Alþýðublaðið - 28.07.1942, Blaðsíða 6

Alþýðublaðið - 28.07.1942, Blaðsíða 6
c ALÞYÐUBUÐIÐ t»riðjudagur 28. jálí 1942. Heilbrigðismál fyrr á ðldm Framh. af 4. síðu. jr þjóðina, má fara nærri um, að heilbrigðismálin hafa ekki risið hátt. Mun óhætt að fullyrða, að þrifnaði og hvers konar heil- brigðismenningu fari nú hnign- andi, frá því er tíðkaðist á sögu- öld og Sturlungaöld. Má þar einkum til nefna íþróttaiðkanir og böð, er heita má, að hverfi gersamlega úr sögunni. Um læknismennt er naumast að ræða, en hjátrú og hvers konar hindurvitni og kukl yfirgnæf- andi. Efalaust hefir það dregið úr lækniskunnáttunni, er víga- ferli lögðust hér niður. Ef til vill hafa klaustrin haft einhverja viðleitni við að líkna sjúkum og þjáðum, en annarS hefir allt kafnað í messuerðum, áheitum, bænastagli, sulli með vígt vatn og drykk af dauðra manna kjúkum. En einmitt á þessu tímabili dynja yfir landið hinir austurlenzku sóttarfaraldrar, bólusótt hvað eftir annað (í fyrsta sinn, að því er talið er, 1240) og svarti dauði tvisvar (í byrjun og lok 15. aldar), ofan á aðrar farsóttir, landlæga sjúk- dóma og margvíslega óáran. Ber það þjóðinni vitni um því nær ó- trúlega seiglu, að hún skyldi lifa af allar þær hörmungar, eins og allt var í pottinn búið. En að vísu voru íslendingar ekki einir um þessa hitu. Erlendir bartskerar á tslandl um siða- skiptin. Þó að ekki hafi verið miklu fyrir að fara í nágrannalöndun- um á sama tíma, hafa íslending- ar þeir, er frömuðust erlendis, ekki sízt þeir, sem leituðu til Mið-Evrópu, kynnzt þar læknis- aðgerðum, er stungu mjög í stúf við það, sem leyst var af hönd- um hér á landi. Jafnvel bartsker ar þeir, er hingað hafa flækzt til landsins með erlendum kaup- mönnum eða verið í þjónustu erlendra valdsmanna, hafa þótt hér allmikíir fyrir sér og verið almenningi aufúsugestir. Hefir þetta leitt til þess, að mönnum hefir orðið læknisleysið í land- inu tilfinnanlegt, ekki sízt fyrir það; að á þessu tímabili gengur í landinu illkynjuð veiki, svo nefnd sárasótt og almennt er talin hafa verið sýfílis, er þá var ekki fyrir löngu komin upp í Evrópu og gqkk fyrst í stað yf- ir löndin sem næm farsótt. En mönnum hefir ekki dulizt, að bartskerarnir liðsinntu þessum sjúklingum með nokkrum ár- angri. Er talið, að menn hafi komizt mjög fljótt á að nota kvikasilfur við sýfilis, en það hefir sem kunnugt er, verið höf- uðlyfið við þeim sjúkdómi fram á vora tíma. Frá árinu 1545 er til alþing- isdómur, er heimilar erlendum bartskerum landvistarleyfi skera og höfðinglegar greiðslur til þeirra. Ráðstaf anir Ögmnnd- ar biskups Pálssonar gegn sárasétt. Ein hin fyrsta almenna heil- brigðisráðstöfun í nútíðarskiln- ingi, er skjöl greina frá, mun vera samningur sá frá árinu 1545, er Ögmundur Pálsson, biskup í Skálholti, gerir við þýzkan bartskera, Lazarus Mattheusson að nafni, um að selja honum jörðina Skáney í ÍReykholtsdal, 40 hujndruð að dýrleika, gegn því að hann græddi 100 sárasóttarsjúklinga eftir tilvísun biskups, og mun hafa verið átt við fátæka sjúk- linga. Er talið að Lazarus (Skán eyjar-Lassi) hafi aðeins grætt 50 sjúklinga, og varð nokkur á- greiningur um efndir samnings ins af hans hálfu, en að vísu hélt hann jörðinni og dvaldist hér til dauðadags. Eftir dauða hans mun annar þýzkur bart- skeri hafa verið fenginn hingað til lands í hans stað. Árið 1526 gengur dómur á Alþinga, þar sem bartskerum er sett gjald- skrá til að fara eftir við lækn- ingu sárasóttarsjúklinga og er eflaust hin fyrsta læknagjald- skrá hér á landi. í alþingisdómi þeim, er fyrr getur (1545). er það og tilskilið, að bartskerarn- ir séu „mögulegir um sitt græðslukaup og góðum mönn- um sýnist þeir vera skaðlausir af.