Alþýðublaðið - 31.07.1942, Síða 4

4
fUþ^nbUMð
ClfaiaaiD: Alþýloflokknrinn
mtstjéri: Btottn Fþtfasxman
Ettrijóra og aígretSsl* i Al-
þýBf'húoinu viO Hverflac@ta
Simar riteijóraar: 4901 eg
4MU
Sfanar algreioslu: 4088 og
4908
Yar8 i lau.*sölu 28 aura.
JUþýtmrnatamUJan k. t.
HækkDD afnrðaverðs
ias eg laon opinberra
starfsmanna.
NÆSTU daga byrjar kjöt-
fasta hjá Reykvílcingum.
Allt kjöt er á þrotum, salt og
luuigið, og ekki von á nýju
kjöti fyrr en að nökkrum tíma
liðnum. Það verður auðvitað
ekki þægilegt fyrir húsmæð-
umar og þá, sem þær eiga að
matbúa fyrir, því að skerð
hlýtur að vera fyrir skildi, þeg-
ar aðra aðalfæðutegundina
vantar á borðin dag eftir dag.
Má því gera ráð fyrir, að ein-
hverjir verði matlystugir í betra
lagi, þegar nýja kjötið verður
loks borið fyrir þá.
En þegar sá þráði réttur kem-
ur aftur á borðið, verður allt
kjöt hækkað stórlega í verði,
um 25 af hundraSi eða meira.
Kjötverðlagsnefnd hefir sam-
þykkt þá hækkun, og skal það
ekki dregið í efa, að kjötfram-
leiðendur þurfi að fá gott verð
fyrir framleiðslu sína. Fram-
leiðslukostnaður hefir stór-
hækkað, og hlýtur það að koma
fram á vöruverðinu,
En þrátt fyrir það verður
augunum ekki lokað fyrir því,
að þessi hækkun kemur þungt
niður á sumum hópum neyt-
enda.
Kjöthækkunin og mjólkur-
hækkunin koma löngu á undan
vtöitöluhækkuninni. Allan á-
gústmánuð þurfa launastétt-
imar að kaupa kjöt og mjólk
með hinu stórhækkða verði, af
iaunum, sem reiknuð eru út eft-
ir gömlu vísitölunni. Þessi
hækkim kemur ð því leyti rang-
lega niður á launastéttunum.
Einkum má gera ráð fyrir því,
að opinberum staxfsmönnum og
öðrum, sem lifa á lágum, föst-
um launum, þyki nú þrengjast
hagúrinn. Þessir menn hafa eng-
ar launahækkanir fengið og haf a
síður haft aðstæður til þess að
hagnast á peningaflóðinu en
margir aðrir Enda er óánægja
þeirra með kjör sín orðin svo
megn, að þeir hafa farið fram
á grunnkaupshækkun, 20%, og'
er þeim sízt láandi, þar sem
flestir aðrir hafa fengið svip-
aðar eða miklu meiri kjara-
hætur.
Opinberir starfsmenn sendu
rífdsstjórninni þessa kaupkröfu
sina um miðjan þennan mánuð
og óákuðu svars hið skjótasta..
En ríkisstjórninni efir enn ekki
þóknast að svara, þrátt fyrir
það, að eftir því hefir oft verið
gengið. Hljóta xnenn nú að fara
að spyrja sjálfa sig að því, hvort
AOÝÐUBLAÐiÐ
F&ttndagnr 31. júlí 1943»
JÓN BLÖNDAL:
Afstaða Alftýðuflokksins
til afurðaverðs bænda.
Frh.
JAFNVEL hinir óskamm-
feilnustu Framsóknarmenn
neita því ekki, að Alþýðuflokk-
urinn hafi staðið vel og drengi-
lega með málstað bænda, þegar
afuxðasölulögin voru sett og
Sjálfstæðisflokkurinn reyndi að
koma þeim fyrir kattamef með
mjólkurvekfallinu sæla og öðr-
um svipuðum tiltektum.
Hins vegar segja þeir, að Al-
þýðuflokkurinn hafi tekið upp
aðra afstöðu undanfarin striðs-
ár. Þá hafi hann stöðugt verið
að tala um hátt mjólkur- og
kjötverð og þannig fjandskap-
azt gegn því að bændur fengju
bætt kjör sín.
