Tíminn - 11.09.1963, Blaðsíða 14

■s
ÞRIÐJA RÍKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
munnlega frekari tillögum um
sameiginlegar aðgerðir fyrir hönd
hershöfðingja landhersins, ef
Hitler reyndist erfiður viðureign-
ar. Sérstaklega stakk hann upp
á því, ef Hitler yrði erfið'ur, að
hershöfðingjarnir segðu allir af
sér samstundis. Og í fyrsta skipti
í Þriðja rikinu bar hann fram
spurningu, sem átti eftir ag koma
oft fram við Nurnberg-réttarhöld-
in: Hafði liðsforingi meiri lýð-
skyl'du en foringinn? í Niirnberg
afsökuðu fjölmargir liðsf'oringjar
striðsglæpi sína með þvi, að svara
þessari spurningu neitandi. Þeir
urðu að hlýða skipunum, sögðu
þeir. En Beck var á annarri skoð-
un 16. júlí, og hann átti eftir að
fylgja henni að mestu leyti árang
urslaust, til hins síðasta. Það voru
„takmörk“, sagði hann, fyrir skyld
um manna við æðsta yfirmanninn,
þar sem skynsemi, þekking og
ábyrgð fyrirbuðu manni að fram-
kvæma skipanirnar. Að hans áliti
voru herforingjarnir nú komnir að
þessum takmörkum. Ef Hitler
krefðist styrjaldar, áttu þeir að
segja af sér allir í einu. Hann
sagði, að þá væri styrjöl'd ómögu-
leg, þar eð enginn yrði til þess að
stjórna hernum.
Yfirmaður herforingjaráðsins
hafði nú verið vakinn hastarlegar
en nokkru sinni fyrr í l'ífinu. Augu
hans höfðu lokizt upp. Hann sá nú,
að það var annað og meira í veði
iyrir Þýzkaland en að hrinda frá
taugaveikiuðum stjórnanda þjóðar
innar, sem af því einu að stolt
hans hafði verið sært, var ákveð-
inn í að ráðast á Utla nágranna-
þjóð og hætta með því á, að stór-
styrjöld brytist út. Fánýti Þrið'ja
ríkisins, harðstjórn þess, ógnir,
spilling, fyrirlitning þess á göml-
um kristílegum dygðum, allt rann
þetta skyndlega upp fyrir hers-
höfðingjanum, sem einu sinni
hafði verið fyl'gjandi nazistum.
Þrernur dögum síðar, 19. júlí, fór
hann aftur til Brauchitsch til þess
að tala við hann um opinberun
sína.
Hann lagði ekki einungis til, að
hershöfðingjarnir færu í verkfall
til þess að hindra Hitler í því að
hefja styrjöld, held'ur yrðu þeir
að hjálpa td þess að hreinsa til
í Þriðja ríkinu. Það yrði að l'eysa
þýzku þjóðina og foringjann sjálf-
an undan ógnunum S.S. og flokks-
leiðtoga nazista. Koma yrði á aft
ur ríki og þjóðfélagi, þar sem lög-
in væru látin ráða. Beck lagði
breytingaáætlun sína fram í fáum
orðum:
Fyrir foringjann, gegn styrjöld,
gegn yf'irstjórn flokksleiðtoganna,
friður við kirkjuna, frelsi til þess
að láta í ljós skoðanir sínar, binda
endi á Tékka-ógnanirnar, koma á
aftur réttlæti, minnka framlögin
til flokksins um helming, byggja
ekki fleiri hallir, heldur íbúðir fyr-
ir almenning og taka upp meira
af prússneskum einfaldleika og
ráðvendni.
Beck var of barnalegur í stjórn-
málum til þess að gera sér grem
fyrir því, að Hitler, frekar en nokk
ur einn maður annar, bar ábyrgð-
ina á ástandinu í Þýzkalandi, eins
og það nú var, og hann sjál’fur var
svo andvígur. Samt sem áður var
það næsta verk Beck að halda
áfram að neyða hinn hikandi
Brauchitsch til þess að leggja
þessa úrslitakosti hersins fyrir
Hitler, þar sem ihann var beðinn
um að stöðva allan stríðsundirbún
ing. Til þess að ganga enn lengra
með þessar uppástungur sínar
kom hann því til leiðar, að leynÞ
legur fundur hershöfðingjanna fór
fram 4. ágúst. Hann undirbjó
mikla ræðu, sem yf'irmaður hersins
átti að flytja, og hvetja eldri liðs
foringjana til þess að fylkja sér
að baki hans í sameiginlegri kröfu
um, að ekki yrði af neinum nazista
ævintýrum, sem leitt gætu til
vopnaðra átaka. Sem betur fer fyr
ir Beck brást Brauchitsch hug-
rekki td þess að flytja ræðuna.
