Alþýðublaðið - 14.11.1941, Blaðsíða 3
FÖSTUDAGUK 14. NÓV. 1941
ALÞYÐUBLAÐiÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
♦I
Ritstióri: Stefán Pétursson.
Ritstjðrn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefáh Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
Stjórnarmyndurt og kosningar.
Jópas Cnðm«ndssoM:
Siálfstæðismeni lofnðu
samstarfi
koaiðiist
Meðal annars til þess var þjóðstjórnin mynduð
eins og Hermann Jónasson hefir nú lýst yfir.
.....--------
"jAÆ’ORGUNBLAÐIÐ finnur auðsjáanlega til sektar sinnar
og flokks síns út af öllum þeim vanefndum, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn er sekur um vegna samstarfs stjórnar-
flokkanna, allt frá 1939 og til þessa dags.
Eitt meginatriðið í samningum stjórnarflokkanna er
þjóðstjórn var mynduð var það, að allt samstarf hætti milli
kommúnista og Sjálfstæðismanna. Þetta hefir nú verið stað-
fest á ótvíræðan og óvéfenganlegan hátt af Hermanni Jónas-
syni forsætisráðherra í grein hans í Tímanum í gær.
AÐ er óneitanlega dálítið
einkennilegt undirspil, sem
leikið er í Morgunblaðxnu, að-
alblaði SjáKstæðisflokksins,
þessa dagana, við umræður þær,
sem nú eru byrjaðar um mynd-
un nýrrar stjómar.
í fyrradag gat í forystugrein
blaðsins að lesa eftirfarandi
orð:
„Þegar flokkarnir fara nú í
alvöru að ræða um það, hvort
vera skuli samstarf áfram eða
ekki, er rétt að þeir geri sér
ljóst, að það var ekki vegna mál
efnalegs ágreinings, að samstarf
ið rofnaði1 nú, heldur vegna þess,
að forráðamenn sumra flokk-
anna þóttust sjá fram á, að
kosningar myndu ekki langt
undan. Þessrvegna er nauðsyn-
legt, að þingið, sem nú situr, j
taki skýrt og ákveðið af skarið j
um það, hvort ákvörðun alþing-
is frá í vor, er leið, um frestun
alimennra kosninga eigi að
standa eða ekki. Samstarf flokk
anna verður aldrei einlægt, ef
það er á vitund manna, að al-
mennar kosningar standi fyrir
dyrum“. — Þannig fórust Morg
uríblaðinu orð.
Það getur nú meira en vel
verið, að þessu blaði Sjálfstæð-
isflokksins veitist dálítið erfitt
að sjá, og iþó sérstaklega að við
urkenna, að átökin um lögbind
ingu kaupgjaldsins, sem urðu
þjóðstjórninni að falli, hafi ver-
ið mMefnalegur ágreiningur.
Því að sanníæring Sjálfstæðis-
flokksiná í því efni var, sem
kunnugt er, ekki sterkari en
það, að haim var í september
með lögbindingu kaupsins, en í
október, eftir að Aiþýðuflokk-
urinn, hafði sagt endanlegt nei,
á móti henni. Það má, með tilliti
til sláks stefnuleysis, ef til vill
segja, að um málefnalegan á-
greining hafi ekki verið að
ræða fyrir SjáOfstæðisflokkinn,
heldur aðeins um sannfær'ing-
arfaust lýðskrum, fyrst fyrir
bajndafylgjinju qg síðan fyrir
verkamannafylginu, samfara
óttanum við það að missa ann-
aðhvorf. En fyrir launastótt-
irnar mun þó verða erfitt að
sjá, að um öllu meiri mólefna-
legan ágreining geti verið að
ræða en þann, sem upp kom í
ríkisstjóminni miili Alþýðu-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins um lögbindingu kaupgjalds ■
ins eins og nú standa sakir í
landinu; enda leit Alþýðuflokk-
urfnn svo á, eins og fram kom í
ótvíræðri yfirlýsingu ráðherra
hans, að hann gæti ekki haldið
áfram að eiga fulltrúa í þeirri
stjóm, sem samþykkti slíka ráð-
stöfun.
En þetta er aðeins aukaatriöi
í þelm ummæhim Morgunblaðs-
ins, sem vitnað var í. Aðálatrið-
ið er það, að Morguniblaðið er
hér beinlínis að fara fram á, að
aukaþingið, sem nú situr, slái
því föstu, að ekki megi láta fara
fram aimennar kosningar í ná-
inni framtíð. Það sé nauðsyn-
legt, ef samstarf eigi að vera
áfram; því að „samstarf flokk-
anna verði aldrei einlægt, ef
það er á vitund manna, að al-
mennar kosningar standi fyrir
dyrum“, eins og blaðið kemst
að orði.