1 Ég skal nú rifja upp þessa
sögu og sýna fram á hverjir það
eru, sem raunverulega hafa
svikið þá stefnu, að gæta jafnt
hagsmuna bænda og verka-
manna og sjá um að hagur
hvorugrar þessarar stéttar
væri fyrir borð borinn.
Síðan stríðið hófst, hefir til-
kostnaður bænda aukizt mjög
verulega eins og öllum er kiurn-
ugt. Fyrst hækkaði erlendur á-
burður og annað, sem bændur
þurftu að kaupa frá útlöndum,
aðallega vegna hækkaðra farm-
gjalda. Og eftir að svikamylla
verðbólgunnar var komin af stað
fór auðvitað allt kaupgjald
hækkandi óðfluga, þrátt fyrir
tilraunir Framsóknar til þess að
sitja yfir hlut verkamanna og
annarra launþega og hindxa að
þeir fengju dýrtíðina bætta að
fullu.
Það vajr óhjájkvæmilegt og
sjálfsagt, að bændur fengju uppi
borinn hinn aukna tilkostnað.
Hlutur þeirra var sannarlega
ekki of glæsilegur í stríðsbyrj-
un, þótt hann yrði ekki skertur
vegna aukinna útgjalda.
En auk þess skeði það ævin-
týri, að íslenzku þjóðinni sem
heild féll í skaut meiri gróði en
hún hafði nokkru sinni látið sig
dreyma. Þjóðartekjurnan marg-
földuðust á stuttum tíma. Það
voru fynst og fremst hinar
geysilega háu sölur á ísfiskin-
um( sem sköpuðu þentian gróða.
Togarafélögin rökuðu á ör-
stuttum tíma saman tugum
milljóna. Það var ekki nema
eðlilegt og sanngjarnt, að ein-
hver hluti þessa mikla tekju-
auka þjóðarinnar félli bændum
í skaut.
Um þrjár leiðir var að rreða
til". þess að ráðstafa stríðsgróð-
anum.
Fyrsta leiðin var sú, að ríkið
tæki megröð af stríðsgróðanum
úr umferð meö útflutnings-
gjaldi eða sköttum og notaði
hann til þess að borga upp
skuldir ríkisins eða legði hann
í sjóð og geyrrdi hann til þess
að standast þau áföll, sem þjóð-
in á í vændum, ef ekki fyrr, þá
í stríðslokin. Þá mætti nota
þetta fé til framleiðsluaukning-
ar, til þess að koma upp raí-
veitum, byggja brýr. leggja vegi
byggja skip, verksmiðjur, íbúð-
arhús og rækta nýtt land. Þann-
ig hefðu bændur getað fengið
sína hlutdeild í stríðsgróðanum,
þótt síðar væri.
Önnur leiðin var sú, að“fram-
kvæma verðjöfnun, þannig að
lagt yrði á útflutningsgjald og
stríðsgróðinn bannig tekinn úr
umferð að verulegu leyti, en
síðan væri því <eða hluta þess)
varið til þess að verðbæta af-
urðir bænda, svo að þeir fengju
uppi borinn hinn aukna kostn-
að sinn og hlutdeild í hinum
auknu tekjum þjóðarmnar. Það
var frá upphafi stefna Alþýðu-
flokksins, eins og síðar skal
sýnt, að famar yrðu þær leiðir
í dýrtíðarmálunum, sí m að ofan
greinir, jöfnum höndum.
Þriðja leiðin er sú, sem Fram-
sóknarflokkurinn og Sjálfstæð-
isflokkurinn komu sér saman
um að fara, leið verðbólgunnar.
Til þess að geía bændum upp-
bót fyrir hinn aukna kostnað
og til þess að bæta kjör þeirra,
hefir afurðaverðið innanlands
stöðugt verið hækkað meira og
naeira, i fyrstu langt um meira
en hækkun kaupjaldsins nam og
áður en það hreklcaði, þannig að
hvert kindakjötskíló kostar nú
í smásölu 6,00 kr., hvert smjör-
kíló 14.38 kr., einn líter af
mjólk 1,21 fcr., af rjóma 8,13 kr.,
eitt kíló af egjum 10,80 kr. o. s.
frv.
