Alþýðublaðið - 03.09.1942, Blaðsíða 4

4

Fimmtudagur 3. september 1942
ALÞYDUBLAÐIÐ
Hallgrimur Jénsson:
Útvarpsumræður 1942, —
mælskumenn og ræðulist.
HALLGRÍMUR JÓNSSON, fyrrverandi skólastjóri, sem á
dögunum sendi Alþýðublaðinu grein um setningu al-
þingls 1942, kirkjugönguna, hefir nú einnig sent því eftirfar-
andi pistil um útvarpsumræður á árinu 1942, mælskumenn
og ræðulist.

fUþijðnblaðtó
Útgefandi: AlþýSufiokkarinn
ailtstjóri: Stefán Pjetorssoa
Hitstjóm og afgreíSsla 1 Al-
þýðuhúainu við Hverfisgfttu
Oimar ritstjómar: 4901 og
4902
SSmar afgreiBslu: 4S00 og
4906
,Ver8 í lausasölu 25 aura.
AlþýSuprentsmiðjan h. f. ^
Launastétt án
stéttarfélags.
VERZLUNARMENNIRNIR
hafa nú loksins fengið sín-
ar kjarabætur. En eins og jafn-
an áður koma þær síðar en hjá
nokkurri annarri launastétt og
eru þar að auki minni. Kaup-
hækkunin á að vísu að vera
sú sama og hjá opinberum
starfsmönnum, en ómagauppbót
in, sem hinir síðarnefndu hafa
nú fengið og er töluverð uppbót
á hin lágu laun þeirra, fá verzl-
unarmennirnir ekki, enda þótt
þeir færu fram á hana.
Það er engin furða, þótt
verzlunarfólkið sé óánægt yfir
því að vera þannig sett skör
lægra en nokkur önnur hinna
fjöímennari launastétta. En það
xná ekki gleyma iþví, að það
getur að miklu leyti sjálfu sér
um kennt, að þannig skuli vera
að því búið.
*
Margsinnis hefir verið bent
á það hér í blaðinu á undan-
förnum árum, að það sé óvið-
unandi fyrir verzlimarfólkið,
að eiga ekkert hreint stéttar-
félag til þess að annast hags-
munamál þess, fyrst og fremst
gagnvart atvinnurekendunum,
sem það vinnur hjá. Verzlunar-
mannafélag Reykjavíkur er
ekki stéttarfélag og getur því
ekki verið verzlunarfólkinu
neitt slíkt vopn, sem stéttar-
félögin eru öðrum launastétt-
hér á landi. Verzlunarmanna-
félag Reykjavíkur hefir innan
sinna vébanda bæði atvinnu-
rekendur og launþega. Og það
má nærri geta, hver afleiðing-
in af því verður, þegar fara á
að taka ákvarðanir um kaup-
gjaldsmál eða samninga milli
þessara aðila.
Þess er skemmst að minnast,
hverja afgreiðslu kaupkröfur
verzlunaúfólksins fengu níúna
um helgina. Það hafði kosið
sér samninganefnd, sem fór
fflam ómagauppbætur, aúk
kauphækkunarinnar, með skír-
skotun til þess, sem opinberir
starfsmenn hafa fengið fram.
Og af fjölmennum ftmdi, sem
búið var að halda, var vitað,
að launþegarnir í félaginu stóðu
einhuga á bak við samninga-
nefndina í þessu efni. En hvað
kemiýr dj Ijós? Þegar ágrein-
ingur verður um þetta við at-
vinnurekendur, tekur stjórn
félagsins, sem er skipuð bæði
kaupmönnum og launþegum,
málið úr höndum samninga-
nefndarinnar og semur við at-
vinnurekendur — raunverulega
í blóra við launþegana í félag-
inu, þó að samningurinn væri I
EIR MEiN'N eru til, sem
vilja ekki hlusta á út-
varpsumræður stjórnmála-
manna vorra og skrúfa fyrir
tæki sín.