Á máske að skilja þessi orð
Morguniblaðsins þannig, að Sjálf
stæðisflokkurinn ætli að gera
það að skilyrði fyrir þátttöku í
áframhaldandi þjóðstjórn, að
hann fái loforð um það fiá hin-
um stjórnarfLokkunum eða al-
þingissamþykkt fyrir þvi, að al-
mennar kosningar skuli ekki
fara fram fyrst um sinn? Það
væri þá af, sem áður viar, þegar
blöð Sjálfstæðisflokksins voru
að gera sig sem breiðust yfir
því,' að ekki skyldi vera gengið
til kosninga í Norður-ísaf jarðar
sýslu í haust!
Það má vel vera, að Sjálfstæð
isflokkurinn telji sér svo nauð-
synlegt, að skjóta sér undan
dómi þjóðarinnar í náinni fram-
tíð, að hann vilji helzt gera það
að skilyrði fyrir samkomulagi
um myndun nýrrar þjóðstjórn-
ar, að ekki verði kosningar fyrst
um sinn. En jþá þorir Aliþýðu-
blaðið að segja, að Alþýðuflokk
urinn mun ekki gefa samiþykki
sitt til slíks gerræðis við lýð-
ræðið í landinu. Það var ekki
meining alþingis í vor, að fresta
almennum kosningum lengur en
nauðsyn krefði vegna styrjald-
aiástandsins. Og síðan hefir það
hvað eftir annað komið greini-
lega í ljós, ekki hvað sázt í Sjálf-
stæðisflokksblöðunum, ,þegar
þau voru að krefjast kosn-
inga í Norður-ísafjarðarsýslu í
haust, að sú nauðsyn væri ekki
lengur fyrir hendi. Það er líka
augljóst, að því verður ekki
frestað til lengdar, að láta kjósa
upp í þeim tveimur kjördáem-
um, sem þingmannslaus eru. Og
nú hefir að endingu sá þver-
brestur gert vart við sig í stjóm
arsamvinnunni, að óverjandi
væri frá stjórnarfarslegu sjón-
armiði, að láta ekki. almennar
kosningar fara fram svo fljótt
sem unrít er, jafnvel þótt sam-
komulag næðist um nýja eða
gamla þjóðstjórn næstu mánuð-
ina, meðan ekki telzt möguilegt
að kjósa árstíðarinnar vegna.
Undir slíkum kringumstæð-
um væri það ekki aðeins
fuUkomið vkirðingarleysi fyrir
okkar frjálsa stjómskipulagi,
heldur og ibeint tilræði við lýð-
ræðið í landinu, að ætla sér að'
Þetta samstarf hafði þá með-
al annars bihzt í því, að kom-
múnistar og Sjálfstæðismenn
í Hafnarfirði höfðu gert með sér
samning sem var þannig, að
Sjálfstæðismenn skyldu kjósa
kommúnista í stjórn Hlífar en
síðan skyldu kommúnistar hjálpa
Sjálfstæðismönnum til þess að.
reka úr Hlíf alla þá Alþýðufi'.okks
menn sem höfðu haft forastu .í
málefnum félagsins undanfarin ár
og sumir hverjir allt frá stofn-
un þess- Nákvæmlega sama sani-
starfið milli Sjálfstæðismanna og
kommúnista átti sér stað í bæj-
armálum á Norðfirði og þarráða
þeir enn í dag bæjarmálum í
sameiningu. Upp af þessu sam-
starfi neis hin alkunna Hafna,r-
fjarðardeila er kommúnistar og
Sjálfs;æðismenn í Reykjavik söfn-
uðw saman miklu liði, vopnuðiu(
það með baneflum og héldu því
til Hafnarfjarðar. Mörgum hinna
ráðandi manna í Sjálfstæðis-
flokknum þótti nóg um þetta
samstarf og má í því sambandi
minna á það, að þegar ríkis-
stjómin var að reyna að stílla
th friðar í deilu þessari vora
þeir Bjami Beuediktsson og Bj.
