Alþýðublaðið - 02.06.1942, Blaðsíða 4

4
Þriðjodíigur Z. júní 1942,
|Uj>ijðtt(>Uðtó
tÖlgaíanáli: Aiþ jrðtiQokk arinn
Stistjóri: Stetáa Pjetnxssaa
Eítstjórn og afgreíðsla i Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
SXmar ritstjómar: 4901 og
4902 - '
Símar aígreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 2S aura.

Alþýðapceatenáðjaa b. 1.
„Forystan“.
SJÁLFSTÆÐISFLOKKUR-
INN hælir sér nú mikið af
því í seinni tíð, að hann hafi
„tekið forystuna“ í kjördæma-
xnálinu og sjálfstæðismálinu, óg
bendir í því sambandi á hina
nýju stjóm, sem mynduð var
eftir mikil harmkvæli til þess
að tryggja fullnaðarafgreiðslu
þessara mála. En jafnvel þótt
ekki væri vitað af öllum, að
Sjálfstæðisflokkurinn var fram
á síðustu stundu boðinn og bú-
inn að verzla við Framsóknar-
flokkinn með bæði þessi mál, ef
hann gæti aðeins fengið áfram-
haldandi frestun kosninga til
alþingis x staðinn, skyldi maður
ætla, að bezt færi á því fyrir
hirui nýja stjómarflokk, að
stilla sjálfshólinu, að minnsta
kosti fyrst um sixm, eitthvað í
hóf. Því að það var, sem kuim-
ugt er, ekki haxm, heldur Al-
þýðuflokkurixm, sem frá upp-
hafi hafði frumkvæðið og íor-
ystuna í kjördæmamálinu á
hinu nýafstaðna þingi, og benti
jafnfx-amt á hina hagkvæmu
leið til þess að leysa sjálfstæð-
ismálið í sambandi við það, á
væntanlegu þingi í surnar, án
þess að blanda þessum málum
saman og draga sjálfstæðismál-
ið á þann hátt inn í harðvítugar
deilur um kjördæmamálið, og
án þess að neinar aukakosning-
ar þyrftu fram að fara þess
vegna. Það er líka öllum al-
menningi kunnugra en frá þurf i
að segja, hvaða erfiðleika það
kostaði, að fá Sjálfstæðisflokk-
inn til þess að standa við marg-
yfirlýsta stefnu sína í kjör-
dæmamálinu og taka afdráttar-
lausa afstöðu með kjördæma-
skipunarfrumvarpi Alþýðu-
flokksins. Fram á síðustu
stundu reyndi flokksforystan
að lafa á hinni arðvænlegu en
niðurlægjandi stjórnar'sam-
virmu við Framsókn, og það var
ekki fyrr en allt var komið í
uppnám í Sjáifstæðisflokknum
af því, að hinir hyggnari menn
hans óttuðust, að kosr.ingar
yrðu ekki einu sinni umflúnar,
þótt kjördæmamálið yrði dx;ep-
ið, og kjósendur flokksins þá
streyma yfir til Alþýðuflokks-
ins, að flokksforystan lét að
endingu kúgast til þess, að segja
skilið við Framsókn, að minnsta
kosti í bráð, og mýnda stjóra
með það fyrir augum að tryggja
framgang kjördæmabreytingar-
innar.
Þetta er nú hetjusaga Sjálf-
stæðisflokksins í kjördæmamál-
inu og sjálfstæðismálinu hingað
til. /
Og gvo aumur er Sjálfstæðis-
AWmjBLjUW
FINNUR JÖNSSON
Hversvegna kosningar
og kjðrdæmabreyting?
Niðurlag.
Á haustþinginu 1941, þegar
Framsóknarflokknum var Ijóst,
að Sjálfstæðisflokkuxinn fékkst
ekki til þess að gera neitt, sem
vit var í í dýrtíðarmálunum,
átti Framsóknarflokkurinn um
það að velja að reyna fram til
kosninga í vor að stofna vinstri
stjóm, sem beitti sér fyrir því
af alefli, að stríðsgróðinn yrði
tekinn af milljónamæringunum
og landinu stjómað af réttlæti,
og með hag alþjóðar fyrir aug-
um eða þá að selja sig íhaldinu
til fullnustu. Framsóknarflokk-
urinn valdi þaxm kostinn að
vera áfram í stjóra, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn gerði kraft-
lausa í þessum efnum, og síðan
að gríþa til jþeii’ra hróplegu
ranginda með Sjálfstæðisflokkn
um að setja gerðardómslögin.
