Alþýðublaðið - 12.05.1942, Page 4
«
Þxiðjudag'ur 12. maí 1942.
AU»YðUiLA0IÐ
fUj>ijðnblaðið
Útgefandi: Alþýðuflokkurina
Siístjóri: Stefán Pjetursson'
Bitstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjómar: 4901 og
4902
Simar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
OPDUR ÓLAFSSOW:
Raunsæi og ryk.
Upplausn rang
lætisins.
'iti
MEIEIIILUTI OG MINNI-
tiLUTI stjórnarskrárnefnd
arinnar, sem neðri deild alþingis
kaus til þess að athuga og gera
tillögur um kjördæmaskipunar-
frumvarp Alþýðuflokksins, hafa
nú skilað sínu áliti hvor. Meiri
hlutinn, skipaður fulltrúum Al-
þýðuflokksins, Sjálfstæðis-
flokksins og Kommúnistaflokks
ins, leggur til að frumvarpið
verði samþykkt með nokkrum
toreytingum. Minnihlutinn skip-
aður fulltrúum Framsóknar-
flokksins einum, leggur til að
frumvarpinu verði vísað frá.
Þar með er allt undir það
búið, að önnur umræða um
kjördæmaskipunarfrumvarpið
geti farið fram, og er senni-
legt, að það verði á morgun.
Það verður fyrirsjáanlega úr-
slitaumræðan um málið. Því
að Framsóknarflokkuxinn hefir
þegar áður lýst því yfir, að
hann muni gera það að fráfarar
atriði fyrir ráðherra sína í mú-
verandi ríkisstjórn, ef frávísun-
artillagan verður felld. En at-
kvæðagreiðslan um hana fer að
sjálfsögðu fram að armarri um-
ræðu lokinni. Má því búast við
stjórnarskiptum um miðja
þessa viku.
Rök og mótrök, ef mótrök
skyldi kalla, hafa þegar verið
fram toorin í kjördæmamálinu,
og er því ekki líklegt, að neitt
nýtt komi fram af því tagi eftir
þetta.
Annarsvegax er jafnréttis-
krafan, toorin fram af Alþýðu-
flokknum og studd af öllum
flokkum þingsins, öðrum en
Framsóknarflokknum, sem hing
að til hafa orðið að þola mis-
rétti og rangindi, orðið að sætta
sig við lítið meira en hálfan
rétt til áhrifa á þing og stjórn
lándsins á við Framsóknarflokk
inn vegna hins ófullkomna
kjördæma- og kosningafyrir-
komulags. Á þingi gerir, ein-
mitt af þeim ástæðum, lítið bet-
ur, en að hægt sé að tryggja
sígur jafnréttiskröfunnar í
þessu máli. En á meðal þjóð-
arinnar stendur yfirgnæfandi
meirihluti á bak við hana/Það
mun sýna sig þegar út í kosning
ar kemur.
Á móti jafnréttiskröfunni eru
á okkar dögum engin rök fram-
bærileg, enda eru það ekkert
annað en falsrök ogijlekkirgar,
sem Framsóknarflokkurii;. bef-
ir haít fram að færa gegn kjör-
dæmaskipunarfrumvarpiHu.
Hann segir, að samþykkt þess
IMORGUNBL. þann 26. apríl
s.l. er grein um „Listdans-
sýningu Sif Þórz og Teddy Has-
kels“. sem haldin var í Iðnó,
þriðjudaginn 21. s. mán., kl. 12
á miðnætti. Undir grein þessari
stendur bókstafurinn „I“. —
Segir svo í grein þessari, meðál
annars:
„Þá er leiksviðið í Iðnó al-
gerlega óhæft til danssýn-
inga. Fjalagólf með flísum og
áragömlu ryki, sem þyrlast
upp, er dansað er á því, er
ekki heppilegur -dansvöllur,
sízt fyrir steppdans.“
Svo mörg eru þau orð.
