Alþýðublaðið - 16.04.1942, Blaðsíða 5

saai&MMaíiir sj^. ajwr3(,
Síðustu dagar „Bismarcks“
híns mikla orustuskips.
--------
M pví að þaö sðkktl orastnsklplna „Eiood‘
vestar at. fslandl og par tll pvf var sðkkt sjálfu
saðvestar af Breflandseyjam.
£
taflxr JtsMnr tdjón af stokkanflm
Það var mikið um dýrðir hjá nazistum í Hamborg, þegar
„Bismarck“ hljóp af stokkunum rétt fyrir heimsstyrjöldina.
En gleðin yfir hinu mikla orustuskipi varð ekki langvinn.
Það lagði af stað frá Bergen í Noregi í fyrstu herferð sína
þ. 22. maí 1941. Aðeins’>fjórum sólarhringum síðar lá það á
■ sjávarbotni suðvestur af Bretlandseyjum.
Sambúð okkar við setuliðið í augum Vestur-íslend-
ings. Klippt úr ferðasögu Sóffóníasar Thorkellssonar.
EGAR stærsta orrustuskipi
þýzka flotans, Bismarck,
var sökkt, var það öllum sigl-
inga- óg sjóhernaðarfræðingum
wiikið umhugsunar og rannsókn-
arefni. Og nú er svo komið, að
haegt er að gefa nákvæma frá-
sögn af þessum sviplega við-
fourði og skýra frá síðustu dög-
unum, sem þetta stóra skip var
ofan sjávar.
íjC
Aðfaranótt 22. maí 1941, fór
Bismarck ásamt beitiskipinu
Prinz Eugen frá Noregsströnd
og stefndi milli íslands og
Grænlands. í dögun þess 24.
sama mánaðar sást stærsta her-
skíp Breta, hið fræga orrustu-
foeitiskip Hood. Skömmu seinna
sást annað enskt herskip, Prince
of Wales.
Hood hóf fyrst skothríð og
Bismarck hóf skothríð á móti
iÞví næst hófu Þjóðverjr skot-
hríð á Prmce of Wales. Prince
of Wales varð fljótt fyrir áfalli
og gat ekki haldið áfram bar-
daganum. Það varð því einvígi
miUi Hoods og Bismarcks.
Við þriðju skothríðina frá
Bismarck gaus upp svartur
reykur á framþiljunum á Hood.
•Hann hallaðist á bakborða og
brotnaði því næst í tvennt.
Framhlutinn fór þegar á kaf, en
skuturinn flaut ofurlitla stund
og sökk síðan.
Fregnin um þetta barst þegar
til allra sjóliðanna á Bismarck.
Þar varð uppi fótur og fit,
glaumur og gleði. Foringjarnir
þyrptust upp á þiljur og föðm-
uðu hver annan og sungu.
Bismarck hafði orðið auðveld-
ur sigurinn yfir stærsta orrustu
skipi Breta. Bismarck hafði
orðið fyrir skotum, en tjónið
var hverfandi lítið. Fáeinir
menn voru særðir.
Allan þennan dag og næsta
dag ríkti gleði um borð í Bis-
marck. Lútjens aðmíráll kallaði
skipshöfnina alla á þiljur og
hélt þrumandi sigurræðu.'
Húrrahrópin dundu út yfir
sjóinn. Það dró ekki heldur úr
ícátínunni, að aðmírállinn átti
fimtíu og tveggja ára afmæli
þennan dag.
voru líka sæmdir heiðursmerkj-
um.
Þeir, sem höfðu mest að gera
um borð, voru kvikmyndatöku-
mermirnir frá útbreiðslumála-
skrifstofu Göbbels. Þeir höfðu
kvikmyndað bardagann við
Hood, og nú voru þeir að ganga
frá myndunum. Berlínarbúar
áttu bráðlega að fá að sjá,
hvernig þýzku sjóliðarnir höfðu
^taðið sig, þegar þeir voru að
binda enda á herveldi Breta á
sjónum, en minna nafn var
þessum atburði ekki gefið.
e»
Flestir sjóliðanna voru ungir
menn, um tvítugsaldur. Um
borð voru einnig 500 sjóliðs-
foringjaefni. Þessi mikli sigur
kom sér mjög vel fyrir þá. Þeir
tilheyrðu allir Hitlersæskunni
og trúðu á „foringjann" eins
og guð. —t í dag stjórnum við
Þýzkalandi, á morgun öllum
heiminum, hugsuðu þeir. Eitt
þóttust þeir að minsta kosti
sannfærðir um: Þýzki her-
inn var ósigrandi.
