Alþýðublaðið - 16.06.1942, Qupperneq 4
4
Tímabær end-
urminning.
TH. þess a8 rækja kjördæma
breytingnna, sem nú á a'ö
íkjósa nm, fyrir bændum, hafa
Framsóknarmenn mikið gert að
|>ví undanfarið, að líkja ætlun-
arverki hennar við alþekkt.ill-
raiðisverk úr íslendingasögum;
flmgumannsverk Þorbjamar
eindils, sem sendur var af Guð-
mundi ríka til þess að draga lok-
~ir frá hurðttm á heimili Þorkels
háks, svo að hann gæti ráðizt
að hónum á næturþeli og tekið
harm af HfL Hafa Framsóknar-
snenn sagt, að svipað ætlunar-
verk ættu Mutfallskosningam-
ar í tvímenningskj ördæmunum
að vinna. Með þeim ætti að
draga lokur frá hurðum dreif-
býlisins og ofurselja það yfir-
ráðum þéttbýlisins, þ. e. bæj-
anna.
En nú hafa komið fram
merkilegar upplýsingar um af-
stöðu tveggja vel þekktra Fram-
sóknarmanna til hlutfallskosn-
inga í tvímenningskjördæmun-
mn fyrir tíu árum síðan, sem
yæntanlega mimu gera skjótan
enda á þá „notkun'4 eða „mis-
notkun“ Þorbjamar rindils í
Mnrá nýbyrjuðu, kosningabar-
áfctu, er Framsóknarmenn virð*
ast hafa gert sér svo miklar
vonir mn
Það hefir verið upplýst, að
Sveinbjöm Högnason, sem
einna mest hefir verið hafður á
oddinum af Framsóknarflokkn-
rim undanfarið í baráttunni
gegn Mutfallskosningum í tví-
menningskjördæmúnum, hafi
sjálfur beitt sér fyrir því í mið-
stjórn Framsóknarflokksins,
þegar deilurnar stóðu yfir um
kjördæmamálið á árunum 1931
til 1934, að hlutfallskosningar
yrðu teknar upp í tvímennings-
kjördæmunum. En þá var Svein-
björh Högnason Hka nýfallinn
við kosningar í einu tvímenn-
ingskjördæminu, Rangárvalla-
sýslu, og vildi gjarnan verða
þess óréttlætis aðnjótandi, sem
Mu tíallskosningar í tvímenn-
ingskjördæmum veita minni-
hlutanmn.
Og það hefir einnig verið upp-
lýst, að nokkru seinna, þegar
Framsóknarstjórnin var í þann
veginn að falla á kjördæmamál-
inu 1932, hafi meira að segja
sjálfur höfuðpaurinn, Jónas frá
Hriílu, viljað gera tilraun til
þess að bjarga ráðherraembætti
sínu með því að bjóða Sjálfstæð-
isflokknum upp á samkomulag
um hlutfallskosningar í tvf-
fMJrijðnbUiðift
Öfigefemdl; MþýSuOoltttóim
Bttstjéri: Sfiefáa Pjefintssoa |
Kitstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu viC Hverfisgðtu
Símar ritstjóenar': 4901 og
4902
Símar aígreiðslu:: 49ffl0 og
4006
Verð í lausasðlu 25 aura.
Albýd'uprentsmiSjaa St, t.
ALHrOUBLABIO Þriðjudagui* 16. júzú 1942.
iNGIMAR JÓNSSON:
MallgríBnskirSda mun bera eins
af ððrum kirkjum og sálmar
HaUgrfms af ððrum kveöskap
LÍKAN af fyrirhugaðri Hall-
grímskirkju á Skólavörðu-
hæð er til sýnis þessa dagana í
sýningargluggum verzlunar
Jóns Bjömssonar & Co. í Banka-
stræti, en myndir'af ,því hafa
einnig birzt í blöðunum.