Dirfist svo nokkur maður að
tala um að verðið á landbúnað-
arvörmn sé of háitt? Jú, það er
of hátt, án þess að þar með sé
ságt að hagur bænda sé of góð-
ur, miðað við aðrar stéttir, þrátt
fyrir þetta háa verð, og án þess
að það hafi á nokkurn hátt
tryggt velferð þeirra einu sinni
um nánustu framtíð, hvað þá
heldur lengur.
það sé ætlur: ríksstómarinnar
að daufheyrast við þessum rétt-
látu kröfum hinna illa launuðu
starfsmanna. Það má þó varla
minna vera, en að hún virði þá
svars.
Það er Skorað á ríkisstjórnina
að gefa opinberum starfsmönn-
um skýr og ákveðin svör hið
bráðasta. Vegna fjárhagsafkomu
þessara manna þolir málið enga
bið. Og það væri óþolandi rang-
læti og nánasarháttur, ef þeir
fengju ekki þessar hógværu
óskir sínar uppfyJItar. Dýrtíð-
iji og hin mikla hæfckun mjólk-
ur og kjöts, þessara brýnu nauð-
synjavará, kemur nógu þungt
niður á þessum mönnum, þótt
þeir fái kaup sitt bætt.
En ætli stjómin uð verða við
kröfunum, hvað á þá þessi langi
dráttur að þýða? Á að bíða eft-
ir fleiri og frekari verðhækfcun-
um?
Rífcisstjórnin verður að muna
það, að hinum lágt launuðu er
hver dagurinn dýr um þessar
naundir.
Ég orðaði það einu sinni svo
í grein, að það gæti verið, að
gróðinn af verðhækkunarkapp-
hlaupinu entist fram yfir næstu
kosningar, en óvíst væri að hann
entist mikið lengur.
Því að verðið, sem greitt er
fyrir þetta verðhækkunarkapp-
hlaup á innlendum afurðum er
verðbólgan með ölium sínum
geigvænlegu afleiðingum.
Það hlaut hver maður með
heilbrigða dómgreind og sæmi-
lega þekkingu á viðskipta- og
þjóðfélagsmálum að sjá, að af-
leiðangin af því að verðið á inn-
lendum neyzluvörum væri látið
hækka jafngífurlega og raun
hefir á orðið, hlaut að verða ó-
stjómleg dýrtíð og verðbólga,
sem ómögulegt myndi að hafa
hemil á þegar fram í sækti.
Foringjar Framsóknarflokks-
ins með Eystein Jónsson í
broddi fylkingar, manninn, sem
borið hefir ábyrgð á viðskipta-
málunum þetta tímabil, voro
samt svo ótrúlega skammsýnlr
að halda að hægt væri að spenna
upp afurðaverðið á þann hátt,
sem gert var, ón þess að leyfa
launþegimum að bæta aðstöðu
sína á svipaðan hátt og bænd-
ur höfðu gert.
Þtess vegna stóð Framsókn
á móti því, að greidd væri
nema hálf ve^ðlasuppbót um
ár.°jnótin 1J930-/4O, og þumb-
aðist í lengstu lög við að sam-
Jþyékkjá að greidd væri full
yerðlagsuppbót um næstu ára-
mót. Hermann Jónasson hefir
meira að segja lýst því opinber-
lega yfir, að hann hafi þá verið
að hugsa um að beiðast lausnar
fyrir stjórnina, af því að hann
hafi álitið óforsvaranlegt að
greiða fulla ver ðlags uppbót.
Þess vegna reyndi Framsókn að
koma á launaskattinum vorið
1041, að lögbinda kaupið alveg
haustið 1941 og þess vegna hafði
hún forgöngu um setningu gerð-
ardómsins um síðustu áramót.
Sj álfstæði(sflokkur inn fylgdi
trúlega þessari stefnu gagnvart
launþegum, að svo miklu leytx,
sem hann brast ekki kjarkinn,
þegar á hólminn var komið.
Framh. á 6. síðu.
OGEÐFEI.LD deila hefir nú
risið upp milli nýbakaðra
stúdenta, þeirra, sem braut-
skráðir voru ur Menntaskólan-
um í Reykjavík í vor og þeirra,
sem brautskráðust á Akureyri.