Og þetta skip var líka ósigr-
andi. Þetta var, áreiðanlega
sterkasta orrustuskip, sem
nokkru shmi hafði verið smíð-
að. Enginn, nema yfirmenn
þýzka flotans, vissi hve burðar-
magn þess var mikið. Þó er
vissa fyrir því að það var meira
en 35000 tonn. Sumir álíta, að
það hafi verið 55000 tonn. f
raxmsókn, sem seinna fór fram,
kom það upp úr kafinu, að það
fór 33 mílum hraðar á klukku-
stund en hraðskreiðustu orrustu
skip brezk og ameríksk.
Ofan þilja var það mjög líkt
öðrum on-ustuskipum. En undir
þiljum var það einstakt í sinni
röð. Skipshöfninni hafði verið
sagt, að skipið gæti ekki einasta
sigrað sérhvert brezkt herskip,
heldur væri ekki hægt að
sökkva því. Þessu trúði skips-
höfnin, nema fáeinir gamlir
sjómenn, svo sem til dæmis
Lindemann kapteinn. Hann
vissi ,að hægt var að sökkva
þýzkum skipum eins og öðrum
skipum. Hann var rólyndur,
sjógarpur af gamla skólanum,
meiri sjómaður en flokksmaður
nazista.
ur vexti, en hann var skap-
harður og hvass undir brún að
líta. Hann var ákaflyndur og
veittist auðvelt að æsa upp þá
menn, sem undir hann voru
gefnir.
Skipshöfnin hafði mikið um
það rætt, hvert ferðinni væri
heitið. Flestir héldu, að þeir
ættu að sökkva bezkum kaup-
förum á sama hátt og Scharn-
horst og Gneisenau. Mikið auka-
lið hafði verið sett um borð og
það gerði þessa skoðun senni-
lega, það gat átt að setja þá um
borð í hertekin skip. Sumir
höfðu frétt, að Bismarck ætti
að ná á vald sitt Azoreyjum.
Aðrir héldu, að þeir ættu að
fara til Kyrmhafsins og sam-
einast þar flota Japana. En það
var ekki trúlegt, því að enginn
undirbúningur hefði verið gerð-
ur undir slíkt.
Nú var erindið orðið augljóst.
Þeir höfðu átt að sökkva Hood.
Það er ekki hægt að ganga í
sigurvímu í það óendanlega. Á
öðrum degi kom afturkastið.
Prinz Eugen sneri heimleiðis.
Farið var að kólna í veðri, það
var hríð og þoka. Flestir sjó-
mannanna höfðu litla reynslu í
siglingum um úthöfin. Þeim
var það ljóst, að þeir voru einir
úti á hinum víðáttumiklu þöf-
tun og fjarri heimilum' sínum.
Brátt urðu þeir þess varir, að
þeir voru eltir. Þann 26r mán-
aðarins, þegar þeir voru staddir
undan suðurodda Grænlands,
heyrðist í flugvél. Brátt kom
ameríksk flugvél í ljós beint
yfir skipinu. Skotið var á hana
úr öllum loftvambyssum á skip-
inu og varð af geysilegur háv-
aði. Flugvélin hvarf von bráðar.
En eftir ofurlitla stund kom
önnur á vettvang og hélt vörð
yfir skipinu. Skipshöfnin hafði
það á vitundinni, að hætta væri
í aðsígi.
Þá /barst út slæmur orðróm-
ur. Það hafði orðið rifrildi milli
Luetjens og Lmdemanns kap-
teins. Gegnum lokaðar dyr
hafði heyrzt hvernig aðmíráll-
inn hreytti ókvæðisorðum yfir
kapteininn. Lindemann hafði
bent honum á, að Bretar myndu
gera það, sem þeir gætu til þess
að koma Bismarck fyrir katt-
amef og myndu ekki una sér
svefns né hvíldar fyrr, en höfuð-
óvinurinn lægi á mararbotni.
