Alþýðublaðið - 01.03.1942, Blaðsíða 4

ALOYÐUBLADIÐ
► • (%
Ekkii pvingniiarráðstafanir keldir
rannhæfar dýrtfðarráðstafanír.
---———---
Greinargerð fyrir dýrtíðarlagafrumvarpi Aiþýðuflokksins.
ÞESS var getið í Alþýðublaðínv. í fyrradag, að Alþýðu-
flokkurinn hefði, aulc gengishækkunarfrumvarpsins,
lagt fram á alþingi 'sérstakt frumvarp til laga um ráðstaf-
anir gegn dýrtíðinni, nokkurnveginn samhljóða því, sem
hann lagði fyrir aukaþingið.
Þar eð Alþýðublaðið birti frumvarpið þá, lætur það sér
nú nægja, að birta hina ýtarlegu greinargerð flutnings-
manna fyrir því, en í henni eru allar aðaltillögur frum-
varpsins taldar upp, og fer hún hér á eftir.
4
fUþíjðttblaMð
Útgcí'andi: Alþýffuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pjetursson
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902
Símar afgreiðslu: -4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýffuprentsmiðjan h. f.
titvarpsnmræðQrnar
á alpingi á morgnn.
Kúgunarlögin gegn
LAUNASTÉTTUNUM,
bráðabirgðalögin um hinn svo-
kallaða gerðardóm í kaupgjalds
og verðlagsmálum, koma til
fyrstu umræðu í neðri deild al-
þingis á morgun.
Um langt skeið hefir ekki af-
greiðslu nokkurs máls á alþingi
verið beðið með annarri eins ó-
þreyju. Ekki aðeins sú spurn-
ing er nú á allra vörum, hvort
alþingi muni virkilega veita
samþykki sitt til slíkrar laga-
setningar, sem banna launa-
stéttunum að berjast á áður
löglegan hátt fyrir bættum
kjörum, á sama tíma og atvinnu-
rekendur raka saman ævintýra-
legri gróða en dæmi eru til, og
gerir þær raunveulega að rétt-
lausum þrælum í þjóðfélaginu.
Menn spyrja einnig, hvort það
sé mögulegt, að alþingi geri
sjálfu sér þá óvirðingu, að
gleypa við bráðabirgðalðgum
svo alvarlegs efnis, sem sett
hafa verið þvert ofan í yfir-
lýstan vilja þess fyrir aðeins
þremur mánuðum. Mönnum
dylst ekki, að það er meira en
réttur og hagsmunir launastétt-
anna, sem hér er í húfi. Það er
engu síður réttur, vald og virð-
ing alþingis sjálfs.
Það hefii- nú verið tilkynnt,
að fyrstu umræðunni um
bráðabirgðalögin á alþingi á
morgun verði útvarpað. Það
var þó ekki ætlun stjórnarinn-
ar. Hún gat bara ekki hindrað
það af því, að Alþýðuflokkur-
inn krafðist þess og þingsköp
mæla svo fyrir, að það sé skylt
að láta útvarpsumræður fara
fram um mál, ef einhver þing-
flokkur óskar þess. En það var
á valdi hennar, að ákveða,
hvenær útvarpsumræðurnar
skyldu fara fram, og hún notaði
sér það vald til þess að ákveða
þær einmitt á þeim tíma dags,
sem ólíklegast er að almenn-
ingur hafi nokkurn möguleika
til þess að hlustá á þær! Svo
mikinn beyg hefir hún af því,
að þurfa að standa reiknings-
skap gerða sinna og gerræðis
frammi fyrir alþýðu manna.
Fyrirlitlegri franakomu stjóm
ar er vart hægt að hugsa sér.