Stafar ágreiningurinn af því, að
sunnanstúdentum finnst norð-
anmenn ekki hafa tekið nógu
vel á móti sér, þegar þeir voru
á skenuntiferðalagi nyrðra eft-
ir prófið. Sunnánstúdentar létu
hafa eftir sér snúðug ummæli
um þetta í Morgunblaðinu 11.
júlí og svarar Akureyrarstúd-
ent því í sama blaði í gær. Ak-
ureyrarstúdent segir snemma í
grein sinni:
,MeðaI okkar stúdentanna hefir
á engan hátt borið á ríg í garð
sunnanmanna og þykjumst við á
engan hátt hærra settir en þeir né
finnst heldur að þeir standi okkur
einu þrepi ofar. Við erum þeim
ókunnug, en skoðum þá sem jaín-
ingja og höfum enga minnstu löng-
un til þess að stíga niður af þeim
skóinn né móðga þá, enda er okk-
ur ókunnugt um, að við höfum
gert það,“
Sunnanstúdentum þótti norð-
anmenn ekki, taka á móti sér
með nógu miklum virktum. Um
þetta segir Akureyrarstúdent:
„Þeir eru móðgaðir af þv£ að við
skulum hafa veríð „stödd af til-
viljun“ niður í bæ, þegar þeir
komu. Þó fer nú að verða vandlif-
að, ef það er ókurteisi að vera
staddur af tilviljun þar sem ferða-
langar koma að. Og okkur skilst,
að það sé æði miklum vandkvaeð-
um bundið, að taka með mikilli
viðhöfn á móti mönnum, sem hefir
alveg láðst að geta þess, að nú séu
þeir að koma. Og okkur norðan-
mönnum er það hulin gáta, hvern-
ig við áttum að taka á roóti þeim
þama, fullkomlega óviðbúnir,
öðruvísi en við gerðum. Við velf-
uðum til þeirra í bilunum 1 kveðju-
fikyni, o« þeir okkar, sem áttu
kunningija í hópi sunnanmanna,
heilsuðu þeim með virktum, að
því, er ég bezt gat séð. En því mið-
ur eru staðhættir hér á Akureyri
slíkir, að ekki er unnt að tína
rósaknippi né lárviðarsveiga upp
af götunni fyrir framan samkomu-
hús bæjarins og varpa þeim fyrir
fætur óvæntra gesta, jafnvel þótt
Reykjavíkrjstúdentar eigi í hlut.“
Fleiri álíka merkileg ágrein-
ingsefni koma fram í þessari
deilu og virðist allt á misskiln-
ingi byggt. Er þessum ungu
menntamönnum, sem hafið hafa
þessa deilu, lítill sómi að, og al-
veg fráleitt að hlaupa með slíkt
í blöð. Stúdentar hafa áður
jafnað með sér stærri ágreining
en þetta, án aðstoðar stærstu
landisonálablaðanna. Hinsvegar
skal enginn dómur ,á það lagð-
ur hér hver upptökin hefix átt.
*
Þjóðviljinn tók Ólaf Bjöms-
son hagfræðing til bænar í gær,
vegna sósíalismaskrifa hans.
Blaðið vitnar þó ekki í síra
Hewlett Johnson, og þyfcir þaS
annálsvert. Hins vegar tekur
það vizkuna hjá sjálfu sér £
þetta skipti, og tekst lítið betur
en Ólafi þegar hann ætlaði að
reyna að sanna umkomuleysi
eignastéttarinnar.
Þjóðviljinn er að skýra þaS
út fyxir Ólafí, hvað „kapítal-
isti“ sé:
„Kapitalisti" er maður, sem &
framleiðslutæki og hefir verka-
menn í þjónustu sinni til að vinna
við þau og almennt er þetta gert I
því skyni að skapa sér þannig
gróða.
Verkamaður getur því ekki orð-
ið „kapltalistí", nema komast l
þessa fyrrnefndu þjóðfélagslega
aðstöðu, verfía eigandi framleiðslu-
taekis.
Verkamaður getur því eignazt
(Frh. aí 6, síðu.)