Hann hvatti aðmirálirm til þess
að snúa heim þegar í stað.
Luetjens varð fokreiður og
harðneitaði því. Hann lýsti því
yfir fyrir skipshöfninni, að
hann ætlaði að leiða hana til
meiri sigra. Skipshöfnin hróp-
aði húrra og lét fögnuð sinn í
Ijós. Ei að síður fóru menn að
gá út á hafið í von um liðsauka.
(Niðurlag á morgun.)
Sóffónías Thorkellsson, Vest- |
ur-íslendingurinn, sem hér
dvaldi lengi 1940—1941, er nú að
skrifa ferðasögu sína I Heims-
kringlu. I»að er reglulega gaman
að þessari ferðasögu. Hún er fyr-
ir margra hluta sakir merkileg,
eins og maðurinn sjálfur er hinn
merkilegasti. Sóffónías lýsir þarna
mönnum og málefnum hér heima,
og maður kemst ekki hjá því að
finna milli línanna ofurlítinn
sársauka. Hann er ekki vel á-
nægður með ýmislegt hér, hefir
áreiðanlega gert sér hugmyndir
um að meiri festu og hyggni væri
hér að finna, meira þjóðarstolt
og mciri andlegan þrótt. Ég er
ekki undrandi yfir þessu. Þetta er
ekki nema eðlilegt. Sóffónías
reynir og að berja í brestina, eins
og hann getur.
SÓFFÓNÍAS dvaldi hér, þegar
Bretar hernumdu landið, og
lengi eftir það. Það er dálítið at-
hyglisvert, að lesa það, sem þessi
veðurbitni vinnuþjarkur og auð-
maður segir um sambúð okkar
og setuliðsins. Ég set því hér á
eftír nokkrar klausur úr ferða-
sögu hans. Hann segir meðal ann-
ars:
„ÞÆR VORU ekki einar um
Íþað að haga sér óskynsamlega
1 ungu stúlkumar við brezka her-
inn; ég vissi mörg dæmi þess, að
menn sóttust eftir því með ótrú-
legri ákefð að kynnast þeim, núa
sér upp við þá með öllu hugsan-
legu móti, jafnvel með því líka,
að fólk sagði, að útvega þeim vín
og kvenfólk; mér sýndist sem það
verða veruleg sýki að vilja vera
íleppur í skóm brezka herslns í
ótrúlega mörgum tilfellum og at-
riðum. Heimilisfeður buðu þeim
til sín og gerðust þeim á allan
máta handgengnir, jafnvel þótt
þeir kynnu ekki meira en tíu orð
í málinu, en sumum þeirra var
sagt, að hefði orðið mjög svo hált
á því, og þeir komið oftar en hús-
bóndinn taauð.“
„ALLUR FJÖLDI íslendinga
skildi það ekki, iþegar ég var
heima, og skilja það ef til vill
aldrei, að þeim bar bein siðferðis-
skylda til að umgangast herinn
með varfærni og kurteisi, en ekki
með iþeirri dýrkun, sem þeir
gerðu mái'gir, og margir vel skyn-
bærir menn. Þeir gátu ekki áttað
sig á því, að þeir voru hemumin
þjóð, sem ekki var sjálfráð gerða
sinna.“
„EN ÍSLENZKA ÞJÖÐIN er
ekki sú eina, sem borga verður
fyrir siðferðisbrot sín; sefn eina
af afleiðingum þessa herfilega
stríðs. Öll stríð hafa þessar af-
leiðingar. hjá öllum þjóðum. —
(Frh. á 6. síðu.)
Tilkynning kom í útvai'pinu
Jrá Hitler. Hann sæmdi
Schneider, yfirmann skotlið-
anna, jámkrossinum. Fleiri
En yfirmaður hans var æstur
nazisti. Gúnther Luetjens að-
míráil var ekki glæsilegur mað-
Jðrð
ca. 50 km. frá Reykjavík, til sölu.
Nánari upplýsingar gefurv
ðstðlaaigfiSM’ Parláð&ss®!!
Austurstræti 7. Sími 2002.