Aiþýðuflokkuxinn tók þá þann
kost að fara úr ríkisstjórninni.
Varnir þær, sem haxm hafði
haldið upp fyrir þeim, sem
minna máttu sín, dugðu ekki
lengur gegn ofstopa hinna flokk
anna, og þá var ekki um neitt
annað að gera en að taka upp
öfluga stjórnarandstöðu. Og sú
stjórnarandstaða hefir þegar
borið ávöxt. Gerðardómslögin,
sem eru kórónan á öllu rang-
læti, sem framið hefix verið á
seinni áxmm, hafa orðið höfund-
um þeirra að fótakefli. Þau urðu
í rauninni fyrir öfluga andstöðu
Alþýðuflokksins síðasti naglinn
í líkkistu samstarfsins milli
Sjálfstæðis og Framsóknar-
flokksins. Gerðardómslögin
voru sett af fullu ranglæti, og
ávöxtur þeirra hefir komið fyrr
í ljós heldur en nokkurn varði.
Þau eru nú brotin, fyrst og
fremst á hverju heimili á land-
inu, sem þarf á vinnufólki eða
kaupafólki að halda. Þau eru
brotin af atvinnurekendum, er
þurfa á verkafólki að halda.
Og sjálft ríkisvaldið var flúið
af grundvelli þeirra áður en þau
náðu staðfestingu á alþingi. Ég
gæti nefnt þessa ótal dæmi. Það
var grundvallaratriði gerðar-
dómslaganna að koma í veg fyr-
ir alla grunnkaupshækkun. En
sjálft ríkisvaldið hefir neyðzt
til að ganga á undan með það að
brjóta niður þexman grundvöll
flokkui'inn enn, þrátt fyrir allt
sitt sjálfshól, að hann er sí og
æ að afsaka það, að hann skuli
að endingu — til þess rekinn af
Alþýðuilokknum — hafa mann-
að sig upp til þess að standa
við yfirlýsta stefnu sína í kjör-
dæmamálinu. í útvarpsumræð-
unum á alþingi sóru ræðumenrx
hans og forsprakkar og sárt við
lögðu, að það væri Framsókn
að kenna, að stjómarsamvinn-
an við hana hefði rofnað og
Sj álfstæðisf lokkurinn neyðst
til þess áð snúast á sveif með
Alþýðuflokknum í kjördæma-
iriálinu. Því að Framsókn hefði
alltaf staðið það til boða, að
Sjálfsteeðisflokkurinn frestaði
gerðardómslagarLoa, Kíkisspítal-
amir, Mj ólkursamsalan sem
Sveinbjöm Högnason stjómar
og sjúkrahúsin muxiu hafa verið
með þeim fyrstu. En síðan hafa
aðrar stofnanir komið á eftir.
Jafnvel vegamálastjórnin, sem
annars hefir verið mjög íhalds-
söm f kauþgj/eiðslum, e!r nú
komin í það a ð greiða taxta
verkamannafélaganna út um
allar sveitir og meira að segja
að yfirborga verkamöxmum eins
og einstakir atvinnurekendur
hafa orðið að gera. Framkvæmd
gerðardómslaganna er þannig
að þar, sem kaupgjaldið er hæst
og mikil eftirspurn er eftir
vinnuafli, dettur engum manni
í hug að halda þau. Hms vegar
eru margir staðir úti á landi,
þar sem heldur lítið er að gera
og lítil eftirápum er eftir vinnu
afli. Á þeim stöðum er grunn-
kaup jafnvel lægst og þar eru
gerðardómslögin einna helst
haldin, a. m. k. gagnvart þeim
mönnum, sem ekki hafa aðstöðu
til þess að fara í þéttbýlið til
þess að leita sér atvirmu. Gerð-
ardómslögin verða þannig í
framkvæmdimii' til þess bein-
línis að halda niðri kaupi þeirra
manna, sem minnsta hafa vinnu
og lægst kaup hafa fyrir vinnu
sina, þ. e. a. s. níðast á þeim,
sem minnst mega sín í dreif-
býlinu. — Nokkur ákvæði
gerðardómslaganna um verð-
lag, samhljóða þeim, sem Al-
þýðuflokkurinn hefir hvað eft-
ir annað lagt til, að framkvæmd
yrðu, munu hafa orðið til ein-
hverra 'bóta. En önnur ákvæði
þeirra hafa reynzt einskis virði.
