Alþýðublaðið - 04.03.1942, Blaðsíða 4

4
ÁJucYÍkudagur 4. tszszz
Jón Axel Pétursson:
Hvað tekur við í Reykjavík
pegar Bretavinnan hættir?
lUfrijðttblaiHð
Útgefanði: AlþýSaflokknrinn
Ritstjóri: Stefán Pjeturæon
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og
4002
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýfti prentsmiðjan h. f.
Gengishækkun
STJÓRNARBLÖÐIN hefir
sett einkennilega hljóð
við hið framkomna frumvarp
Alþýðuflokksins um hækkun á
gengi krónunnar upp í það —
sem það var fyrir gengis-
lækkunina árið 1939. Vísir
steinþegir, Tíminn reynir að
snúa sig út úr málinu með ó-
merkilegum skætingi í garð
Alþýðuflokksins, en forðast að
ræða frumvarpið cjálft. Mgbl.
eitt hefir minnzt ofurlítið nán-
ar á það, og á, eins og vænta
mátti um blað Ólafs Thors, —
erfitt með að leyna óánægju
sinni.
Morgunblaðið þorir þó ekki
að taka beinlínis afstöðu á
móti gengishækkun — til þess
er það sjálft of oft búið að
gefa lesendum sínum vonir
ujt hana, þó að það hafi senni-
lega aldrei meint neitt með
slíku hjali, frekar en með svo
mörgu öðru lýðskrumi, sem
það hefir verið með í áróð-
ursskyni fyrir flokk sinn. En
Morgunblaðið talar um það
eins og einhverja ósvífni af
Alþýðuflokknum, að hann
skuli hafa tekið það á orðinu
og gert alvöni úr tillögunum
um gengishækkun, sem aðrir
hafa aðeins gasprað um. Var
blaðið að dylgja eitthvað um
það á laugardaginn, að gengis-
hækkunarfrumvarp Alþýðu-
flokksins væri ekki tímabært.
Hins vegar væri „alþingi, hve-
nær, sem er, reiðubúið að
samþykkja gengisbreytingu, ef
ekki væri hér annar þröskuld-
ur í vegi.“
Með þessum dularfullu orð-
um er Morgunblaðið bersýni-
lega að reyna að læða því inn
hjá lesendum sínum, að al-
þingi hafi ekki frjálsar hendur
til þess, að hækka gengi krón-
unnar, en að Morgunblaðinu
og aðstandendum þess sé geng
ishækkunin engu að síður mik-
ið áhugamál. Væri hið síðara
rétt, þá myndi blaðið þó ekki
segja hið fyrra. Því það er al-
gerlega ósatt. Alþingi hefir
fullkomlega frjálsar hendur í
þessu máli, síðan við losnuð-
um við þá skuldbindingu í við-
skiptasamningunum við Breta
um áramótin, að breyta ekki
gengi krónunnar. Og þetta
veit Morgunblaðið mæta vel.
Því til sönnunar skal þetta
tilfært: Aðeins viku áður en
Morgunblaðið kóm með þessar
mótbárur gegn gengishækkun-
arfrumvarpi Alþýðuflokksins,
sem hér hefir verið vitnað í,
flutti það langa grein eftir G.
Thoroddsen prófessor, einn af
gæðingum S j álfstæðisflokks-
EGAR ENDURBYGGING-
IN á gamla bænum og
skipulagningin á Grjótaþorp-
inu hefir náð því hámarki und-
ir forustu Sjálfstæðisflokksins,
að nálægt því, sem talið er að
staðið hafi bær Ingólfs Arnar-
sonar, hefir nú verið reist
bráðabirgðavörugeymsla úr
bráðabirgðaefni, en draumurinn
um kvennaheimilið Hallveigar-
staði en liðinn hjá í bili!