Líkan þetta er gert sam-
kvæmt uppdráttum og eftir fyr-
irsögn iiúsameistara ríkisins,
Guðjóns prófessors Samúelsson-
ar, en Mnn kunni hagleiksmaður
Axel Helgason hef ir framkvæmt
verkið. Hefir sóknarnefnd Hall-
grímsprestakalls ásamt biskupi
og húsameistara ríkisins ákveð-
ið, að kirkjan verði reist sam-
kvæmt þessari fyrirmynd.
Mörg ár eru síðan fyrst var
talað um að reisa veglega kirkju
á Skólavörðuhæð. Fyrir nálægt
10 árum bauð þáverandi sóknar-
nefnd dómkirkjusafnaðarins til
samkeppni um beztu uppdrætti
að kirkjunni. Nokkrir bárust
henni, en enginn, sem nothæfur
þæfti. Var þá ríkisstjórnin beðin
um að hlutast til um að húsa-
meistari ríkisins gerði upp-
drætti, og hafði hann unnið að
þeim í nokkur ár áður en söfn-
uðinum var skipt.
Þegar ReykjavQc hafði verið
skipt í fjögur prestaköll, var
þegar farið að hugsa fyrir bygg-
ingu nýrra kirkna, því að hinir
nýju söfnuðir þrír eru allir
kirkjulausir. Hallgrímssöfnuð-
ur, Austurbærinn, er þó allra
verst settur, því að hann er lang
stærstur, yfir 10 þúsund manns.
Sóknamefnd hans og biskup
gengust þá fyrir því, að hafizt
var handa um allsherjarsöfnun
til þess að reisa Hallgrímskirkju
á Skólavörðuhæð. Exru nú í
handbæru fé til um 300 þús. kr.
en kirkjan mun kosta um 2
millj. kr. Um leið var húsameist-
ari beðinn um að gera tillögu-
uppdrætti og síðan líkan af þeim
sem feguxstir þættu, og er því
nú lokið með þeim árangri, sem
sjá má.
Ég er algerlega ófróður um
húsagerðarlist og dæmi því ein-
ungis eftir þeim áhrifum. og
geðblæ, sem þessi mynd vekur í
huga mínum.En ég hlýt að segja
menningskjördæmunum, og
fékk Kann það samþykkt í þing-
flokki Framsóknar, og gera
Sjálfstæðisfl, slíkt tilboð,
enda þótt ekki yrði neitt úr því,
þar eð allt var þá komið í ein-
daga fyxir Framsóknarstjórn-
inni.
Þannig voru þeir Jónas frá
Hriflu og Sveinbj. Högoas reiðu
búnir til þess fyrii- tíu á-ij-i.
síðan að fallast á hlutfallskosn-
ingar í tvímenningskjördæmim-
um. En nú kalla þeir hvern þann
mann, sem beitir sér fyrir slíkri
nýbreytni, Þorbjörn rindil, og
segja, að með henni sé verið að
draga lokur frá hurðum dreif-
.......
það, að mér virðist hér vex'a geirt
reglulegt listaverk, fagxxrt, vold-
ugt og sterkt, en um leið mjög
frumlegt og sérkennilegt, ég vil
segja ramm-xslenzkt,; auk þess
mjög táknrænt á marga vegu.
Áhrifin, sem þessi mynd vakti
fyrst hjá mér, get ég bezt skýrt
með þessum þremur orðum; Ró-
semi, traust og styrkur. Fram-
hlið kirkjunnar, sem er 50 m.
breið og rís upp í 76 m. háan
turn, minnir á útbreiddan faðm,
sem býður alla velkomna. Hlið-
arlínur turnsins eru neðan til
dregnar 'í mjúkum, rólegum
boga, en stefna síðan allar upp
að krossmarki, 5 metra háu, efst
uppi. Á framhlið þessari, eru
engir gluggár, nema eiim mjög
stór og hár gluggi yfir dyxunum.
Þessi fi’amhlið er geysisterk
og skilur algerlega á milli. Utan
við er borgin með ys og þys.