En svo eru aðrir, sem hlusta á
það, er þingmenn flytja og
hlakka til að heyra málsnilld
þeirra og rökvísi.
Undirritaður er einn þeirra,
sem hlýða útvarpsræðum stjóm
málamanna. Hvað sem til um-
ræðu er, ætti oss að vera jafn-
ljúft að lofa það, sem lofsvert
getur talizt og víta hitt, sem
rangt er og skaðar alla.
Rauplaust sagt, eru Islend-
ingar allmiklir hæfileikamenn.
Sjást þess merki á Alþingi, ekki
síður en annars staðar.
Og afbprðamenn eru tiil í
hópi stjórnmálamanna vorra.
Sumir þeirra eru stórmiklir
áhrifamenn, aðrir athafnamenn,
einir hógværir umbótamenn,
nokkurir vígreifir hugsjóna-
menn og margir þrautæfðir
mælskumenn, og með þessum
hæfileikum ættu þeir að geta
unnið þjóðinni mikið gagn, ef
samstarfið væri nægilega vin-
samlegt og undirhyggjulaust.
Hlustendur er,u ólíkir eins og
við er að búast. Sumum þykir
gaman að skömmunum, aðrir
fyrirlíta skammir, en vilja um-
fram allt heyra málin skýrð og
sannleikann sagðan hispurs-
laust.
Mælskumenn vorir eru ýmsra
tegunda.
Hressandi er að hlusta á átt-
unda landskjörinn og þingmann
Vestur-Skaftfellinga, hvort
heldur þeir flytja útvarpsþætti,
þingræður eða kosningamál.
Málvöndun virðist vera þeim
eðlileg. Þeir geta talað betra
mál, en almennt gerist, þótt
á því beri, að umhverfi sveitar
og sjávar háfi sýkt þá og sýki
þá, Þeir kunna, meðal annars, að
nota fyrstupersónu fornafn
fleirtölu, þegar því er að skipta.
Og ekki hef ég heyrt þá telja
menn vera á stofum, á sölum
og á sjúkrahúsmn, þegar vitað
er, að mennimir eru í þessum
stofnunum. Þeir gefa tæplega
Iýsingar, skýringar, fyrirskip-
anir og ástæður, því að þeir
hafa ekki enn gleymt sögnun-
um að lýsa, skýra, skipa og
færa.
Það er átakanlegt að heyra
lærða forusttunenn þjóðarinn-
ar rugla saman tvítölu og fleir-
eftir á lagður fyrir félagsfund
og samþykktur þar með hang-
andi hendi, sennilega af minni-
hluta þeirra ,sem fundinn sátu.
*
Það er ekki von, að vel gangi
fyrir verzlunarfólkinu, að bæta
kjör sín, þegar samtök þess eru
þannig upp byggð, að atvinnu-
rekendurnir, sem það á í höggi
við, sitja í stjórn þeirra og geta
haft úrslitaáhrif á þær ákvarð-
anir, sem teknar eru. Vilji I
verzlunarfólkið ekki eiga það á (
tölu, tala í nafni fjöldans eða
ávarpa fjölmenni með kollóttri
tvítölunni.
Það er ekki sársaukalaust, að
hlusta á ráðherra segja við há-
tíðleg tækifæri: „Við íslend-
ingar,“ sem merkir raunveru-
lega aðeins tvo, gæti átt við
sjálfan hann og frú.
Gerður er greinarmunur á
tvítölu og fleirtölu fyrstu-
persónu fornafna í öllum mál-
fræðibókum ríkisins. Er það,
sem þar er sagt, dauður bók-
stafur? Nei, segja margir ræðu-
garpar og kennimenn þessa
lands.
Landsbókaverði vorum skeik-
aði ekki mjög í notkun fornafn-
anna, er hann flutti útvarps-
ræðu sína í gærkvöldi, 30. 8.
En hann er nú bæði. mælsku-
maður og skáld.
Óþarft var það fyrir áttunda
landskjörinn að nota á dögun-
um orðasambandið, að ganga
inn á í stað þess að fallast á,
þegar hann ritaði „Athuga-
semd um bifreiðar.“
Tveim síðast nefndimx þing-
mönnum er tamara en mörgum
öðrum að tala gott mál og
hreint.