Snæbjörnsson læknir í líafnar-
firði sendir í bíl til Hafnarfjarð-
ar til þess að heyna að losa Sjálf-
stæðismenn frá kommúnistum og
skapa þannig skilyrði til frið-
samlegrar lausnar. En þeir komu
aftur með þær fréttir, að þeim,
þessum tveim ráðandi mönnum
í „verkajýðsdeildum“ Sjálfstæð-
isflokksins hér og í Hafríaírfirði,
hefði ekkert orðið ágeugt ogþeir
gætu engu fengið um það þok-
að. Svo sterk vorn þau bönd, sem
saman bundu kommúnista og
Sjálfstæðismenn. Erín í dag held-
tir þetta samstarf áfram, bæði
i Hafnarfirði og á Norðfirðri og
e- t. v. víðar, og hé'r.í Rjeykjavík
er langur vegur frá því að því sé
að fullu slitið-
byggja óframhaldandi þjóð-
stjóm á samkomulagi um það
að fresta kosningum um langan
tíma. Það þvert á móti ætti því
einmitt að byggja hina nýju
þjóðstjói'n, og ratmar hvaða
sitjórn sem mynduð yrði, ó yfir-
lýstu samkomulagi um það, að
láta almennajr kosningar fara
fram svo fljótt sem unnt er í
vor.
Samstarf bommúnista og Sjálf-
stæðismanna var um áríamótin
1938—39 orðið beinlínis þjóð-
hættulegt, miklu þjóðliættulegra
en menn alment hafa gert sér
ljóst- Nazistaöflin í Sjálfstæðis-
fíokknum virtust þá alveg vera að
ná þar yfirhöndinni og þeim var
— eins og forsprökkum koram-
únista — kunnugt um þann sam-
drátt, sem erlendis var á döfinni
milU þýzku nazistanna og rúss-
nesku kommúnistanna og sem síð
ar á árinu 1939 leiddi til hins
fræga griðasáttmála Rússlands
og Þýzkalands x>g sem varð til
þess að hleypa núverandi ófriði
aJ s.að- Hjá öllum hugsandi mönn
Hm í öllUm flokkum réði það þvi
niiklu Um, er þjóðstjórnin var
mynduð ,að takast mætti að
spiengja þetta samstarf,
Sú átylla, sem Sjálfstæðisríienn
höfðu opinberlega sér til afsökun-
arvið kommúni sia, var að Alþýðu-
flokkurinn og Alþýðusamband-
ið væri ekkr skipulagslega að-
greint. Þegar í stað, er Sjálfstæð-
ismenn ræddu þetta mál við okk-
ur í alvöra .töldum við að ekk-
ert væri því til fyrirstöðu að
sú aðgneining yrði gerð, ef sam-
starf þeirra við kommúnista hætti.
Við. beittum okkur síðar fyrir þvi,
að þetta var gerf. En hvað skeð-
ur þá? Þá svíkur Sjálfstæðis-
flokkurinn öll sin gefnu loforð
um að hætta samstarfi við f jand-
menn AJþýðufbokksins og tekur
upp samstarf við og gerir að
formanni í Dagsbrún þann mann,
seem óheiðarlegast og ódrengi-
legast hafbi veittst að Alþýðu-
samtökunum, Héðm Valdimars-
son. Moigunblaðið segir í dag
að .jefndimar hafi engar orðið“
á þessu hjá okkur Alþýðuflokks-
mönnum- Hér er eins og fyrr siað-
reyndunium snúið við. Alþýðu-
samband íslands er í dag laust
úr öllum tengslum við Álþýðu-
flokkinn. Þar hafa allir jöfn rétt-
indi, jafna aðstöðu og öllUm
frjálst að gegna þar hverju trún-
aðarstarfi sem er. ÞaÖ eru okkax
efndir. En hvar eru efrídir Sjálf-
stæðismauna í þessum málum?
Enti í dag er sams'arf milli þein®
og kommúnista í Hafnarfirði-
Enn í dag starfa þeir með
Héðni hér í RBykjavík. Enn
í dag eru þeir í samstarfi við
kommúnista í bæjarstjórn Nes-
kauipstaðar, og enn í dag er sam-
bandið svo náið, aö ef Sjólfstæ&-
ismenn halda að tillögur, sem
þeir bera fram í Dagsbrún, séu í
hættu af því, að kommúnistar þar
era þe:m andvígir, þmrfa þeir ekte
annað en að biöja Jöommúnista
að liætta við að gredða atkvæði
gegn þeim, og þá gera kommún-
istarnir það, eins og átti sér stað
um atkvæðagneiðsiuna siðustu í
Dagsbrún um það, að ganga ekkS
í Alþýbusambandið.
Það eru þessar vanefndir Sjólf-
stæðismanna, bæði í þessum efn-
um og öðmm, sem nú era að
boma þeim í koll, en eiga þó eft-
ir að gera það miklu betur síð-
ar, ems og ég mun sýna fram á
bráðíega.
Féla§g iinflra jafnaðarmanna;
Aðalf undur
félagsins verður n. k. mánudag 17. nóv. kl. 8.30 e. h. í
Iðnó uppi.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Félagar f jölmennið og mætið réttstundis.
STJÓENIN
Karlmannaskór
margar tegnadir
nýkonmar.
vIlL.__£___— /k-k...