Það er nú meira en hálfur
fimmti tugur ára síðan Iðnó var
byggð. Hefir oft verið dansað á
leiksviði þessa húss af innlend-
um og stundum erlendum dans-
endum. Hefi ég ekki heyrt last-
yrði um skilyrði til slíkra sýn-
inga þar, heldur einatt hið
gagnstæða, fyrr en nú í um-
ræddri blaðagrein. Að fjalagólf
sé á leiksviði, mun ekki vera
mjög sjaldgæft. Kalla t. d. Dan-,,
ir stundum leiksviðið sem
heild: „De skraa Bredder“. Það
^r: fjalagólf, sem ekki er lárétt.
En toar, sem fjalir eru, er flísa
von. Sennilegast þó ekki frekar
í Iðnó en annars staðar, hvar í
þessari veröld sem vera skyldi.
Ég hefi til dæmis heyrt list-
dansanda segja frá því, en hann
stundaði nám við Konunglega
leikhúsið í Kaupmannahöfn, að
í fótum hans hafi einatt verið
mikið af flísum úr gólfinu, eftir
æfingarnar. — Þetta gat nú
hent þar, í því mikla húsi, í
þeim stóra stað. Þetta var þó
ekki á styrjaldartímum, og því
^nokkru auðveldara en nú að
skipta um fjalir í gólfi.
Ég er ekki neinn spámaður,
síður en svo,' en vil þó > samt
leyfa mér að spá því, að ennþá
um hríð muni verða dansað af
list á leiksviðinú í Iðnó, ef hús-
ið heldur áfram að vera til,
jafnvel þótt á fleira verði völ,
af því tagi, hér í bæ, en nú er,
enda þótt listdómarinn „í“, sem
samdi fyrrgreindan „listdóm“,
segi fullum fetum: „Þá er leik-
sviðið í Iðnó algerlega óhæft til
danssýninga.“ Rætist þessi spá
mín, sannast hér, eins og stund-
um áður, að við lítið má bjarg-
ast, en ei*við ekkert. Fer þetta
að sjálfsögðu mest eftir mála-
vöxtum, — hæfni þess, sem átti
þá menningu, að geta gert það,
sem í augum sumra sýndist
ekkert eða ófært, sér hlýðið og
undirgefið, sem gott eða full-
komið væri.
Hvað listdanssýningu þá
snertir, sem hér um ræðir, hefir
einmitt þetta farið svona. Höf-
undurinn „í“ fullyrðir sem sé,
þrátt fyrir að leiksviðið í Iðnó
er, að hans dómi, „algerlega
óhæft til danssýninga“: „Sýning
þessi var fyrst og fremst list-
sigur fyrir hina ungu dans-
mær, Sif Þófs.“
Þótt segja megi, að það mál
ekki snerti mig, þá sýnist mér
samt, að vel hefði mátt láta
bess getið, auk þess sem segir í
greindum „listdómi“ um herra
Haskels, að hann var veikur í
fæti, — bólginn, vegna þess að
fóturinn hafði undizt um ökla-
liðinn.
Þá talar höfundur þessi um
áragamalt ryh, „sem þyrlast
upp“, þegar dansað er á gólfinu.
Gólf leiksviðsins er þvegið
daglega, þegar leiksjmingar
eru. Ef fleiri sýningar eru sama
daginn, er tíminn milli sýning-
anna það naumur, að sjaldan er
unnt að koma við gólfþvotti
fyrir síðari sýninguna. Yeit ég
þess ekkert dæmi, að nokkur
hafi, fyrr né síðar, haft nokkuð
við þetta að athuga, enda jafn-
an vitað fyrir fram af aðilum
um þessa tilhögun. Meðan leik-
sýning fer fram, berst trauðla
mikið ryk inn á leiksviðið. Hins
vegar em leiktjöld einatt mál-
uð með vatnsmálninu, en hún
hefir þann eiginleika, að nokk-
uð vill sáldrast úr henni, úr
þurrum tjöldum, þegar þau eru
hreyfð. Dust þetta er trauðla
hægt að telja til óhreininda, ný-
fallið, lítils háttar, á hreint
gólf, en því verður því aðeins
alveg náð úr gólfinu, að gólfið
sé þvegið. —'Sá er einn eigin-
leiki þessa vatnsmálningar-
dusts.
