Alþýðublaðið - 04.03.1942, Blaðsíða 5

ÍJiðvíkuáai^ir 4. masss 1942.

.,"■■:■■ — .., ——-—— :— -;—* "" 1 ' 1 1
Svartir og hvítir svanir.
\ '
Svartir svanir eru, eins og við höfum lært í landafræðinni, upp runnir í Ástralíu. En þeir
hafa eins og fleiri flutzt til Ameríku, þar sem þessi mynd er
tekin í Hialeahgarðinum í Miami, Florida.
I
Rustur-lnöíur Hollanös
og yfirhershöfðingi þeirra.
/ • r .
Hollendingar sáu hvað Japanir
hofðu i hyggju og voru viðbúnir
AÐ MORGNI 10. maímánað- i
ar árið 1940 hvíldi friður ■
og ró yfir borginni Bardung á
Javahásléttunni. Hinum megin
á hnettinum, áður en dagur reis
í Evrópu, voru herir móður-
landsins, Hollands, að hörfa
undan fyrstu árásum Þjóðverja.
En mildur morgunblærinn lék
um hvíta steinbyggingu aðal-
stöðva hersins í hollenzku Aust-
ur-Indíum í Bandung.
í skrifstofu eins af hershöfð-
ingjum Hollenzku Austur-Indía
sat aðalræðismaður Japana ó-
aðfinnanlega klæddur, með
gamanyrði á vör. Það var Oto-
sugi Saito. Fylgdarmenn og yf-'
irmenn, sem stóðu frammi í
göngunum, heyrðu hann hlæja
að orðum hershöfðingjans, Hein
ter Poortens. Ein fylgdarmann-
anna gægðist inn til þeirra, en
í sama bili var hringt í símann.
í símanum var einn af herfor-
ingjum Hollenzka Austur-Indía-
hersins, Gerardus J. Berenschot.
Poorten greip símann, tók á
móti skilaboðunum,' hengdi
hlustunartækið á aftur og lét sér
hvergi bregða. Því næst þrýsti
hann á hnapp í skrifborði sínu.
Fimmtán mínútum seinna,
þegar Saito kom til Preanger-
hótels, sem er í miðri borginni,
varð hann ekki lítið undrandi,
þegar hann sá hollenzka her-
menn reka þýzka gesti og þjóna
út úr hótelinu og aka þeim í
fangabúðir. Sama var verið að
gera á öllum eyjunum, um 3000
að tölu, sem voru undir stjóm
Poortens. í hafnarborgunum
höfðu hermennimir gripið alla
Þjóðverja, sem voru í landi eða
úti á skiþum á höfninni. Saito
komst að raun um, að Poorter
gat látið hendur standa fram
úr ermum.
Hann varð því ekki sérlega
undrandi, þegar hann frétti að
til Tokio 8. desember 1941, að
tveim klukkutímum eftir að
Japanir hófu árás sína, hefðu
allir Japanir á eyjunum verið
komnir í fangabúðir, og einn af
kafbátum Hollendinga hefði
sökkt fjórum japönskum flutn-
ingaskipum. Því að hann vissi,
að hersveitir Hollendinga í
Austur-Indíum voru við öllu
búnar.
Hersveitirnar höfðu gripið til
vopna um leið og Japánir köst-
uðu stríðshanzkanum í Pearl
Harbour. Nú var Hein ter
Poorten orðinn yfirhershöfðingi.
Hann hafði tekið við af Beren-
schot hershöfðingja, sem hafði
farizt í flugslysi. Landherinn
hafði góða samvinnu við hol-
lenzka Austur-Indía-flotann, en
yfirmaður flotans var C. E. L.
Helfrich, flotaforingi, lágvax-
inn, gildur maður, og hann hafði
farið af stað með flotann nokkr-
xnn dögum áður.
í stað þess að trúa friðmælum
japönsku sendifulltrúanna í
Washington, höfðu Hollending-
arnir í Austur-Indíum búizt við
j stríði.
Heiss tep Poorten
Hein ter Poorten er iæddur
á Surabaya, og er því kunnugur
öllum málum í Austur-Asíu.
Hann vissi, að Japanir horfðu
gráðugum augum á Austur-
Indíur Hollendinga.
Þegar Hein ter Poorter var í
herskóla, varð hann að velja um
hvar hann vildi gegna herþjón-
ustu. Hann kaus að starfa í Hol-
lenzku Austur-Indíum. Hann
var æfður stórskotaliði og auk
þess flugmaður, einn hinna
fyrstu, er flaug omstuflugvél.
Um að leyti, sem Ameríku-
menn voru að gera fyrstu til-
raunirnar með þetta nýja hem-
aðartæki, konx Hein ter Poorten
til Bandaríkjanna, keypti tvo
Glenn Martin flugbáta og fór
með þá til Java. Seinpa var hann
að fljúga með einn af herfor-
ingjum Austur-Indía-hers Hol-
lendinga, en flugvélin hrapaði.
Herforinginn fórst, en Poorten
meiddist svo mjög, að blöðin
töldu hann af. En brátt var
Poorten kominn á fætur aftur
og fór aðra ferð til Bandaríkj-
anna til þess að sækja flugvélar.
Eftir fyrri heimsstyrjöldina
fór útlitið að verða skuggalegt
við Javahaf. En Hollendingar
bjuggu sig betur imdir styrjöld-
ina en flestar aðrar þjóðir. Og
þeir komu sér upp ágætum
flugflota í Austur-Indíum.