Meðan hún gat einokað útvarp-
ið og meinað Alþýðuflokknum
að gera þar grein fyrir afstöðu
sinni, voru ráðherramir ekkert
smeykir við það, að tala í út-
varpið að kvöldi. Það er enn
ógleymt, hvernig þeir notuðu
sér þá aðstöðu sína rétt eftir
útgáfu kúgunarlaganna til þess
SÍÐAN HEIMSSTYRJÖLD-
IN BRAUZT ÚT, hefir
skapazt hér í landinu ægileg
dýrtíð eða verðbólga. Flestir
virðast sammála um, að þessi
þróun stefni til hins mesta ó-
farnaðar, en um orsakir dýr-
tíðarinnar og leiðina út úr ó-
göngunum eru menn ekki jafn
sammála.
Flutningsmenn telja megin-
orsakir dýrtíðarinnar hingað til
þrjár:
1. Verðhækkun á erlendum
vörum, og hefir hin mikla farm-
gjaldahækkun átt sinn drjúga
þátt í henni.
2. Hin stórfellda hækkun á
innlendum neyzluvörum. '
8. Hin mikla kaupmáttar-
aukning, er stríðsgróði útgerð-
arinnar flæddi yfir landið, og af
völdum brezka setuliðsins hér
á landi.
í .sambandi við hinar miklu
farmgjaldahækkanir er bent á
það, að eftirlit með farmgjöld-
unum hefir verið algerlega van-
rækt, enda þótt augljóst sé, að
farmgjaldahækkunin hlaut að
leiða til mikillar aukningar á
dýrtíðinni - í landinu, að Eim-
skipafélag íslands eitt hafi árið
1940 grætt á 5. milljón króna,
þrátt fyrir gífurlega aukinn út-
gerðarkostnað. Ofan á þessar
gífurlegu upphæðir eru síðan
lagðir tollar og síðan álagning
ofan á allt saman.
Um verðhækkun íslenzku
afurðanna er bent á það, að
þrátt fyrir hin háu farmgjöld,
hafi þó verðhækkun íslenzkra
afurða orðið langtum meiri en
á erlendri nauðsynjavöru, og
hafi hún venjulega verið helm-
ingi meiri en hækkun kaup-
gjaldsins á hverjum tíma.
Af 72 stigum, sem vísitalan
hafði hækkað 1. okt. 1941, stöf-
uðu 37 stig eða meira en helm-
ingur frá hækkun á kjöti, fiski,
mjólk og feitmeti og innlendum
garðávöxtum. Þá er vakin at-
hygli á því, að það eru opinber-
ar verðlagsnefndir, sem hafa að
miklu leyti staðið að verðhækk-
unum á ofangreindum vörum.
Hinn mikli stríðsgróði útgerð-
arinnar, sérstaklega af ísfisk-
sölunum og dvöl og fram-
kvæmdir hins erlenda setuhðs
hafa skapað hina miklu kaup-
að blekkja þjóðina um það, sem
fram var að fara, og brígzla Al-
þýðuflokknum, sem neitaði
var um tækifæri til að bera
hönd fyrir höfuð sér. En nú,
þegar ekki verður lengur hjá
komizt, að mæta gagnrýni
hans í útvarpinu frammi fyrir
þjóðinni, er því harðneitað, að
láta útvarpsumræður fara
fram að kvöldi dags, og þær á-
kveðnar rétt eftir hádegið,
þegar enginn vinnandi maður
getur hlustað, nema því að-
eins, að hann taki sér beinlín-
is frí frá vinnu.
Hvaða furða, þótt mönnum
blöskri gerræðið og óskamm-
máttaraukningu, sem er hin
þriðja meginorsök dýrtíðarinn-
ar. Hvorttveggja hefir skapað
óhemju framboð á erlendum
gjaldeyri, sem bankarnir hafa
yfirfært, og síðan koma þessir
peningar fram sem kaupgeta á
íslenzkum markaði. Þar sem
vöruframboð hefir ekki aukizt
áð sama skapi og verðlagseftir-
litið auk þess verið ófullnægj,-
andi, hefir aíleiðingin orðið ó-
eðlileg hækkun vöruverðs.