T. d. hefir farið svo með taxta
þann, sem ætlazt var til, að
gerðardómurinn svonefndi setti
um ýmis konar smíði o. þ. h.,
að þó að bráðum sé liðið hálft
ár frá því að gerðardómurinn
var settur, hefir ekki bólað á
neinum tilraunum í þá átt að
framkvæma þau. Ég get nefnt
sem dæmi, að á árinu 1939 kost-
aði í akkorði 18 þúsund krónur
að byggja 2000 tonna lýsisgeymi
fyrir síidarverksmiðjur ríkisins.
Nú á árinu 1942 hefir stjórn
síldarverksmiðja ríkisins borizt
tilhoð um að byggja lýsisgeymi
af sömu stærð fyrir 88 þúsimd
kjördæmamálinu, þ. e. a. s.
hjálpaði Framsókn til að drepa
það á hinu nýafstaðna þingi, ef
hún hefði verið fáanleg til þess
að fresta kosningum til alþingis
í staðinn, þ. e. a. s. skjóta Sjálf-
sæðisflokknum undan dómi
kjósenda þannig, að harni þyrfti
ekki að svara þeim fyrir svik-
in! Og á þessum sömu afsökun-
um og yfirlýsingum hafa blöð
Sjálfstæðisflokksins stöðugt
verið að klifa síðan.
Slíkur flokkur ætti að sjá
sóma sinn í því, að vera með
sem minnst sjálfshól um „for-
ystu“ sína í kjördæmamálinu og
sjálfstæðismálinu. Honum fer
hógværðin miklu betur.
krónur, að viðbættum ýmsuui.
hlunnindum, sem nema mundu
12 þúsund króiium, eða sam-
tais 100 þúsund krónur. Hækk-
unin á framkvæmd þessa verks
er því 540% frá því fyrir stríð,.
á sama tíma og grunnkaup járn-
iðnaðarmaxma að viðbættri dýr-
tíðaruppbót mim hafa hækkað
um sem na:st 100%.
Slík er framkvæmd gerðar-
dómslaganna.
Önnur framkvæmd gerðar-
dómslaganna hefir farið eftir
þessu. Verður því ekki annað
séð en að hin hatrama árás
hins sameinaða íhaldsvalds
Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokksins hafi þegar mistekist,
nema, eins og áður var sagt,
á einstaka afskekktum síöðum í
dreifbýlimx þar sem lögin verka
til þess að halda niðri launum
þeirra, sem sízt mega verða fyr-
VÍSffi gerði á laugardaginn
að umtalsefni vandræði
þau, sem farin eru að stafa af
vinnufólkseklu í aðalatvinnu-
vegum þjóðarinnar og varaði
við þeim fljótfengnu tekjum,
sem menn hefðu nú við örmur
óarðgæfari störf. Telur hann
slíkt ástand réttar nefnt „gullna
eymd“ en gullinn auð. Vísir
sagði um þetta m. a.:
,,Skortur vinnuafls gerir nú
mjög vart við sig iijá aðaltvinnu-
vegum landsins, sjávarútvegi og
landbúnaði. Margir hinna smærri
báta hafa ekki verið settir á sjó,
einfaldlega a£ því, að menn hafa
ekki fengizt é þá, með því að hlut-
ur þeirra hefir reynzt lélegri þar
en við ýmsa aðra virniu, sem óarð-
gæf hefir þó verið þjóðinni. Fjölda
sveitaheimila skortir ,kaupafóik, en
treglega gengur að afla þess, þrátt
fj-TÍr opimbera íhluttm, gífurlega
hátt kaup og margs kyns fríðindi.
Þetta er miklu alvarlegra ástand
en svo, að við verði unað. Þjóðar-
hagsmunum er stemt í voða, ef
framleiðslan mirmkar frá því, sem
hún er nú.“
Vel má vera, að þetta sé rétt.