Innan við er heilagur staður.Sá,
sem inn gengur, hlýtur að finna
til þess, að það er ekki venjulegt
hús, sem hami gengur x. Og
hann kemst ekki hjá því að
hugsa: Hér er Míf og skjól. Hér
er ég örug'gur.
Allar línur hússins að utan
Stefna upp á við, að krossmark-
inu. Þó ekki hratt og með ákafa,
heldur hægt og rólega, en á-
kveðið. Það er eðli íslendings-
ins, sem þar kemur fram. Og
kórinn, hið allra-helgasta, ér
dreginn örlítið inn, eins og til
þess að tákna það, sem vér flest
könnumst við, að það, sem oss
er helgast, höfum vér minnst á
glámbekk. En þessi hlédrægni
gerir hann leyndardómsfyllri og
vekur löngun til þess að finna
innsta kjarnann, það, sem gefa á
hverrí kirkju líf og sál og að-
dráttarafl.
Ég er viss xxm, að það er eins
mikill munur á því, hvort teikn-
að er smáhús eða stórhýsi eins
og hvort kastað er fram stöku
eða ort stórt kvæði. Það þarf
skáld til þess að hugsa og teikna
fagurt stórhýsi. En til þess að
gera kirkju þarf enn meira.
Skáldið, sem yrkir kirkjuna,
verður að hafa lifandi tilfinn-
ingu fyrir verkinu, hreina trú-
j býlisins og ofurselja það yfir-
J ráðum bæjanna!
i Það er hætt við, að samlxk-
| ingin við Þorbjöm rindil verði
. Framsóknarmönnum ekki að
! miklu gagni eftir þessar upp-
lýsingar. — Því að menn eins
og Jónas frá Ilriflu og Svein-
björn Högnason, sem sjálfir
voru reiðubúnir til þess fyrir
tíu árum, að taka að sér hlut-
verk Þorbjarnar rindils og
draga lokxxr frá hurðum dreif-
býlisins, eins og þeir kalla það
nú, mxxnu litla tiltrú finna, þeg-
ar þeir eru að reyna að rægja
aðrar fyrir nákvæmlega það
sama.
artilfinningu, þvi að kirkjan á
sjálf að verða predikun, vakn-
ing, og enginn getur vakið í
öðrum tilfinningu, nema vera
sjálfur hrifinn í líka átt. Mér
finnst, að þessi kii'kja sé svo
voldugí skáldverk, að hún muni
verða hæfilegt minnismerki um
stórskáldið Hallgrím Pétursson.
Og eftir langan tíma mun hún
þykja bera svo af öðnxm kirkj-
um frá vorum tíma sem sálmar
Hallgríms bera af öðrum andleg-
um kveðskap frá hans tíma.
LISTI Þjóðólfs eða þjóðveld-
ismanna eins og þeir kalla
sig nú, aðstandendur hans, fær
heldur , kaldar kveðjur hjá
Morgunblaðinu. Það helgaði
honum í Reykjavíkurbréfi sínu
nún um helgina hvorki meira
né minna en tvær greinar. Þar
stóð meðal annars:
„Hór í Reykjavík hafa verið
mynduð eins konar drög að stjórn-
málaflokki, sem mælt er, að eigi
að kenna sig við „þjóðveldi.“
Lengi vel var stefna þeirra
nokkuð á reiki. En nú xmdir kosn-
ingar hafa þeir hert upp hugami
og sagt til sín, eins og Sigtúna-
Egill á Stórólfshvoli. Stefnan er,
að afnema flokka og flokkapólitík
og mynda „sterka stjórn“. Greini-
legar þarf ekki að taka til orða,
svo úlfshárin komi í ljós undan
sauðargærunni. íÞað á að taka
völdin af þjóðinni, flokkunum, og
mynda sterka stjórn upp á nazista
vísu.
Utan um þetta lítið frumlega
„prógram" hafa safnazt menn úr
öllum flokkum."