Beck varð að láta sér nægja að
lesa sjálfur bréf sitt frá 16. júlí,
sem hafði djúp áhrif á flesta hers
höfðmgjana. En engin úrslita-
ákvörðun var tekin og fundi æðstu
manna þýzka hersins lauk, án þess
að þeir hefðu haft kjark til' þess
að kalla Hitler til þess að gera

upp reikningana, eins og yfirmenn
þeirra höfðu eitt sinn gert við
Hohenzollern-keisarana og ríkis-
kanslarann.
Brauchitsch hafð'i þó nægilegan
kjark til þess að sýna Hitler bréf
Becks frá 16. júlí. Svar Hitlers var
að kalla saman, ekki hina mót-
þróafullu hershöfðingja, sem
stóðu á bak við það, heldur Þðs-
foringjana, sem stóðu næst þeim
að tign, liðsforingja úr landher
og flugher, úr mismunandi tignar-
stöðum, sem einnig voru yngri,
og hann gat betur reitt sig á, eftir
að hafa gefið þeim skerf af sinni
miklu ræðusnilld. Þeir voru kall-
aðir til Berghof 10. ágúst — Hitl-
er hafði varla farið úr fjall'avillu
sinni allt sumarið — og eftir að
hafa snætt kvöldverð, fengu þeir
að hlýða á ræðu, er samkvæmt
Jodl, sem viðstaddur var og lýsti
öllu í sinni nákvæmu dagbók, stóð
í nær því þrjár klukkustundir.
En við þetta tækifæri var mál-
snilld foringjans ekki jafn áhrifa-
mikil', og hann hafði vonað. Bæði
Jodl og Manstein, sem einnig var
viðstaddur, skýrðu síðan frá „mjög
alvarlegum og óþægilegum
árekstri“ milli von Wietersheim
hershöfðingja og Hitlers. Wieters-
heim var æðsti liðsforinginn, sem
þarna var staddur og sem æðsti
maður landhersins á vesturvíg-
stöðvunum, undir yfirstjórn Wil-
helm Adam hershöfðingja, þorði
hann að segja frá aðalvandamál-
inu, sem Hitler og OKW þögðu
yfir: að Þýzkal'and væri varnar-
laust í vestri og yrði ofurliði borið
af Frökkum, þegar mest allur her
styrkurinn væri bundinn í árás-
inni á Tékkóslóvakíu. Hann sagði
meira að segja, að ekki yrði hægt
að halda vestursvæðinu lengur en
þrjár vikur.
— Foringmn verður ofsareiður
(•segir Jodl i dagbók sinni) og þýt
ur upp og grípur fram í þessa yfir
lýsingu og segir, að í því tilfelli
sé herinn í heild einskis nýtur.
„Eg segi yöur, lierr general (öskr-
ar HUler tu naka), að þessari
stöðú verður haldið ekki aðeins í
þrjar vikur heidur þrjú árt“
Hann sagði ekki á hvern hátt
það yrði gert. Adam hershöfðingi
hafði skýrt iundi hershöfðingjanna -
4. ágúst frá því, að hann myndi
aðeins hafa yi'ir fimm starfhæfum
herdeddum að ráða í vestri, og
Frakkar myndu geta ráð'ið niður
lögum þeirra. Wietersheim virðist
•hafa gefið upp sömu tölu, þegar
hann ræddi við Hitler, en foring
inn vildi ekki hlusta. Jodl var nú
svo flæktar í töfranet foringjans,
enda þótt hann væri góður liðs
foringi, að hann yfirgaf fundinn í
þungum þönkum yfir því, að hers
höfðingjarnir virtust ekki skilja
snilligáfu Hitl'ers.
— Ástæðurnar til þessarar
kjarklausu skoðunar (Wieters-
heims), sem því miður á marga
fylgismenn innan herforingjaráðs-
ins, eru margvíslegar.
Fyrst af öllu er því (herforingja
ráðinu) íþyngt með gömlum minn
ingum og því finnst það bera
ábyrgðina á stjórnmálalegri
ákvörðun í staðinn fyrir að hlýða
og framkvæma sitt hernaðarlega
verkefni. Rétt er það, að það fram
kvæmir hið síðarnefnda með venju
bundinni hollustu, en ákafa sálar-
innar vantar, því að þegar öliu
er á botninn hvolft, trúir það ekki
á hæfileika foringjans. Og maður
ber hann ef til vill saman við Karl
XII.