Þegar undirbúningi undir
aukna útgerð frá Reykjavík, að
aflokinni Bretavinnunni, er svo
langt komið, að Óskar Halldórs-
son, sem gerði út skip frá
'Reykjavík í stríðsbyrjun, er nú
skráður ásamt skipum sínum í
Kothúsum í Garði, og bæði hann
og skipin eru hér einungis sem
gestir, en hlutafélagið Hængur,
sem fætt er hér og upp alið og
á togarann Baldur, hefir nú allt
í einu fært heimilisfang sitt til
Bíldudals, sjálfsagt til þess að
létta áhyggjum af vissum Reyk-
víkingum!
Þegar svo að segja öll hin
meiri sjávarútvegspláss hefja
byggingu fiskiskipa, nema
Reykjavík!
Þegar húsin hér í bænum
ganga orðið kaupum og sölum
við tvöföldu og þreföldu verði!
Þegar Jaunastéttirnar fá svo
að segja fyrirhafnarlaust dýr-
tíðaruppbótina — en líka dýr-
tíðina!
Þegar bankastjórar Lands-
bankans og lögfræðingamir í
Sjálfstæðisflokknum eiga að
halda launum launastéttanna í
skefjum og ákveða verðið á
maís!
Þegar hæstmóðins hríðskota-
og gasbombu-byssur em fluttar
inn af íslenzkum stjórnarvöld-
um í fyrsta sinn!
Þegar Jónas frá Hriflu sting-
ur upp á í bæjarstjórninni, en
Sjálfstæðisflokkurinn kýs þá,
sem hann stingur.upp á!
— Já, þá er ekki nema von
til þess, að skólastjóri Iðnskól-
ins, um dýrtíðarmálin. Þar gat
að lesa eftirfarandi orð:
„Það er af öllum viður-
kennt, að íslenzka krónan sé
nú skráð lægra verði en rétt-
mætt sé miðað við viðskiptaá-
standið út á við. Allir viður-
kenna og, að nauðsynlegt sé,
að fá leiðréttingu á þessu, en
þetta hefir hingað til strandað
á samningi eða samkomulagi
við Breta. Nú skilst manni, að
þessar hömlur séu ekki lengur
fyrir hendi.. . “
Þetta vissi Morgunblaðið og
þorði að birta þ. 21. febrúar.
Þá treysti það því, að það yrði
ekki tekið á orðinu og gæti
komizt upp með lýðskram. En
þ. 28. febrúar, þegar gengis-
hækkunarfrumvaip Alþýðu-
flokksins er komið fram, flýt-
ir það sér að venda sínu kvæði
í kross og segir, að „hér sé
annar þröskuldur í vegi,“ en
vilji alþingis!“
™ • .................
ans, Helgi Hermann Eiríksson,
taki sér penna í hönd og lýsi
því rækilega, hvert ógurlegt ó-
frelsi muni ríkja, ef andstæð-
ingar Sjálfstæðisflokksins tækju
við stjórn á bænum.
Þá er heldur ekki að furða,
þó að hann lýsi því hátíðlega
yfir, að hann vilji sams konar
frelsi og birzt hefir á undan-
förnum árum í aðgerðum bæj-
arstjórnarinnar, en rétt svona til
smekkbætis fyrir launastéftir
bæjarins lofsyngur hann bannið
við launahækkunum, lögin um
gerðardóminn. Já, hvílík bless-
un fyrir Reykvíkinga!