Þessari kaupmáttaraukningu
hefði mátt mæta á tvennan hátt,
með gengish'ækkun og skatti á
stríðsgróðann.
Gengishækkunin hefir til
þessa ekki verið fær vegna
verzlunarsamninga við Breta,
en þar sem viðhorfið er nú ger-
breytt á þessu sviði, leggja þing-
menn Alþýðuflokksins fram til-
lögur um að gengi íslenzku
krónunnar verði hækkað til
samræmis við það, sem var fyrir
gengisbreytinguna 1939.
Alþýðuflokkurinn hefir einn-
ig lagt til, að stríðsgróðinn væri
skattlagður mikið meira en gert
hefir verið, bæði með hærri
beinum stríðsgróðaskatti og út-
flutningsgjaldi á hinar háu tog-
arasölur.
Það er að áliti flutnings-
manna frumvarpsins hin mesta
fjarstæða, að kaupuppbót laun-
þeganna sé ein af aðalorsökum
dýrtíðarinnar. Kauphækkunin
er afleiðing en ekki orsök dýr-
tíðarinnar. Er augljóst, að ef
lægra kaup hefði verið greitt
'þetta tímabil, hefði hlutur
stríðsgróðamannanna einungis
orðið stærri, en engar líkur til
þess, að verðbólgan hefði orðið
minni. Kaupmáttaraukningunni
hefði aðeins verið öðru vísi
skipt, auðurinn færzt á enn
færri hendur.
Þessu til stuðnings er beftt á
reynduna 1914—1918, þegar
kaupgjald hækkaði mjög lítið,
en dýrtíðin óx jafnt og þétt engu
síður en nú. Enn fremur á
reynz'iuna árið 1940, þegar ekki
var greidd full verðlagsuppbót.
Enda þótt Alþýðuflokkurinn
viðurkenni ekki, að hægt sé að
ráða niðurlögum dýrtíðarinnar
með þvingunarráðstöfunum
gegn launastéttunum, telur
hann hina mestu nauðsyn að
gera öflugar ráðstafanir til
viðnáms dýrtíðinni.
TÍMINN birtir í gær grein
eftir Jónas nokkurn
Jóhannsson, bónda í Öxney á
Breiðafirði, þar sem farið er
eftirfarandi orðum um verka-
lýðssamtökin hér á landi:
„í skjóli þessara samtaka hefir
vaxið skaðleg rneinsemd á þjóðar-
líkamanum. Við getum skipt
henni í þrjú mein og sagt, að
tvö séu illkynjuð, en eitt ban-
vænt.
Fyrst er það, sem öllum fram
leiðendum hefir borið saman um
í allmörg ár, jafnvel við hvaða
framleiðslu sem er, að kaupinu er
ekki stillt í hóf við framleiðsluna.
Annað o gmiklu verra er það,
að fjöldi af ungu fólki, sém alizt
hefir upp innan vébanda verka-
mannahreyfingarinnar, er ekki
starfshæft vegna ómennsku.
Þriðja og hið banvæna mein er,
að fólk þetta er búið að tapa allri
sjálfsbjargarviðleitni og þeirri
þrautsegju, sem hefir verið megin
þáttur í íslenzku þjóðlifi.“
Sunnudagur 1. marz 1S4JL
Áður var minnzt á tillögur Al-
þýðuflokksins um gengishækte-
un og aukinn stríðsgróða katt.
Auk þess leggur Alþýðuflokk-
’urinn til, að gerðar séu ráðstaf-
anir' þær, sem felast í þessu
frumvarpi og eru aðalatriði þes*
þau, sem hér segir
1. Skipun 3 manna ríkisverSi-
lagsnefndar eftir tilnefn-
ingu þriggja stærstu þing-
flokkanna. Alþýðuflokk-
urinn leggur til, að hinn
svo kailaði gerðardómux,
sem nú er starfandi, sé
lagður niður
2. Fastari grundvallarreghir
fyrir verðlagseftirlitið tiE
þess að starfa eftir.
