Alþýðublaðið - 16.07.1942, Blaðsíða 4

4
Ilfc-'rnr'
Flmmhidagtur 11 jéli 1M1

JÓN BLÖNDAL:
Hneykslanleg f ramkvæmd
dýrtíðarlaganna.
AJ^IafMkkaiiu
BtMjöra og afgreiÖeU 1 Al-
þýBuhéatna vi8 Hrerfiagðtu
Simar ritstjdmar: 4901 og
4BM
Simar afgreiSslu: 4900 og
«•06
Verð 1 lausesö'Iu 25 aura.
41|ý(aarentsnl9j*ii h. f.
ðp'uberir starfsraœa
09 gerðardðiBriiB.
SÍÐASTA AI.ÞINGI
lagði afturhaldið í land-
inu einni öflugan múrstein í
viíki Jijfeð, sem flokkar þess
'hlóðu um stríðsgróðamennina
Þessi múrsteinn var staðfesting
á bráðabirgðalögum um gerðar-
dóm, sem eins og kunnugt er
tvar höfulðájstæða til þetss að
Alþýðuflokkurinn fór úr sam-
síjórninni.
Lagasetning þessi, sem var
hatröm árás á rétt launþega til
frjálsra samninga, fól þó í sér
þegar írá upphafi sinn dauða-
dóm. í fyrsta lagi vegna þess,
að gengið var í berhögg við
lögmálið um áhrif framboðs og
eftirspurnar á verð vinnuafls-
ins, og í öðru lagi vegna þess
að samtök verkafólksins eru
orðin það þroskuð, að þau láta
ekki bjóða sér slíka þvingun í
ástandi eins og nú ríkir. í at-
vinnu og fjármálum. Enda var
löggjafinn með þessu að svipta
stéttarfélögin samningsréttinum
sem hafði verið lagalega stað-
festur með lögum um stéttar-
félög og vinnudeilur,
Gerðardómurinn varð strax
að hopa frá bókstaf laganna
með úrskurði, um kaup og kjör
járniðnaðarmanna. Hver laun-
þegahópurinn á fætur öðrum
hefir knúið fram kjarabætur án
þess að kaupkúgunardómstóll-
inn fengi rönd við reist. Verka-
lýðssamtökin hafa þroskað svo
œeðlimi sína, að þeir semja í
smáhópum þegar félög þeirra
eru bundin.
Siðferðisgrundvöllur þessara
laga er svo langt fyrir neðan
það, sem réttlætismeðvitund
fólksins telur viðunandi, að
sjálfir lagahöfundamir hafa
ekki treyst sér til annars en að
veita heilum starfshópum
nokkrar uppbætur, þó að stund-
um hafi verið reynt að dulbúa
þær með orðum eirís bg áhættu-
þóknun, aukaverðlagsuppbót
■og öðru þess háttar.
Hafnarverkamenn fengu
samninga vð Eimskip nýlega,
sjómenn á flutningaskipum eiga
í deilum. Dagsbrún er með
samningaujmleitanir við ríkis-
stjlómina, og mú síðast hefir
Bandalag opinberra starfs-
manna ítrekað kröfur sínar um
20% launabætur til starfs-
manna bæja, ríkis og ríkisstofn-
ama. Tæplega verður efast um
að sjómennirnir og Dagsbrún
nái fram kjarabótum, og hve-
nær ætti líka að fá fram merín-
ingarmál eins og 8 stunda-
vinnudag án dagkaupsskerð-
INS OG KUNNUGT ER
hefir vísitolunni verið
haldið því nær óbreyttri í
nokkra mánuði.
Sumpart hefir þetta verið
gert með því að láta verðalgs-
eftirlitið ná aðeins til þeirra
vörutegunda, sem teknar era
með í grundvelli vístölunnar.
Þannig hefir dýrtíðin raun-
verulega aukizt, án þess að vísi-
talan hafi hækkað, og kaupupp-
bótinni hefir þannig verið hald-
ið niðri.