Allur sá mikli fjöldi, sem nú
stundar Bretavinnu ýmist hjá
Bretum sjálfum eða hjá þeim,
sem vinna í þeirra þágu, svo og
aðstandendur þeirra og raunar
allir þeir, sem hugsa vilja um
hag Reykjavíkur, líta nú senni-
lega ekki jafn björtum augum
þetta svo kallaða einstaklings-
frelsi, sem er fyrst og fremst
frelsi þeirra ríku til þess að
verða ríkari, og margur mun
sá, er mundi vilja fá þeirri
spurningu svarað: Er það nú
tryggt, að ekki fari fleiri suður
í Kothús eða vestur á Bíldudal
með skipin sín, og það þótt hér
verði komin dýrindis bátahöfn
og aftxir verði tekið upp útsvars-
frelsi útgerðarinnar? Er það
tryggt, að það freisi, sem birtist
í þeim myndum, sem dregnar
voru upp hér að framan, og sem
er í öfugu hlutfalli við það, sem
á sér stað í öðrum löndum, færi
fólkinu í Reykjavík að Breta-
vinnunni lokinni þann sjálf-
sagða rétt, að geta fengið vinnu
við heilbrigð störf fyrir laim,
er gjöri því kleift að lifa
menningarlífi? Er það tryggt,
að þeir sem nú fá að njóta svo
að segja ótakmarkaðs frelsis
til að græða og þeir, sem fara
méð meirihlutann í bæjar-
stjórninni svari ekki eins og
þeir svöruðu fyrir stríð, er at-
vinnuleysið barði að dyrum. —
En húsbændur Morgunblaðs-
ins skulu ekki hugsa, að þeir
komist upp með neinar blekk-
ingar í þessu máli. Frumvarp
Alþýðuflokksins mun innan
skamms koma til fyrstu um-
ræðu á alþingi. Og almenningur
mun fylgjast vel með, hvernig
því verður tekið. Astæðan, sem
var til gengislækkunarinnar ár-
ið 1939, er fyrir löngu burtu
fallin. Útgerðin, sem iþá var á
hausnum, græðir nú á tá og
fingri. Og launastéttirnar, sem
þá tóku á sig byrðar gengis-
lækkunarinnar til þess að rétta
útgerðina við, eiga kröfu til
þess, að gengið verði nú aftur
hækkað. Það er líka beztá dýr-
tíðarráðstöfunin, sem hægt væri
að gera. Hækkun á gengi krón-
unnar nú, er yfirleitt bæði rétt-
lætiskrafa og hagsmunamál yf- {
irgnæfandi meirihluta þjóðar-
innar. ' j
Það er ekki okkar hlutverk,
heldur ríkisstjórnarinnar?
Er það tryggt, að viðbúnað-
ur til þess að tryggja Reylt-
víkingum sómasamlega af-
komu að stríðinu loknu, þegar
afturkastið kemur, sé eins rík-
ur í huga valdhafanna og það
að sjá bændum fyrir ódýrari
áburði með því að snara út úr
ríkissjóðnum hálfri milljón kr.
svona rétt til uppbótar á
smjör og kjötverðið? Það kann
að vera að þess sé von, en exm
þá örlar ekki á neinu í þá átt.
Þegar fjárhagsáætlun Rvík-
ur fyrir yfirstandandi ár var
afgreidd, bárum við fulltrúar
Alþýðuflokksins meðal ann-
arra tillagna fram einkar sak-
lausa tillögu. Hún hljóðar svo:
„Bæjarstjóm samþykkir
að láta byggja hér í hænum
á þessu ári 1Q0—150 smálesta
járnskip með Diesel-vélum til
fiskveiða„ og verja til þess
hluta af handbæru fé bæjar-
ins um síðustu áramót. Jafn-
framt felur bæjarstjóra borg-
arstjóra og bæjarráði alla
framkvæmd í máli þessu, svo
og að leita eftir þriðjungs-
framlagi frá rikissjóði.“
\TÍSl verður enn tíðrætt um
™ þjóðstjómina sálugu og
hann harmar það mjög, að hún
skyld’. ekki halda áfram. í leið-
ara Vísis í gær getur að lesa
eftirfarandi orð um þetta:
„Tvímælalaust var það íslenzku
þjóðinni hið mesta happ, er deil-
ur voru lagðar á hilluna og tekin
upp samvinna allra ábyrgra flokka
um stjó'rn landsins. Flokkssjónar-
miðin voru látin víkja fyrir þjóð-
arnauðsyninni, og gaf það góðar
vonir um einingu og samstarf, þótt
þær vonir sýnist nú ekki munu
rætast nema að nokkru leyti.“
Það má segja um Vísi, að
enginn veit, hvað átt heíir, fyrr
en misst hefir. Þegar þjóðstjóm-
in var mynduð, voru það ein-
mitt aðstandendur Vísis, sem
harðast börðust gegn því, að
Sjálfstæðisflokkurinn ætti
nokkurn þátt í henni. Þeir voru
þá ekki alveg á því, að „flokks-
sjónarmiðin væru látin víkja
fyrir þjóðarnauðsyninni.“ Og
yfirleitt er það alveg nýtt, að
heyra svo hjartnæm orð um
þjóðstjórnina í Vísi. Eða hvað
er langt síðan, að hann sagði,
að fulltrúi Alþýðufloksins væri
„óþarft fimmta hjól í henni“?