Fjórði þingmaður Reykvík-
inga og niundi landkjörinn eru
góðir ræðumenn, tala rökrétt,
illyrðalaust og grípa ekki til
vísvitandi ósanninda, þótt farið
sé að loga.
Margir stjórnmálamenn vor-
ir mega ýmist teljast
'hraðmælskir eða prýðilega
máli farnir, þegar reglulega vel
liggur á þeim. Tökum til dæmis,
þingmann Seyðfirðinga, for-
sætisráðherra, 2. þingmann
Reykvíkinga, atvinnumálaráð-
herra, 1. landskjörinn, þing-
mann Suður-Þingeyinga, 11.
landskjörinn, þingm. Stranda-
manna, 2. landskjörinn, þing-
mann Árnesinga, 6. þingmann
Reykvíkinga, þingmann ísa-
fjarðarkaupstaðar, þingmann
Sunn-Mýlinga og f leiri. Er þetta
rífur þriðjungur þingmanna.
Ýrnist eru þessir þingmenn
bráðmælskir eða í bezta lagi
hættu, að verða framvegis eins
og hingað til að sætta sig við
lakari- kjör en aðrar launa-
stéttir, þá verður það að mynda
með sér hreint stéttarfélag,
þar sem það getur ráðið ráðum
sínum og tekið sínar ákvarðan-
ir án íhlutunar atvinnurekenda.
Þetta er lærdómurinn, sem það
hlýtur að draga af margra ára
reynslu, þar á meðal af iþeim
mistökum, sem nú síðast hafa
orðið á samningum þess við
atvinnurekendur.
orðfærir, þegar þeim tekst
upp.
En hámarki nytseminnar nær
mælskan, þegar hún er notuð
í þágu réttlætis og hagsældar
allra; þegar öðrum mönnum
er flutt eitthvað fagurt, gott,
fræðandi og blessunarríkt með
styrk hennar, tign og töfra-
magni.
Töluverða þolinmæði þurfti
til þess að hlusta á allt,
sem allir sögðu í síðustu út-
varpsræðum fyrir sumanþingið,
þótt ýmsir ræðumenn væru
mjög skemmtilegir eins og frú-
in, til dæmis.
Skammt er þess að minnast,
að hér voru uppi lýðkærir
mælskumenn. Þeir voru dáðir.
OKUTULL, blað Alþýðu-
^ flokksins á ísafirði, skrifar
nýlega í grein, sem nefnist
„Misréttið sundrar þjóðinni11:
„Flestum ber saman um, að
upplausn ríki nú í íslenzku þjóð-
félagi og alvarlega horfi á flestum
sviðum, en um hitt deila bæði ein-
staklingar og flokkar, hverjar séu
orsakir þessarar upplausnar og
ringulreiðar, sem ríkjandi er og
sífellt fer vaxandi.
Framsóknarmenn telja orsökina
eina og aðeins eina, sem sé: Breyt-
inguna á kjördæmaskipuninni.
„Hættið þið við að breyta kjör-
dæmaskipuninni," hrópa þeir, „þá
lagast allt af sjálfu sér.“
Mikil er þeirra „Framsóknar-
trú“.
ískyggilegasta hættan, sem nú
steðjar að þjóðinni er það, hvort
við fáum næg skip til þess að
flytja þjóðinni brýnustu lífsnauð-
synjar sínar frá öðrum löndum.
Getur nú nokkur látið sér detta í
hug, að þessir aðflutningar torveld-
ist, þó að kosningarétturinn jafnist
lítilsháttar milli landsmanna. Nei,
auðvitað er slíkt fleipur eitt og
fjarstæða og þarf ekki að eyða
fleiri orðum að því. Önnur aðal-
hættan er sundrungin. Eitt af átu-
meinum þessa þjóðfélags — það
sem sundrar okkur íslendingum
mest, er einmitt misréttið til auðs
og mannréttinda. í>að, sem allir
ættu því að sameinast um á háska-
tímum til þess að gera þjóðina
samhuga og sterka og miklum
vanda vaxna, er það að ganga allir
sem einn að verki um jöfnun auð-
æfanna og mannréttindanna. En
þetta hefir foringjum Framsóknar-
manna hvorttveggja láðst að gera.