Nú fór danssýning þessi fram
um miðnætti, sökum þess, að
húsnæði fékkst eigi, um þetta
leyti, á hentugri tíma. Leiksýn-
ingu lauk, þetta kvöld, klukkan
um hálf-tólf. Danssýningin
skyldi svo hefjast klukkan tólf.
Leikhúsgestir og danssýningar-
gestir komu því, að heita mátti,
samtímis út úr húsinu og að
því. Hér gat því eigi um langan
tíma til hreinsunar verið að
ræða. Samt var leiksviðið vand-
lega sópað eftir leiksýninguna
og lítils háttar ýrt á það vatni,
án þess þó að það váeri vætt.
Vissi frk. Þórs mæta vel um til
högun þessa, enda vildi hún eigi
láta þvo gólf leiksviðsins, þar
eð hún óttaðist, að það yrði þá
stamt, en það er talið ófært fyr-
ir slíkar sýningar.
Af framangreindu er full-
komlega augljóst, að um mikið
ryk gaty ekki verið að ræða á
leiksviðinu þetta kvöld; —■ að
minnsta kosti trauðla svo mik-
ið. að dæma mætti um aldur
muni hgífa „upplausn" í för
með sér. Slíkt slagorS hefir við
ekkert að styðjast. Það er aðeins
sett fram til að hræða, ef á þartn
hátt mætti takast að hindra
enn um skeið sigur réttlætis-
ins og varðveita hið rangfengna
vald Framsóknarflokksins. Þess
háttar viunubrögð eru ekki ný
í sögunni. Allar sérréttinda-
klíkur hafa spáð upplausn og
hruni þjóðfélagsins, ef sérrétt;
indin yrðu af þeim tekin. En í
öllum slíkum tilfellum hefir
það aðeins verið upplausn og
hrun ranglætisins, sem fram
hefir farið. Og annað mun ekki
heldur gerast hér .hjá okkur við
samþykkt kjördæmabreytingar-
innar.
þ«ss, eins og hinn mér ókunni
greinarhöfundur telur sig hafa
getað gert. Ef að ég mætti geta
mér til skýringar á þessu „ryk-
fyrirbrigði“, sem margnefndur
greinarhöfundur sá á leiksvið-
inu í Iðnó, þetta kvöld, myndi
ég hugsa mér hana á þessa leið:
Við dansæfingar sem bessar eru
notuð margs konar Ijós, stund-
um mjög sterk. Er Ijósflaumn-
um þá oft toeint að fótum þess,
sem dansar. Getur þá komið
fram fyxirbrigði því áþekkt,
jafnvel þótt ekkert ryk væri um
að ræða, sem sést í sólargeisl-
anum. í honum sýnist allt vera
morandi, þótt þar sé reyndar
ekkert annað né öðruvísi en í
loftinu „allt um kring“.
Steppdans á helzt ekki að
sýna á „fjalagólfi“. Hvorki í
Iðnó né annars staðar fer það
svo vel sem skyldi; en það er
hvorki gólfsins né hússins sök,
ef það er til fleiri hluta notað
en þeirra, sem lögmál leiks eða
þessarar listar leyfir eða krefst.
— Það hlyti blátt áfram að vera
„rykaður“ maður, sem héldi því
fram.
Grein þá eða greinarkafla,
sem ég hefi hér lítillega geid að
umræðuefni, hafði ég ekki lesið
fyrr en mér málkunnugur, góð-
viljaður maður innti mig eftir,
er ég hitti hann á götu úti,
hvort ég hefði lesið „listdóm-
inn“ um danssýninguna í Iðnó
óskast í ]/2 jarð- og húseign-
ina Grænuborg í Vogum.
Sendist fyrir 20. maí n.k.
undirrituðum skíptaráðanda,
sem gefur nánaxi uppiýsing-
ar. — Áskilinn réttur til að
hafna öllum tilboðum.
Skiptaráðandinn í Gull-
bringu- og Kjósarsýslu,
9. maí 1942.
Bergur Jónsson.
þann 21. þ. mán., — samtal
þetta fór fram í apríl s.l., —
sem ég svaraði neitandi. Maður
þessi taldi hin tilfærðu orð í
grein þessari lýsa alveg sér-
stakri málstúlkun, málstúlkun,
sem ekki er mjög sjaldgæf hér
á Iandi.