Hvað er Vísir, vesalingurinn,
því nú að kvarta? Hefir hann
ekki einmitt fengið það, sem
hann vildi?
í leiðara Vísis í gær var enn-
fremur eftirfarandi klausa:
Áður en við réðumst i þettu,
höfðum við tal af forstöSa
manni stærstu vélsmiðj uimr
hér og fannst honum það
alla staði vel til fallið, að hai-
ízt yrZi har.da í bessu efni, ojf
mjög litlir tekniskir örðugieik-
ar á því að framkvæma sUfca
byggingu. Við hugsuðiim sem
svo, nú er um að gjöra að hefj-
ast handa, komast yfir byrj-
unarörðugleikana, sem slikri
smíði hljóta að vera samfara
og vera við því búnir að hér
geti hafizt síaukin skipasmiði
jafnt úr járni sem úr tré. —
Það mun heldur ekki verða
vanþörf á því að ríki og bær
snúi í tíma bökum samam og
búi sig undir það, að mæta
þörfunum fyrir vinnu — og
auknum skipakosti að stríðínu
loknu. Hitt álitum við næstum
víst, en það var, að skólastjóri
Iðnskólans og fulltrúi iðnaðar-
ins, eins og það er orðað í Mbl.,
mundi fylgja okkur að málutn
í þessu. Og við sáum í anda
kjölinn lagðan vestur í Slipp,
og kjalsíður og loks band af
bandi og plötur tengdar við
plötur og ótal hendur í fram-
tíðinni vinna í sveita síns and-
litis nauðsynleg störf, fyrir
sjálfa sig, bæjarfélagið og
landið í heild — fyxsta
járnskipið hafði verið byggt á
íslandi — í höfuðborg landsins
— fleiri mundu á eftir koma.
Ég sá það ekki þá, en ég sé
það nú, að við gerðum eina vit-
leysu í þessu máli og hún var
Frh. á 6. svðu.
„Gera má ráð fyrir að allir
þjóðhollir-menn æski þess eindreg-
ið að sundrungaröflunum verðí
ekki frekar ágengt í þjóðlífinu, em
orðið er, en af því leiðir óhjá-
kvæmilega að þeir fylkja sér eim
sem fyr undir merki Sjálfstæðis-
flokksins, sem í öllu hefir reynzt
köllun sinni trúr. Mun það koma
í ljós við bæjarstjórnarkosning-
arnar, að fylgi flokksins hefir
aldrei verið öruggara en nú, af því
að menn skilja það, að afstaða
flokksins í dýrtíðar- og kaupgjalds-
málunum var hin eina rétta.“
Hvaða afstaða er það? Hafðí
ekki Sjlfstæðisflokkurinn eina
afstöðu í dýrtíðar- og kauplags-
málunum í október, þegar hann
var „eindregið fylgjandi“ tillög-
um Framsóknarflokksins um
lögbindingu kaupgjaldsins, aðra
í nóvember, þegar hann greiddi
atkvæði á móti þeim á þingi,
og þá þriðju í janúar, þegar
hann tók höndum saman við
Framsóknarflokkinn um stofn-
un lögþvingaðs gerðardóms
með bráðabirgðalögum? Og er
það þá ekki til nokkuð mikils
mælzt, að menn láti sér skilj-
ast, að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi haft „hina einu réttu af-
stöðu“ í þessum málum, og
fylki sér um hann við bæjar-
stj órnarkosningarnar af þeirri
ástæðu?
Það er margt skrítilegt í
harmóníu og undarlegt í kýr-
höfðinu, sagði Stefán skóla-
meistari. Og sama má segja um
leiðara Vísis.