En Vísir gleymir bara að geta
þess, hvern þátt flokkur hans,
Sjálfstæðisflokkurinn, hefir átt
í því, að skapa þetta ástand með
útgáfu gerðardómslaganna, sem
banna alla grunnkaupshækkun
við hið vinnandi fólk, samtímis
því, sem atvinnurekendur og
framleiðendur yfirleitt halda
áfram að græða á tá og fingri.
Hvaða furða, þó að verkafólkið
leiti þangað, sem lengri vixmu-
tíma er að hafa og meiri tekiur
á þann hátt, þegar þannig er
búið að því af valdhöfunum?
*
Vísir segir enn fremur:
„Hætt er við að þau lauiiin, sem
nú er uxunið fyrir, verði ódrjúg,
sumpart vegna aukinnar dýrtíðar,
ir sJfku. SHkt ranglaeti er þegar
bútifS að hefna kín.
1 . *
Enginn stjórn getur setið til
lengdar í lýðfrjálsu landi án
þess að stjórnað sé með réttlæti.
og í samræmi við vilja kjósenda.
Ríkisstjóra Hermanns Jónasson
ar hefix fallið á því á ófriðar-
tímum að ætla sér að sitja við
völd á odugnaðí og óréttlæti.
Enginn mun þó ætla, að stjóm
SjáHstasðismanna muni verða
réttlátarl heldur en sú stjórn,
sem áður Sat. Hún mun hafa
alla sömra gallana og samstjórn
Framsóknar og Sjálfstæðis-
manna.ö En enga verri. Þó hefir
hún þann kost, að hún er stofnuð
með þeim. höfuð tilgangi að
koma á réttlátari skipun é kjör-
dæmamálinu, eu á móti því
berzt iFranxsókn með þeirri
ósvífni og rakaleysi að furðu
gegnir. Ég get, sem Alþýðu-
flokksmaður, ekki lengur gert
neitt upp á milli íhaldsins í
Framsóknarflokknum og íhalds-
ins í Sj ál fstæðisflokkn um,
nema að því leytí að ‘íhaldið í
Sjáifstæðisfl. vill fallast á rétt-
látari kjördæmaskipun eftir till.
en aöallega vegna yfirvofandi at-
vinntilej’sis að stríðinu loknu Þá
geta þeir atvinnuvegir, sem niður-
níddir hafa verið, ekki tekið við
þeim fjölda, sem nú stundar hina
óarðgæfu atvinnu og voðinn er vís.
Það er „hin,gu!lna eymd“ en ekki
himi gullni varanlegi auður, sem
setur svip sinn á lífið í landinu.
Þeim mun ömurlegra er ástemd
þetta, sem það er sjálfskaparvíti
þjóðarinnar, sem lifir eftir því lög-
máli að láta hverjum degi. nægja
sina þjáningu. Það þarf hugarfars-
breytingu til þess að veita straum-
inum að nýju til framleiðslunnar,
og töluvert meira af fyrirhyggju
og ættjarðarást, en gætt hefir hér
í landinu til þessa.“
Það er áreiðanlega rétt: Það
þarf hugarfarsbreytingu — hjá
valdhöfunum, í garð hins virrn-
andi fólks, ef hér á að verða
brevting á til batnaðar, Kúgun-
arlögin gegn launastéttunum og
gerðardómurimi eða dómnefnd-
in, eins og hann nú er kallaður,
veiða að hverfa. Eða heldur
Vísir máske, að það nægi að
heimta fórnir og ættjarðarást
af þeim fátækustu og tekju-
lægstu í landinu? Hvar var
krafa hans um ættjarðarást vet-
urinn 1940, þegar atvinnuleysi
var í landi, en togarafélögin
neituðu að láta togarana fara á
saltfiskveiðar til þess að skapa
þá atvinnu, sem þar vantaði?
Þá var Vísir ekki að lieimta
ættjarðarást. Þá famisi íionum
sjálfsagt, að togaraíélögin
fengju að reka þá atvinmma, ís-
fiskveiðaraar, smm rnestan gróð-
ann gaf. -k. Hkið heima á
ættjorðiniii x .. I.'. eftir sem áður
lifa við atvinnuleysi og skort.
Og svo á það nú að sýna ætt-
jarðarást og vinna undir kúg-
unarlögunum við innanlands-
framleiðsluna fyrir minni tekj-
ur en það gétur haft vi.ð önnur
störf!
Alþfl. En ef við eiguro að búa
Framh. á 6, síðu.