Þetta var þá sagan um ára-
gamla rykið á leiksviðinu í Iðnó
— í nýrri útgáfu. í þessum sín-
um nýja búhingi er henni hér
með sleppt út í hið ryklausa og
fágaða umhverfi vorrar „bless-
uðu“ samtíðar, sem höfundur
„listdómsins“ að ýmsu leyti
virðist vera mjög samstilltur.
Oddur Ólafsson.
TÍMINN ber sig nú mjög
upp undan þeim svikum,
sem hann telur Framsóknar-
fiokkinn hafa orðið fyrir af
Sj,öifstæðisflokknum í rmver-
andi stjórn, við þáð, að Sjálf-
stæðisflokkurinn ákvað að snú-
ast til fylgis við kjördæma-
skipunarfrumvarpið. Tíminn
segir í því sambandi:
„Það var grun-dvöllur þjóð-
stjórnarkmar, að öll deilumál,
sem ættu djúpa-r rætur í flolcka-
skiptingu í landinu skyldu lögð
á hilluna meðan .samstarf gæti
tekizt um úrlausn og afgreiðslu
annarra vandamála.
Hið sama gilti vitanlega, þeg-
ar samstarf enmverandi stjórn-
arflokka hófst.“
Þetta er áreiðanlega alveg
rétt. En hvað gei’ði Framsóknar-
flokkurinn sjálfur, þegar ráð-
herra hans fitjuðu upp á því í i
þjóðstjórninni í haust, að lög-
binda kaupgjaldið og svifta
launastéttir landsins löghelguð-
um réttindum eins og samn-
ingsréttinum og verkfallsrétt-
inum? Var þáð máske ekki
„deilumál, sem átti drjúgar ræt-
ur í flokkaskiftingu í landinu“?
Framsókn ætti áreiðanlega sem
minnst að tala um svik í stj órn-
arsamstaríinu. Það, sem hún
uppsker nú, er ekkert annað
en það, sem hún sjálf hefir til
sáð.
Nýtt dagtolað skýrði frá því
á sunnudaginn, að herstjórn
Bandaríkjasetuliðsins hefði nú
leyft, að Þjóðviljinn, sem
brezka hexistjórnin bannaði í
apríllok 1941, færi nú aftur að
koma út. í tilefni af því, er blað-
ið svo smekklegt, að minna á,
hvai Þjóðviljinn hefði sagt dag-
inn eftir að herlið Breta steig á
land hér. Prentar það upp meðal
annars eftirfarandi orð úr rit-
stjórnargrein hans 11. maí 1940:
,,I hrezka hei'nurn ,eins og öll-
um öðrum herjum auðvaldsríkj-
anna í Evrópu, býr undir niðri
hatrið gegn styrjöldinni, sem
auðvaldið knýr þá út í. Ef til vill
eigum vér íslendingar héðan af
framtíð vora og frelsi undir því,
að þeir brezkir verkamenm, sem í
dag ganga herklæddir eftir götum'
höfuðborgar vorrar, átti sig á því
hvaða hlutverk er verið að vinna
og snúi vopnum sínum þangað,
sem þess er mest þörf, ef þjóðim-
ar eiga að fá endanlega frið frá
áþján og styrjöldum þeim, er
auðvaldið leiðir yfir þær......“
Eins og menn sjá á þessum
orðum, var Þjóðviljinn ekki al-
veg á því, að brezku hei'mennir'n
ir ættu að vera að berjast gegn
Hitler, þeir ættu að „snúa
vopnum sínum þangað, sem
þess er mest þörf“. Men.fi . kilja.
Þetta var skrifai. .ginn eftir
að Churchill tók við völdum á
Bretlandi. Þetta var nú .pólitík
Rússlands í þá daga. En nú er
að vísu öldin önnur og Rússland
ekkert á móti því, að fá skrið-
dreka frá Churchill og anxxað,
sem það vanhagar um í vörn-
inni gegn Hitler. Maður skyldi
Frh. á 6. síðu.