Og enn fremur segir Morgun-
blaðið:
„Samtíningur sá, er kallar sig
Þjóðveldismenn, hefir sýnilega
ekki veitt því eftirtekt, að ofbeld-
isstefna hins harðsvíraða nazísma
er ekki beinlínis sigurvænleg í
heiminum. Sá tími er liðinn. Stefn-
an, sem innleitt hefir siðlausa
morðöld á meginlandi Evrópu,
hefir fengið sinn dauðadóm, þó enn
J haldi hún völdum í bráð.
Það er vel hægt að búa til sak-
leysislega stefnuskrá um flokks-
lausa „sterka“ stjórn, alveg eins
og hinir þýzku „£öðurlandsvinir“
sömdu fyrir nokkrum árum, og
steyptu síðan álfunni út í blóðug-
ustu styrjöld sögurmar. En það
þarf ákaflega mikinn barnaskap til
þess að halda, að sú stefna, sem
hefir leitt af sér þær stórfelldustu
hörmungar, er nú liggja sem mara
á flestum þjóðum álfunuar, fái
byr hér á landi, / vísu höfum
við íslendingar oft verið seinir að
átta okkur á augljósum hlutum.
En svo vitbu::; er aiþýða manna
ekki, að hún ví'éii fitja upp á naz-
isma liér á lanc'i, eftir þann lær-
dóm, sem heimu. inn liefir fengið,
I------------------------
Bæjarbúar.
Ef þér þurfið að fá pressað-
an eða kemiskt breinsaðan
fatnað yðar,. þá sendið xxxér
hann. — Fljót afgreiðsla. —
Reynið viðskiptin.
Fitapresm
P. W. Bierioo
Smiðfnstíg 12 Síml 4713
fippptekið
Sumarkjólar
Silkisokkar
Dragtir
Winðsor Magasin
Vesturgötu 2.
AUGLÝSIÐ í Alþýðublaðinu.
og fær daglega um afleiðingar
þeirrar stjórnmálastefnu.“
Þetta virðist nú ekki óskyn-
samlega mælt. En hvað er langt
síðan ýmsir valdamenn Sjálf-
stæðisflokksins sjálfs voru „að
velta því fyrir sér“, hvort ekki
ætti að treysta á sigur nazism-
ans og haga stefnu flokksins
eftir því? Nú virðist slík ævin-
týrapólitík að vísu hafa orðið
undir í Sjálfstæðisflokknum, en
hvaðan eru þau nazistaöfl, sem
nú hafa tekið höndum saman
við ýmsa óánægða Sjálfstæðis-
menn, Framsóknarmenn og
kommúnista um Þjóðólfslist-
ann, nema úr Sjálfstæðis-
flokknum? Það verður ekki
annað séð, en að Þjóðólfslistinn
sé að svo miklu leyti skilgetið
afkvæmi Morgunblaðsflokksins
sjálfs og alls þess ráðleysis, sem
þar hefir verið ríkjandi á und-
anfömum árum. Þess vegna
óttast Morgxxnblaðið hann líka
svo mjög, sem sjá má á þeim
ummælum þess, sem hér hafa
verið til færð.
StjðrnarbosniDff
. fl. S. Í.
STJÓRNARKOSNING fór
fram á þingi íþróttasam-
bands íslands á laugardaginn,
en þingið var sett á föstudag.
Fór kosning þannig, að Bene-
dikt G. Waage var endurkosiim
forseti Í.S.Í. Þá var og Frímann
Ilelgason endurkosinn í stjórn-
ina. Auk þessara tveggja Maut
Einar Pálsson verkfræðingur
sæti í stjórn, í stað Sigurjóns
Péturssonar, sem báðst undan
kosningu.
Fyrir voru í stjórn Í.S.Í. Erl-
ingur Pálsson og Þórarirm
Magnússon.
Síðar verður nánar skýrt frá
þingi Í.S.t. hér í blaðinu.