Þegar búreikningarannsókn
þeirri, sem nú fer fram að til-
hlutun kauplagsnefndar, er lok-
ið, verður tekin ákvörðun um
það, hvort breyta skuli gmnd-
velli vísitölunnar. Kemur þá
sérstaklega til greina að fjölga
þeim vörum, sem teknar eru
með í vísitöluna, til þess að hún
gefi réttari mynd af verðlaginu.
/ *
En það er þó ekki þetta at-
riði, sem mestu máli skiftir um
framkvæmd dýrtíðarlaganna,
heldur eru það önnur þýðingar-
meiri atriði, sem gera fram-
kvæmd þeirra að fullkomnu
hneyksli.
í dýrtíðarlögunum er gert
ráð fyrir dýrtíðarsjóði, sem
greiða má- úr til þess að halda
niðri verðinu á nauðsynjavör-
um. Jafnframt er gert ráð fyrir
að lagt sé á útflutningsgjald til
þess að bera uppi þennan kostn-
að, sem má vera mishátt eftir
því, um hvaða útflutningsvörur
er að ræða. í dýrtíðarfrumvarpi
Alþýðuflokksins er gert ráð
fyrir að útflutningsgjaldið væri
eingöngu lagt á vörur, er flutt-
ar eru út með stríðsgróða, enda
hefir það jafnan verið tillaga
Alþýðuflokksins, að þetta gjald
yrði lagt fyrst og fremst á hinar
ingar, ef ekki einmitt á tímum
eins og nú.
En hvað þá um opinbera
starfsmenn, eiga þeir að búa
við sömu kjör og fyrir stríð,
þegar svo að segja allir aðrir
launþegar hafa bætt og eru að
stórbæta sína aðstöðu?
Er það réttlæti, að þeir ein-
ir sitji á hákanum, og er þaS
þjóðfélaginu hagur?
Nei. Það er ekki réttlæti að
þessi siðlausu lagaákvæði um
kaupbindingu, sem engan rétt
hefir á sér sem dýrtíðarráðstöf-
un, bitni. aðeins á þeim laun-
þegum ríkis og bæja, sem ekki
hafa verkfalltrétt. Það er ekki
Ihagurj hins opinbera að búa
svo að þessu fólki, — að streit-
ast svo lengi gegn réttmætum
kröfum þess, að það hverfi í
stórhópum frá starfi sínu yfir
í einkareksturinn, sem býður
betri kjör.
Stjórríarvöld ríkis og bæja
hafa skilyrðislaust skyldu til
þess að velja góða starfskrafta
í þjónustu hins opinbera. En
til þess að eiga kost á hæfileika
fólki og geta keppt um starfs-
orku þess á vinnumarkaðinum
-........... ....-....
geysiháu ísfisksölur togaranna.
Þetta fyrirkomulag, að leggja
á slíkt útflutningsgjald og verja
því til þess að halda niðri vöru-
verðinu á neyzluvörum, verkar
að ýmsu leyti mjög svipað og
gengishækkun. Má geta þess, að
Klemenz Tryggvason hagfæð-
ingur nefndi þetta óbeina geng-
ishækkun í athyglisverðu er-
indi, sem hann flutti í útvarpið
um dýrtíðarmálin fyrir skömmu
en þar var aðaltillaga hans, að
þessi leið yrði farin.
Nú eru dýrtíðarlögin fram-
kvæmd þannig, að ausið er út
fé úr dýrtíðarsjóði, en ekkert
útflutningsgjald er ennþá tekið
af stríðsgróða togarafélaganna.
Ríkisstjórnin hefir enga
skýrslu gefið um það, hvað
miklu fé hefir verið varið til
þess halda niðri vísitölunni, en
Ijóst er, að þar er um stórfé að
S ræða.