“ Sárasóttin dó hér með öllu út, en ósagt skal látið, hvern þátt ráðstafanir þessar hafa átt í því. Innlendir bartskerar. Á 16. og 17. öld er auk er- lendu bartskeranna getið nokk- urra íslendinga, sem taldir eru bartskerár. En ekki er ljóst, hvernig námi þeirra hefir verið háttað. Einn er þó talinn lærð- ur innanlands. Erlendis var bartskeranámið nánast iðnað- arnám, þannig að hver kenndi öðrum, enda lækningastarfsemi bartskeranna að minnsta kosti lengi vel rekin í sambandi við rakara- og hárskerastörf. Eftir að lærðir læknar komu til sög- unnar, höfðu bartskerarnir mjög takmarkaðan rétt til lækninga, þannig að þeir máttu aðeins fást við útvortis kvilla, aðal- lega sára- og slysaaðgerðir. En við þótti brenna, að þeir færu út fyrir verksvið sitt. Hér á landi hafa hömlur á lækninga- starfsemi bartskeranna af eðli- legum ástæðum ekki komið til greina. Þó að bartskera á íslendi bafi hér verið að nokkru getið, má enginn skilja það þannig, að þeirra hafi nokkurn tíma gætt verulega við almenna læknis- þjónustu hér á landi. Til Ástralíu. Enginn veit hversu mörg þúsung Ameríkumanna hafa fengið fría ferð til Astralíu sem af er ári þessu. Hins vegar er það vitað, að Japönum stendur stuggur af þeim Ástralíumönnunum og þeir hafa ekki reynt innrásina margumtöluðu enn. Hér sjást eríkskir hermenn á leið til suðurhvels \ \ \ S S s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s það $ og S am- S meðal annars vikið að ljósmæðr um, sem prestum er skipað að velja og uppfræða, en að vísu í guðfræði, enda aðallega gert ráð fyrir, að þær sinni sálar- heill fæðandi kvenna og burða þeirra. Einnig er þar minnzt á spítala.og þá, sem sjúkir eru og volaðir, þar á meðal ölmusu- samskot til þeirra, svo og 'lækna og lækningar. En lítt virðist það hafa átt við hér á landi, eins og þá til hagaði, nfema fyrirmæli um að sinna and- legum þörfum sjúklinganna eftir þeirra tíðar skilingi, sem einnig mun hafa verið aðal- atriðið. Sömu ákvæði eru í kirkjuordínantíu Kristjáns fjórða hinni norsku frá 1607, er hér var löggilt 1622. f báðum þessum tilskipunum eru ein- kennileg fyrirmæli um aflausn og jafnvel fjársektir kvenna, er kæfa undir sér böm sín. Bendir það á, að slík slys hafi þá verið algeng, og eru þau að vísu tíðari enn í dag en margan mundi gruna. LOFTÁRÁS. Frh. af 3. síðu. hafa verið aðalmarkmið Breta í þessari árás. DAGÁRÁSIR Brezkar flugvélar gera dag- lega fjölda árása á stöðvar Þjóðverja á meginlandinu, aðal- lega í Frakklandi og Hollandi. Ameríkskar orustuflugvélar með ameríkskum flugmönnum hafa nú farið í fyrstu árásar- ferð sína. TOWNSVILLE, önnur. stærsta borg í Queensland í HANNESÁ HORNINU (Frh. af 5. síðu.) „HEFIR ÞÚ ATHUGAÐ aðal- verzlunargötu bæjarins, Lauga- veginn? Hefir þú tekið eftir gryfj- unni við neðri enda Bankastrætis, þar sem _nú úm árabil hefir vantað allmargar gangstéttarhellur? — Hvernig lízt þér á Vitastíginn, að- alumferðargötu. barnanna að Aust- urbæjarskólanum? Eða þá báða aðalvegina, sem liggja inn í höfuð- borgina? Þeir eru alltaf illfærir annað kastið á alllöngu bili rétt á bæjarmótunum, en annars malbik- aðir rétt að bænum.“ „ÞÁ KANNAST ALLIR VIÐ bréfaruslið og moldrykið, ef bless- uð sólin skín, og ekki er logn, og nýjasta aðferðin við sorphreinsun- ina spáir ekki góðu um bréfafokið, það er sem sé farið að aka sorp- inu í opnum vörubílum. Hefir þú aldrei mætt slíkum flutningi? Þá er eins gott að vera ekki allt of lyktnæmur, og helzt ekki allt of 'fínn, ef maður fengi vel skítugan blaðasnepil framan í sig!