Og það er jafn áreiðanlegt og
vatnið rennur niður í móti, að frá
þessari uppgjöf stafar ekki aðeins
17
hrisgrjónakássu með þessu bráð
skemmtilega fólki.
Hún brosti til Gail um leið og
hún skellti hurðinni á eftir sér.
8. KAFLI.
Grant sótti hana stundvíslega.
Hann leit á hana viðurkenningar-
augum og sagði hlýlega:
— Þér eruð mjög fallegar í
kvöld.
Hún brosti til hans.
— Þakka yður fyrir, dr. Rae-
burn.
— Setjizt inn í bílinn. Eg ætla
að aka gegnum verzlunarhverfið
fyrst.
Verzlunarhverfið var upplýst,
neonauglýsingar blöstu við, hvert
sem litið var. Flestir glugganna
voru flóðlýstir og sýndu hið fræga
og dásaml’ega austurlandasilki, gull
og silfurmuni, ilmvötn, púður og
varalit, fínleg nælonundirföt, allt,
sem nöfnurn tjáði að nefna fékkst
hér í verzlunum. Kínverskar kon-
ur svifu um, klæddar brókaðe kjól
um með klauf á báðum hliðum,
— armbönd hringluðu og hringar
glitruðu, menn í rúskinnsjökkum
reikuðu um, betlarar frá komm-
únista-Kína réttu út beinaberar
skjálfandi hendur. Börn skutust
um í mannþrönginni og sníktu
sér fáeina skildmga.
Gail horfði frá sér numin á hið
fjölskrúðuga götulíf og sagði:
— Eg veit ekki, hvað ég get
sagt, mér finnst þetta svo marg-
breytilegt og andstæðukennt.
— Það skil ég vel. Eg hef nú
verið hérna í rúman mánuð og
enn er ég orðlaus þegar ég horfi
í kringum mig, sagði Grant.
Aberdeen er lítið fiskiþorp og
stendur úti á tanga milli hafsins
og eyjarinnar Hong Kong. Þarna
úti á mjóu sundinu voru margir
djunkarar og skammt fyrir utan
voru margir veitingabátar.
Þau lögðu bílnum og gengu út
og voru innan skamms umkringd
af svartklæddum bátskonum, sem
reyndu hver um sig að fá þau til
að koma með sínum bát út í glæsi
lega veitingabátana, sem flutu fyr
ir utan.
Loks bar há og horuð kona sig
ur úr býtum og dró þau með sér
niður að lítilli trébryggju og næst
um hratt þeim niður í bát sinn.
Konan reri með sterkum, róleg-
um handtökum, að því er virtist
áreynslulaust.
Þetta var allt framandi og dá-
samlegt. Gail sat við hlið Grants
og starði á veitingabátinn, sem
þau nálguðust hægt og sígandi.
Veitingabáturinn var uppljómað-
ur og skreyttur margl'itum flögg-
um. Þaðan barst hávær kliður og
skvaldur.
Gestgjafinn stóð við borðstokk-
inn og fagnaði þeim, þegar þau
gengu um borð. Hann brosti og
hneigði sig í allar áttir og leiddi
þau inn í dýrlegan borðsal. Stórt
fiskaker var hinum megin við
gluggana, þar syntu lifandi fisk-
ar og biðu þeirra örlaga að vera
veiddir og bornir á diska gestanna.
Þar voru rækjur og sniglar, skel-
fis'kar og humar.
Eldhúsið var í einu horni sal-
arins. Þar stóðu margir matsvein-
ar, hver haf'ði sínum skyldum að
gegna, einn blóðgaði fiskinn, ann
ar hreinsaði, sá þriðji stakk hon-
um ofan í sjóðandi vatn og svona
gekk koll af kolli.
Grant pantaði tvö glös af gömlu
Maotai-víni meðan þau biðu eftir
matnum. Þau voru létt í skapi og
leið vel í félagsskap hvors annars.
— En hvð þér voruð elskulegur
að veita mér tækifæri til að kynn
ast öllu þessu, doktor.
— Gæti það ekki verið Grant,
þegar við erum ekki í rannsókn-
Maysie Greig
arstofunni? sagði hann glettnis-
lega.
Hún varð mjög hissa og roðnaði'.
— Jú — jú, auðvitað.
— Meðan við erum hér á þess-
um bát langar mig til að gleyma
því smástund, að ég er læknir og
þér eruð hjúkrunarkonan mín.
Mig langar til að kalla yður Gail.
Með sjálfum mér hef ég kallað
yður Gad í nokkurn tíma.