3. Lækkun farmgjalda á
skcmmtunarvörum niður
í það, sem þau voru fyrir
stríð, og sé þá miðað við
Kaupmannahafnar-farm-
gjöld.
4. Afnám allra tolla á þess-
um sömu vörum, auk
nokkurra annarra vöru-
tegimda.
5. Stofnun dýrtiðarsjóðs og
ákvæði um tckjuöflun tiE
hans til þess að koma f
veg fyrir aukning dýrtíð-
arinnar. Dýrtíðarsjóði séu
tryggðar ca. 13 milljónir
kr. tekjur, auk útfluín-
Frh. á 6. síðu.
forkólfum Alþýðuflokksins, að hin
neikvæða afstaða, sem flokkurinn
hefir tekið í dýrtíðarmálunum
hlýtur að hafa þær afleiðingar, að
flokkurinn leysist upp og þurkast
út með öllu.“
Jú, það hefðí verið eitthvað
betra fyrir Alpýðuflokkinn að
vera með gerðardómslögunum
eins og Sjáífstæðisflokkurinn!
Þá hefði slíkur voði ekki vofað
yfir honum. En er ekki Morgun-
blaðið fyrir löngu búið að segja,
að Alþýðuflokkurinn sé „dauð-
ur flokkur"? Nú virðist þó svo
af orðum þess, að eitthvað sé
eftir af honum enn,
#
Tíminn varar í léiðara sínum
í gær alvarlega við þeirri
hættu, sem þjóðinni standi nú
af of mikilli auðsöfnun á hend-
ur einstakra manna. Hann segir:
„Eins og nú standa sakir er
mikil þjóðfélagsleg hætta af því
búin, að of mikill auður safnist
á hendur einstakra manna í þjóð-
félaginu. Með því fá þeir aðstöðu
til ofríkis í atvinnu og fjármáluin
þjóðarinar. Með blaðakosti geta
þeir verndað hagsmuni sína og
sveigt fjölda manna til fylgis við
sig. Þeir vilja greiöa sem lægsta
skatta og berjast því gegn hæfí
legum skattalögum. Þeir kaupa
hús, jarðir og skip í stórum stil
og gera þá, sem þar starfa, að
þjónum sínum og handbendum."
Já, Tíminn getur skrifað góð-
ar hugvekjur. Það kostar ekk-
ert. Það er hægt að hafa sam-
vinnu við Ólaf Thors, þrátt fyrix
það, í stjórn landsins, jafnvel
þótt vitað sé, að hann sé einn
þeirra, sem helzt „vilja greiða
sem lægsta skatta".
feilnin, og gripið sé til óvenju-
legra ráða á móti. Alþýðusam-
bandið hefir nú opinberlega
hvatt menn til þess, að svara
ósvífni stjórnarinnar með því,
að taka sér frí eftir hádegi á
morgun og hlusta á útvarps-
umræðurnar, hvort sem Fram-
sóknar- og Sjálfstæðisflokks- }
stjórninni líkar það betur eða |
verr.Það er því ekki óhugsandi
að krókur komi á móti bragði.
Ráðherramir og stuðnings-
menn þeirra á alþingi skyldu í
öllu falli ekki skáka í því skjóli
á morgun, að ekki verði hlustað
á þær umræður, sem þar fara
fram.
Hvernig lízt verkamönnum á?
Þarna hafa þeir ofurlítið sýnis-
hom af þeim anda, sem Fram-
sóknarflokkurinn hefir alið
upp í sveitunum. Það er ekki
að furða, þótt formaður hans
kalli sig „sætti manna“ á landi
hér. En meðal annarra orða:
Hvað myndi Tíminn hafa sagt,
ef svo vinsamleg orð hefðu stað-
ið í Alþýðublaðinu um bændur
landsins?
Morgunblaðið hefir nú mikl-
ar áhyggjur út af fpamtíð Al-
þýðuflokksins. Það skrifar í
leiðara sínum í gær:
„Þeim er nú að verða það ljóst,