í kjördæmamálinu standa þeir á
móti jöfnum mannréttindum, og
með setningu gerðardómslaganna
urðu þeir og sjálfstæðismenn sam-
mála um að stöðva tekjuaukningu
hinna fátækustu í þjóðfélaginu
Heyrijm Vér; nú ekiki raddir
þeirra lengur, hvorki innan
þings né utan. Björn Jónsson
er brottu, Hannes Hafstein lið-
inn, Jón Ólafsson horfinn, Lár-
us Bjarnason látinn, síra Ólafur
fluttur og Skúli Thoroddsen
genginn.
Þeir voru allir mælskir, hver
á sína vísu.
En menn koma í manna
stað. Þeir er.u til enn iþá, sem
meta kúnna mælskulist.
Ungur gáfumaður upprenn-
andi, nú verandi þingmaður,
hefir tekið sér fyrir hendur að
segja öðrum til í „ræðu-
mennsku,“ er hann svo kallaði.
Það er lofsverð. viðleitni.
Skólarnir þyrftu að gera
meira að því, en nú er gjört, að
kenna nemöndum að koma
fyrir sig orði.
Fleiri en þessi ungi skóla-
maður og stjómmálamaður
ættu að veita ungu fólki tilsögn
í mælskulist, er til þess væru
færir.
Mælskan er mæt list og
nauðsynleg öllum, sem hug-
sjónir eiga og málefni þurfa að
flytja.
Hér skulu ekki talin boðorð
mælskumanna, þau eru víða
skráð, en á það skal bent, að
nauðsynlegt er ungum mönnum
að kynna sér þau, ef þeir ætla
sér að gerast mælskumenn.
Frh. á 6. síðu.
samtímis því sem milljóna- og tug-
milljónaauður safnaðist á hendur
einstakra rnanna og stórfyrirtækja.
Þannig hafa þessir tveir flokkar
snúizt gegn jöfnun auðsins — en
með stóraukinni misskiptingu fjár-
magnsins. Og ég fullyrði, að ekki
.svo lítill hluti af þeirri sundrungu
og þeirri ringulreið, sem nú ríkir, j
eigi einmitt rót sína að rekja til
þessarar orsakar."
En, sem sagt: Framsókp er
nú ekki alveg á því.
*
Þjóðviljinn minntist í fyrra-
dag á landvarnimar í sambandi
við hina vaxandi ágengni
þýzkra flugvéla hér við land
upp á síðkastið og segir meðal
annars:
„Árásunum á landið fjölgar.
Hættan fyrir íbúa þess vex.
Sprengjur nazistanna falla nú tíð-
ar og loftvarnamerkin hljóma nú
oftar í Reykjavík en fyrr.
Afstaða vor íslendinga til land-
varnanna verður að skýrast. Það er
algerlega óþolandi að svo sé litið
á sem það sé oss óviðkomandi að
hver árásin sé gerð á ,land vort á
fætur annarri, íslenzkir borgarar
drepnir og öðrum stofnað í lífs-
hættu. Það væri þá úr oss allur
þróttur, ef vér litum ekki á það
sem skyldu vora að láta þó að
minnsta kosti af fúsum vilja vinnu-
afl vort í té, til þess að hægt sé að
koma landvörnunum sem fyrst í
sem allra bezt lag. Það er þó það
minnsta, sem hægt er að ætlast til
að ein þjóð leggi af mörkum til
þess að hægt sé að verja land
hennar.
.... !
Það verður sem fyrst að verða
stefnubreyting í þessum málum.
Siðferðisþrek þjóðarinnar bíður
tjón við það, ef haldið er áfram á
(FOu á 6. síöu.)