Það var einkennilegt að hann
skyl'di biðja hana að kalla sig
Grant. Hún hefði aldrei búizt við
því. í London hefði það verig ger
samlega óhugsandi, en hún hafði
á tilfinningunni, að hér væri fátt
óhugsandi. Og allt í einu heyrði
hún mann reka upp skellihlátur
og hún þekkti þann hlátur. Það
var bara einn maður í öllum heim
inum, sem gat hlegið svona —
Brett Dyson.
Hún ieit hægt um öxl og sá að
nokkrum borðum fjær sat hópur
fólks. AlUr hlógu og virtust ofsa-
kátir. Brett stóð við borðið og var
greinilega að halda einhvers kon
ar ræðu. Hún heyrði ekki, hvað
hann sagði, en hún horfði á hann,
horfði á brosig í djúpum bláum
augum hans — Brett. Hún sagði
nafnið hálfhátt og áður en hún
vissi af hafði hún risið á fætur
eins og hana langaði mest ti] að
þjóta til hans.
Þessi hreyfing var ósjálfráð, en
skyndilega fannst henni að hún
væri allt önnur manneskja. Hjart-j
að barðist ótt og títt í brjósti henn |
ar og hún vissi, að hún skipti lit
um. Hvað var það eiginlega í fari
Bretts, sem gerði hann svo frá
brugðinn öll'um öðrum mönnum,
sem hún hafði kynnzt?
Brett hafði komið auga á hana.
Hún heyrði hann reka upp fagn-
aðaróp:
— En hvað sé ég! Þarna er ein
mitt stúlkan, sem ég var að segja
ykkur frá! Þessi undursamlega
l’tla hetja! Þið verðið a^ hitta
hana Hann ýtti stólnum aftur svo
harkalega, að hann valt um koll.
Svo kom hann þjótandi í áttina
til þeirra.
— Gail! Þetta var skemmtilegt!
hrópaði hann skellihl'æjandi. —
Eg var einmitt að segja þeim frá
flugslysinu og hvað þú hefðir stað
ið þig óskaplega vel, og sem ég
lít upp’, þá ertu þarna í eigin per-
sónu! Komdu og hittu vini mína!
Það er verið að bjóða mig velkom-
inn hingað, en ég get ekki skemmt
mér, ef þú ert ekki hjá mér. Eg
vil að þú hittir frænda. Eg er bú-
inn að segja honum allt um þig.
Hún stamaði.
— Því miður, Brett. Eg er hérna
í boði dr. Raeburn, og sem hún
sagði þetta mundi hún, að þeir
höfðu ekki verið kynntir. — Dr.
Raeburn, hr. Dyson, Við vorum
samferða hingað í flugvélinni.
En hversu lengi hrökk sú skýr-
ing?
Hún fann, að Grant leit til skipt-
is á hana og Brett. Hún sá. að
gremjusvipur hafði færzt yfir and-
lit hans.
Brett þrýsti hönd hans. — Kom
ið þér sæUr, dr. Raehurn. Þið
verðið endilega að færa ykkur að
borðinu okkar. Eg beinlíínis
krefst þess.
— Ef yður er sama, held ég að
við . . . byrjaði Grant, en Brett
þaggað'i samstundis niður í hon-
um:
— Enga vitleysu! Eg tek ekki
mark á neinni sérvizku í kvöld;
þetta er mitt kvöld. Og það er
ekki nema hálf skemmtun, ef Gail
er ekki með líka. Svo að ég held
að þér ættuð að vera dálítið vlna-
legur og slást í hópinn. Þér eruð
doktorinn, sem hún vinnur hjá.
Hún sagði mér frá yður.
Hún vissi, að Grant mislíkaði
þetta; hann kærði sig ekkert um
að vera neyddur til að taka þátt
í gleðskap með félögum
Bretts, en þessa stundina kærði
hún sig kollótta. Hún var ólýsan-
lega hamingjusöm. Er þetta ást-
in? hugsaði hún með sér og lét
Brett leiða sig að borðinu, þar
sem vinir hans sátu.
— Og hérna er hún Gail Ste-
wart, ‘sagði Brett. — Hetjan eina!
Er ekki stórkostleg tilviljun, að
hún skyl'di líka vera hér í kvöld?
Eg hef verið að reyna að hafa
upp á henni í allan dag til að fá
hana með, og svo er hún hér. Og
þetta er yfirmaður hennar, dr.
Raeburn. Gerið svo vel og rýmið
til fyrir þeim.
T í M i N N, miðvikudagtnn 11, september 1963.
14