Téiður vegria iþessarar tafar. Hann
160
var aðeins um kyrrt í Vín, yfir
nóttina, og bjó á Hotel Imperial.
Samt gat þessi sigurstranglega
endurkoma þans til þessarar fyrr-
verandi höfuðborgar keisaraveld-
isins, sem honum fannst hafa
hafnað sér og dæmt sig í æsku til
þess að svelta og þjást í göturæs-
unum og sem nú tók svo fagnandi
á móti honum, ekki annað en kom-
ið honum í gott skap aftur. Hinn
stöðugt nálægi Papen, sem kom
þjótandi frá Berlín til Vínar með
flugvél, til þess að geta verið með
í bátíðaihöldunum, fann Hitler, þar
sem hann var að velta fyrir sér
hinu Uðna fyrir framan Hofburg,
hina fornu höll Habsborgaranna.
„Ég get aðeins lýst honum“, skrif-
aði Papen síðar, „sem utan við sig
af gleði.“
Hann átti eftir að vera í þessu
hugarástandi mestan hluta næstu
fjögurra vikna, þegar hann fór
um Þýzkal'and og Austurríki, frá
einum stað til annars og sópaði a@
sér fylgi almennings og stóru
Ja atkvæði til stuðnings sametn-
ingunni. En í sínum miklu ræðum,
lét hann ekkert tækifæri ónotað
til þess að tala illa um Schusch-
nigg eða til þess að bera á borð
fyrir menn hinar útjöskuðu lygar
um það, hvernig sameiningin hafði
átt sér stað. í ræðunni, sem hann
flutti Reichtag 18. marz, staðhæfði
hann, að Schuschnigg hefði „geng-
ið á bak orða sinna“ með
kosningafölsunum" sínum, og
svo bætti hann við, að „einungis
brjálaður, blindur maður“ gæti
hafa hagað sér á þennan hátt.
Hinn 25. marz, þegar Hitler var í
Königs'berg, hafði „kosningaföls-
nin“ orðið að „þessum hlægilega
skrípaleik“ í huga hans. Hitler
fullyrti, að bréf hefðu fundizt, sem
sönnuðu, að Schuschnigg hefði af
ásettu ráði farið á bak við hann
með því að draga allt á langinn í
1. KAFLI
Hong Kong!
Gail Stewart starði á dr. Grant
Raeburn, og braut heilann um,
hvort henni hefði misheyrzt. Að
vera beðin að fara til Hong Kong
— Hong Kong af öllum stöðum í
heiminum! í hugum margra var
þag töfrastaður — óskadraumur,
cn í hugum annarra voru bundnar
ömurlegar endurminningar einmitt
vig þann stað. Þeirra sem mundu
Gail' hafði ekki verið nema sex
ára, en hún mundi nóg — raunar
of mikið fyrir sálarró hennar. Hún
sat enn og starði á dr. Grant Rae-
burn, sem hafði sagt sinni lágu,
rólegu röddu: „Mér hefur verið
boðið starf við Malcolm Hender-
son-stofnunina, en það er alþjóð-
leg rannsóknastofnun í austur-
landasjúkdómum í Hong Kong, og
að koma með nokkuð starfslið með
mér. Eg hafði hugsað mér að taka
dr. Gordon með sem aðstoðar-
mann minn; yður sem hjúkrunar-
konu mina; ungfrú Harris sem
einkaritara minn. Við höfum unn-
ið öll sérstaklega vel saman síð-
asta árið og ég heid ég gæti ekki
komizt af án ykkar þriggja. Þeir
vilja að við byrjum sem allra fyrst
og ég vona innilega, systir, að þér
getið komið með okkur.
Gail tautaði eitthvað. Líklega
var það. „Það er mjög vingjarn-
legt af yður, að vdja fá mig með,
doktor". En hún hafði ekki hug-
ann við það, sem hún sagði. Hún
var beðm að fara til HONG
KONG, þar sem hún var fædd, þar
sem foreldrar hennar höfðu dáið
í fangabúðum. Hong Kong, þetta
nafn var letrað eldstöfum í
hjarta hennar, en hún hafði aldrei
búizt við að eiga eftir að snúa
þangað á ný.
Þögnin var löng, kannski of löng.
Grant trommaði með fingrum á
skrifborðsplötuna; hann beið, beið
óþolinmóður eftir svari hennar.
Hann sagði löks til að rjúfa
þögnina: — Jæja, systir, hvað seg-
ið þér um þetta?