“ „ENN FREMUR mætti minnast á göturæsin, sem mörg eru í mesta ólagi, svo að í regni myndast víða stöðupollar, og allstórir lækir. Einnig mætti margt segja um við- hald og útlit húsanna; lítum á hvernig Safnahúsið skartar ár eftir ár, sama mætti að mörgu leyti segja um Sundhöllina. Hugsum okkur útlit þessara húsa, frá því sem nú er, aðeins ef þau væru máluð smekklega.“ „HREINUÁTUR“ skrifar mér: „Ég hefi heyrt að alþingi eigi að koma saman eftir fáa daga. Þá kvað eiga að breyta stjórnar- skránni, ganga frá sjálfstæðismál- inu og afnema kúgunarlögin. Þetta eru stórmál mikil. Þegar ég gekk um Austurvöll í gær og leit upp á Jón , Sigurðsson, datt mér í hug að hann þyrfti að „punta“ svo- lítið undir þessa merkisatburði. Hann hefir slæma þjónustu, vin- urinn okkar. Hvernig stendur á því, að þessum fáú minnismerkjum okkar og myndastyttum er ekki haldið betur við en raun er á?“ HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN Framh. af 4. síðu. alþýða fái enn betur notið þeirra, þá hugsaði ég sem svo: Gaman verður síðar, þegar við íslending- ar gerum hinum gömlu bókmennt um okkar svipuð skii, því þá marg faldast hin ágætu óhrif þeirra og þýðing þeirra verður stórkostleg fyrir íslenzka alþýðu. Og síðan hefir mér margoft komið það sama í hug', þetta, að sögurnar yrðu útgefnar með nútíma staf- setningu og aðstoð íslenzkra mynd listamanna." ' Ragnar er því algertega sam þykkúr því að gefa fornsög- urnar út á svipaðan hátt og nú hefir verið gert um Lax- dælu. Ragnar lýkur greininni með þessum orðum: í 6—700 ár hafa fornbókmennt- irnar verið ein lífæð þjóðarinnar,^ þær hafa verndað þjóðina, en það hefir aldrei þurft að vernda þær fyrir þjóðinni. Og mér finnst ís- lenzku þjóðinni misboðið stórlega með þessari samþykkt meirihluta gekk um Austuvröll í gær og leit ar þurfi að verndá með lögum fyrir okkur íslendingum! Og hjá öllu þessu óþarfa til- standi í blöðum og á Alþingi hef- ir verið auðvelt að komast með einföldu ráði: Láta bara einhvern sæmilegan barnakennara — — færa söguna til hinnar lögskipuðu stafsetiiingar; því þá var ekki rauðu veifað framah i nautin — ef H. K. L. hefði þar hvergi nærri komið. Hafi hann þó, þökk fyrir verk það er hann hefir innt af hendi og útgéfendur fyrir bókina. Og má ég svo óska éftir Sögu Eg- ils bónda á Borg í sams konar út- gáfu áður en langt um líður, prýdda fögrum listaverkum.“ Þetta er nú álit Ragnars Ás- geirssonar um þessa umdeildu útgáfu. KAFBÁTAFORINGI ÞJÓDVERJA. „landsmönnum til gagns og góða“, jafnfamt því sem reistar eru rammar skorður við lands- vist annarra erlendra manna og þó einkum hvers konar atvinnu- reicstri þeírra. Frá þessum tíma eru til skjöl, er greina frá við- skiptum við þessa erléndu bart- Heilbrigðlsfyrirmæli í kirklntilskipannm á 16. og 17. old. í kirkjuordínantíu Kristjáns þriðja frá 1537, sem löggilt varl hér á landi 1541 og 1551, er| Ástralíu, varð á laugardaginn fyrir árásum japanskra flug- báta. Köstuðu þeir nokkrum sprengjum, en þær komu ekki nálægt neinum. hernaðarstöðv- um. - ' ... .......... ■■ H Japanir sækja nú. landveginn j,til Port Mpresþy . á. Nýju Gui- neu, eftir að þeir gengu á land skammt frá borginni. Eiga þeir yfir hálendan skaga að sækja og hafa orðið skærur á skagan- um, Vafalaust eiga eftir að verða harðar orustur, þegar innrásarmennirnir koma nær borginni. Framh. af 5 s.íðu. hefði hann haldið að „Fíflið í Berlín“ væri byrjað á stríðinu án þess að láta sig vita. Þetti miskunnarlausa sjóstríð sker úr því, hvprt Dönitz hefir varið lífsstarfi síriú til einskis eða ekki. i

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.