Greidd hefir verið hálf millj-
ón króna til þess að halda niðri
verði á tilbúnum áburði, með
hverju kolatonni munu vera
greiddar 32 kr., með hverju kílói
af smjörlíki um ein króna. Enn
fremur hafa verið felldir rdður
tollar á kornvörum og sykri,og
loks má geta þess, að boðað hefir
verið, að fiskverðinu í Reykja-
vík verði haldið niðri með fram-
lögum úr dýrtíðarsjóði.
Þetta síðast nefnda er
hneyksli út af fyrir sig, ef að-
eins á að halda fiskverðinu í
Reykjavík niðri. Lögum sam-
kvæmt á að reikna vísitöluna
eftir smásöluverðinu í Reykja-
vrk. Þess vegna er það hrein
fölsun á vísitölunni, ef farið er
að halda vöruverðinu í Rvík
niðri sérstaklega, en lofa því að
hækka annars staðar á landinu.
En þetta er eftir öðru.
þarf ríkið að bjóða þau kjör,
að fylliiega teljist sambærilegt
við það, sem tíðkast annarsstað-
ar.
Þetta virðist stærstu stjórn-
málaflokkunum hafa sézt yfir á
síðasta þingi, þegar sérhags-
munafólk þjóðarinnar í stríðs-
ástandinuj, stór^róðamenjn irnir
höfðu fengið kaupbindinguna á
heilann sem töframeðal „gegn
dýrtíðinni“, og felldu tillögur
Alþýðuflokksþingmannanna um
hækkun á laun opinberra starfs
manna.
En reynslan hefir vonandi
kennt þessum mönnum að kúg-
un gildir ekki í aðbúð löggjaf-
ans að launastéttunum, heldur
má sín meira réttlæti og sann-
gimi, og á að sitja í fyrirrúmi.
; Veröur jþvf ekki trúað að
óreyndu að ríkisstjórnin mæti
ekki sanngjarnri ósk opinberra
starfsmanna, þar sem augljóst
er að annars vofir sú hætta
yfir að beztu starfskraftarnir
hverfi úr þjónustu þess opin-
bera, auk þess sem krafa þessi
er mjög sanngjöm miðað við
kjarahætur annarra launþega.
* * * *
Eg mun ekki að þessu sinni |
gera neina áætlun um það,
hversu mikið fyrrnefndar dýr-
tíðarráðstafanir muni koma til
með að kosta ríkisjóð. En sú
upphæð hlýtur að leika á mörg
um milljónum. Enginn vafi er
á því, að hún mun á örstuttum
tíma nema miklu meira en allur
sá stríðsgróðaskattur, sem renn-
ur í ríkissjóð. Þetta er virkilega
umhugsunarefni.
Það þýðir það, að ríkissjóður
tekur af almenningi í sköttum
og tollum það, sem á vantar til
þess að gera kostnaðinn af dýr-
tíðarráðstöfununum. Þetta eru
þá efndirnar á því að taka stríðs
gróðann úr umferð til þess að
koma í veg fyrir aukningu dýr-
tíðarinnar.
í stuttu máli eru efndirríar
þessar:
Það er svikizt um að leggja
DEILA mikil er allt í einu
upp komin í blöðum Fram
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins um það, hvenær kjósa
skuli í haust að afloknu sumar-
þinginu. Tíminn byrjaði með
meðal annars eftirfarandi um-
mælum um þetta mál:
• „Það virðist koma greinilega
fram í blöðum stjórnarflokkanna,
Morgunblaðinu og Alþýðublaðinu,
að þeir ætli að knýja fram stjóm-
arskrárbreytinguna og efna aftur
til kosninga á þessu ári. Þessar
kosnimgar mættu ekki fara síðar
fram en um miðjan september, ef
nokkurt sanngjarnt tillit væri tek-
ið til aðstöðu dreifbýlisins. Það
ætti líka að vera auðvelt, því að
þingið þarf ekki að standa nema í
fáa daga.