Hún tók ákvörðun sína og furð-
aði sig á að hún gat gert það svo
auðveldlega:
— Ef þér viljið að ég komi með
ykkur, er mér ánægja að því,
doktor. *
Hún heyrði hann varpa öndinni,
eins og honum létti mjög við orð
hennar.
— Eg er mjög glaður að heyra
það, systir. Síðasta árið höfum
við unnið mjög vel saman. Og ég
gæti ekki hugsað mér að sú sam-
vinna slitnaði. Sannleikurinn er
sá, að ég hefð'i ekki tekið við
þessu starfi — og það er mjög
þýðingarmikið — ef ekki hefði ver
ið samþykkt, að ég fengi að koma
með tnitt starfsfólk. Eg mun nú
ganga frá helztu formsalriðm og
vona að við getum lagt af stað inn-
an mánaðar.
Hún l'eit á hann yfir borðið. Hún
sá háan, grannan mann nálægt
þrítgu, með dökkt mikið hár, stór
gáfuleg, grá augu, skarpa höku
með pétursspori; hann var gædd-
ur geysilegum viljastyrk. sem
lagði sig allan fram og krafðist
þess sama af starfsfólkinu. Hún
hafði tilbeðið hann takmarkalaust
síðan hún hóf að vinna fyrir hann.
Hann var allt, sem hún hafði
hugsað sér að karlmaður væri,
harður þó mildur, ákveðinn en
ekki sérvitur, gæddur ríkri kímni-
gáfu en lét þó aldrei kímnigáfu
sína trufla skyldutilfinningu sína.
Þegar skyldan var annars vegar,
var hann allt að því smámunasam-
ur. Stundum rak hann starfsfólk
sitt áfram við störfin með hlífðar-
lausri hörku, en þau virtu hann
enn meira fyrir það.
— Eg verð að gera einhverjar
ráðstafanir varðandi frænku mína,
sagði hún. — En ég geri ráð fyrir
að frænka mín frá Birmingham
muni koma og annast um hana.
Hann kinkaði kolli, eins og það
væri Hiálinu óviðkomandi — eins
og hann væri að brjóta heilann um
eitthvað annað.
Skyndilega brosti hann og
strangleikasvipurinn þurrkaðist
gersamlega af andlitinu:
—- Vitið þér, að ég kvíði hálf-
partinn fyrir að taka yður með,
systir. Eg vil að þér gefið mér
loforð áður en þér samþykkið að
koma.
Hún hrökk aðeins við, svo brosti
hún:
— Hverju viljið þér að ég lofi,
doktor?
— Eg ætla fyrst að segja yður
hvers vegna ég vil fá þetta loforð
hjá yður, ég vona að þér haldið
ekki að ég sé ósvífinn.
Nú hrökk hún alvarlega við;
hann dr. Grant Raeburn, ósvifinn!
Hún fann grá augu hans hvíla
stöðugt á sér, fen ópersónulega
eins og þau horfðu í gegnum smá-
sjá:
— Þér eruð of fallegar, systir,
sagði hann loks. — Það er ástæð-
an fyrir því, að ég er hreint ög
beint hræddur við að taka yður
með til Ilong Kong, nema ég hafi
loforð yðar.
Gail eldroðnaði — og það kom
mjög sjaldan fyrir hana.
Hann hél't áfram, sama óper-
sónulega rómnum, en hann horfði
enn á fagurt andlit hennar:
— Þér eruð mjög fagrar, en ég
býst við að þér vitið það.
Margir — að minnsta kosti
margir karlmenn — hljóta að hafa
sagt yður það.
Hún stamaði.
— Eg hef unnið svo mikið, ég
hef ekki haft mikinn tíma aflögu
handa karlmönnunum, dofctor.
Hann kinkaði fcolli.
— Eg veit að þér hafið ekfci átt
cnargar frístundir þetta síðasta ár.
Eg er hálfgerður þrælahaldari,
er það ekki? Að minnsta kosti fer
það orð víst af mér. Þér hljótið
einnig að hafa lagt yður fram og
unnið mikig meðan þér voruð við
nám, annars hefðuð þér ekki feng-
ið ágætiseinkunn í líffræði.
— Eg lagði mig fram, -játti hún.
— Og í frístundum mínum var ég
MUNIÐ
KodakFILMUR
í FERÐALAGIÐ
Hans Petersen
Sími 2-03-13 Bankastræti 4.
14
T í M I N N , fimmtudaginn 22. ágúst 1963 —