Þegar Hein ter Poorten tók
við yfirstjórn hersins, hafði
hann um 100 000 hermenn. Og
herinn var ágætlega búinn að
hergögnum. Undii’ olíuleiðsl-
uimi var sprengjvun komið fyr-
ir. Þegar Japanir hófu árás
9
SIGLINGAR
milli Bretlands og íslands halda áfram eins og aS
undanföran. Höfiun 3—4 skip í förum. Tilkynm-
ingar nm vörusendingar sendist
CulUford & Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
sína, voru Hollenzku Austur-
Indiur svo vel undir stríð búnar,
sem kostur var á. Helfrich
flotaforingi hafði flotann viðbú-
inn: fimm beitiskip, tuttugu
kafbáta, litinn en ágætlega
æfðan flota tundurspilla, tund-
urskeytabáta og herflutninga-
skip. Það Var einnig ágæt flota-
stöð í Surabaya og önnur í Am-
boina.
Árás Japasa.
Mikfll árangur hefir orðið aí
hinum grimmilegu árásum Ja-
pana á Filippseyjar og Malaya.
Þeir hafa þegar lagt undir sig
Hong Kong, Manila og flota-
höfnina Singapore. Leiðin til
Austur-Indía er opin.
Sókn Japana færist stöðugt
suður á bóginn, og aðstaða Hein
ter Poortens og Hollendinga
hans er því kvíðvænleg.
Það verður að sigra Hitler.
Þó að Hitler væri sigraður, er
ekki víst að Japanir myndu gef-
ast upp. En nái Japanir Indíum
á sitt vald, fá þeir þpr olíu og
hráefnl til hergagnaframleiðslu
frá lýðræðislöndimum og þá
kæmi að því, að þau skorti þessi
hráefni.
Og það, sem væri enn þá al-
varlegra fyrir bandamenn Jap-
anir myndu ráða yfir einni þýð-
ingarmestu siglingaleið í heimi.
Frá Java og Sumatra gætu
sprengjuflugvélar þeirra flogið
út á Indlandshaf og grandað
flutningaskipum á leiðinni til
Suezskurðarins.
Siglingaleiðin frá Bandaríkj-
unum til Rangoon og Burma-
vegaríns, sem er 11 100 enskar
mílur, myndi lengjast og verða
14 300 enskar mílur vegna þess,
að þá þyrfti að fara suður fyrir
Ástralíu. Ef ekki yrði hægt að
flytja birgðir til Kína, myndi
mótstaða Kína gegn Japönum
minnka, og Japanir gætu dregið
úr herstyrk sínum þar og notað
þær hersveitir annars staðar.
Herstöðvar Hein ter Poortens
eru því svo þýðingarmiklar, að
ef hann missir þær, getur svo
farið, að bandamenn haíi minni
líkur til þess að vinna stríðið
og verða að minnsta kosti miklu
lengur að því en ella.
Eftir nýjárið, þegar Banda-
ríkjamenn og Bretar hófu sam-
vinnu um vörn Hollenzku Aust-
ur-Indía, viðurkenndu þeir um
leið nauðsyn þessarar baráttu.
Yfir varnarherinn var settur
Sir Archibald Wavell, en Hein
ter Poorten er undir stjórn hans.
Yfir hinum sameinaða flota var
Tommy Hart, unz Helfrich sjó-
Iiðsforingi tók við af honum.
Hollendingum þótti surt í
broti að brezkur herforingi
skyldi vera settur yfir þá. En
þeir kvörtuðu ekki. Það, sem
Frh. á 7. síðu.
„Bamaleikvöllurinii'* við Grettisgötu. — Hræðilegt á-
stand. — Aðvörun til ráðamanna bæjarins. — Látið
ekki hitaveitugryfjuslysið endurtaka sig. — Frásögn
af fundi, sem ekki var haldinn.
BJARNI KJAKTANSSON tré-
smiður, Laugavegi 28 A, sendi
mér skiiaboð í gær og bað mig
blessaðan að líta á hinn svo kall-
aða „bamaieikvöir* við Grettis-
götu. Ég gerði það, þó að mér væri
í raun og veru nokkuð kunnugt
um ástand þessa „barnaleikvallar“
áðnr. — Mig grnnaði þó ekki, ,að
það væri eins hroðalegt og raun
ber vitni.
1>ETTA ER ALLSTÓR „barna-
lpikvöllur“, eða svo er hann kall-
aður. Eftir honum endilöngum
liggur stór tjörn, djúp og subbu-
leg, en annars staðar er völlurinn
leðja ein. Bjarni Kjartansson hefir
vinnustofu Laugavegs megin við
þennan „bai-naleikvöll“ og segir
hann, að undanfarin ár hafi þessi
leikvöllur og börnin, sem hann
sækja, verið mesta áhyggjuefni
sitt, og þannig sé um fleiri menn
í húsum þarna nálægt.
í I YRRA bjargaði Bjaxni Kjart-
ansson barni frá drukknun í garð-
inum — og nú er ástandið þannig,
að litil börn geta hæglega farið
sér að voða í honum. Þetta er ljóta.
ástandið, eins og að vísu um flest
hér í bænum. í fyrsta lagi er það
furðulegt, að til skuli vera barna-
Ieikvöllur í höfuðstaðnum, sem
fyllist af vatni, ef rigningar koma.
Það eiga að vera það góðar rásir
frá leikvöllum, að vatn setjist
aldrei á þá. Þeir eiga að vera þurr-
ir, eða nokkurnveginn þurrir, þó
að skúr komi úr lofti. í öðru lagi
er það glæpsamlegt hirðuleysi, að
dæla ekki úr garðinum vatninu,
fyrst börnum er á annað borð leyft
að sækja hann.
í ÞESSU SAMBANDI vil ég
minna ráðamenn bæjarins á það,
að þeir ættu að hafa lært af reynsl-
unni að fara varlega og vera vak-
> Frh. á 6. síðu.