Það kemur öllum saman um, að
kjörsókn sé mjög erfið í sveitum
eftir að komið er fram í miðjan
september. Göngur eru þá byrj-
aðar, síðan kemur sláturtíðin og
vondu veðrin eru komin til sög-
unnar áður en herrni lýkur. Þess
vegna mega kosningamar ekki
verða síðar en 13’. september, ef r
þær eiga að fara fram á þessu
ári.“
„Það er óverjandi ranglæti að
ætla að láta kosningar fara fram
seint í haust eða vetur, þegar ill
veðrátta eða ófærð geta hindrað
þúsundir kjósenda í dreifbýlinu
frá því að neyta atkvæðisréttar
síns.
Því verðuir líka ekki trúað að
óreyndu, að ríkisstjómin ætli að
beita kjósendur dreifbýlisins
þeim órétti, að láta fara fram
haust- eða vetrarkosningar. “
Eins og menn sjá á þessum
ummælum, vildi Tíminn helzt
ekki hafa neinar kosningar í
haust, en heimtatí hinsvegar,
að þær verði ekki síðar en 13.
september, ef þær á annað borð
verði látnar fara fram. En
Svefnpokar
Ferðasíígvél.
Vattteppi,
Grettisgötu 57.
útflutningsgjald á stríðsgróö-
ann af togarasolunum.
Það er lagður á nokkur stríðs-
gróðaskattur til ríkissjóðs, en
bæjarfélögunum er bannað að
leggja útsvar á stríðsgróðann
með þeim afleiðingum, að út-
svör almennings hækka um allt
að 100% að meðaltali.
Síðan eru launþeganir látnir
borga milljónir í ríkissjóðinn í
beinum sköttum og tollum, sem
varið er til þess að halda niðri
vísitölunni og þar með kaup-
uppbót þeirra sjálfra.
Þannig er framkvæmd Sjálf-
stæðisflpkksins á dýrtíðarlögun-
um. Þannig fara þeir að því að
taka stríðsgróðann úr umferðf
þessu svaxar Morgunblaðið á
eftirfarandi hátt:
„Eins og nú horfir, benda allar
likur til þess að ekki væri unnfc
að finna óhentugri kjördag fyrir
sveitirnar almennt, en einmitt.
þann, sem Tíminn hefir valið. —
Telja má nokkum veginn víst, að
slætti verði þá hvergi lokið, en all-
ir, sem' nokkur kynni hafa a£
sveitabúskap vita, hve dýrmætir
bóndanum eru síðustu dagar slátt-
arins. Sé hvert tækifæri þá ekki
gripið, til þess að ná inn heyjum,
getur farið svo, að heyið verði
úti og fari forgörðiun. Þetta sjá
ekki spekingaor Tímans og ekki
heldur það, hvern ógreiða þeir
gerðu bændum með því, að láta
aðal kosningabaráttuna fara frans.
á dýrmætasta og mesta annatíma
þeirra, um hásláttinn.
Það fer vitaskuld eftir ástaeðum,
tíðarfari o. fl„ hvenæa- heppileg-
ast er að kosið verði aftur. Sé
hægt að finna dag milli sláttar- og
rétta, væri hann sennilega heppi-
legastur fyrir sveitirnar. En sá
dagur mætti ekki vera fyrr en 20.
september. Hyggilegast er, að
hafa ráð bændanna sjálfra í þessu
efni, en hirða ekki um gaspur
Tímamanna. Kjördagurinn verður
áreiðanlega valinn með tilliti til
þess, hvað heppilegt er fyrir dreif-
býlið.“
Sem sagt: Morgunblaðið
telur ekki fært að hafa kosning-
arnar fyrr en 20. sepíember.
En Vísir er á enn öðru máli.
Hann segir:
„Vafasamt er hvenær kosningar
geta íarið fram í haust, og vel
getur það valdið nolckurum á-
greiningi flokka í milli. Fram-
. sóknarflokkurinn hefir fyrir
sitt leyti stungið upp á því, að
kosningar verði látnar fram fara
meðan annatíminn stendur yfir
og heyskap er ekki lokið. Er
mjög ósenmilegt að horfið verði aÖ
M. á 1 wSBvl