Alþýðublaðið - 15.09.1942, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
ÞriSjudagtir 15. september 1942«.
jp.!j)t§kéldHÍ>
Útgefandi: Alþýðuflobkurinn.
Bitstjóri: Stefán Pjetursson.
Kitetjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjómar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900' og
4906. .
Verð í Iausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
TillSgar ÁlfePn-
UðkksiBS.
; , - 'f —. r r
ÞAÐ eru alls engar ýkjur,
að tillögur Alþýðuflokks-
ins um lausn vandamálanna,
sem birtar voru í Alþýðublað-
inu á sunnudaginn, séu einu já-
kvæðu tiliögurnar, sem fyrir
iiggja, um ráðstafanir til þess
að stöðva verðbólguna og af-
stýra yíixvofandi hruni af henn-
ar völdum.
Verðbólguflokkarnir, Fram-
sóknarilokkurinn og Sjálfstæð-
isflokkurirm, eru í dag jafn úr-
ræðalausir og þeir hafa alltaf
verið. Þrátt fyrir upplausn gerð
ardómsins og allt það öngþveiti,
sem hann hafði í för með sér,
virðist Framsóknarflokkurinn
ekkert haía til dýrtíðarmálanna
að leggja, enn sem komið er,
annað en endumýjun Ixans í ein-
hver.-i rnynd. Sjálfstæðisflokk-
urým hefir-aftur á móti að visu
neyðst til þe.ss að viðurkenna
gagnsleysi gerðardómsins í bar-
áttunni gegn úýrtiðinni og géf-
ið hann upp á bátinn. En hann
hefir hingað til engar tillögur
haft fram að bera um það, hvað
koma skuli í staðinn til þess að
stöðva verðbólguna.
Um Kommúnistaflokkinn er
hinsvegar það að segja, að hann
hefir aldrei borið fram frá eig-
in brjósti neinar raunhæfar til-
lögur m ráðstafanir gegn verð
bólgunni. Því að þær tillögur,
sem hann flýtti sér að birta í
Þjóðviljanum á sunnudaginn,
eftir að búið var að boða tillög-
ur Alþýðuflokksins og sama
daginn og þær birtust í Alþýðu-
blaðinu, eru í aðalatriðum ekk-
ert annað en gamlar og nýjar
tillögur Alþýðuflokksins. Er
það að vísu dálítið broslegt, að
Kommúnistaflokkurinn, sem
með svo miklum þótta talaði
um „kák“ Alþýðuflokksins við
síðustu kosningar, skuli þegar
til kemur t kki hafa neitt annað
fram að bera en hánn. En hins
vegar er að sjálfsögðu ekkert
nema gott um það að segja, ef
Kommúnistaflokkurinn hefir
nú ákveðið að taka undir til-
lögur Alþýðuflokksins í dýrtíð-
armálunum, eitir að hann virð-
ist vera kominn að þeirri niður-
stöðu, að um aðrar raunhæfar
tillögur af hálfu verkalýðshreyf
ingarinnar og launastéttanna
geti ekki verið að ræða í þeim
málum.
*
En nú munu vafalaust ein-
hverjir koma og segja: Það er
að vísu gott og blessað að leggja
fram skynsamlegar tillögur um
iausn vandamálanna. En hvaða
Gylffi Þ. Gíslason:
Félagsmál á íslandi.
Félagsmál á íslandi. Gefið
út af félagsmálaráðuneyt-
inu. Beykjavík 1942. —
Ríkisprentsmiðjan Gutan-
berg.
NÝLEGA er komið út all-
mikið rit um félagmál á
íslandi, og er það gefið út af
félagsmá'laráðuneytinu, en Jón
Blöndal cand. polit. hefiir ann-
azt ritstjórn þess. Ritið er sam-
ið að tilhlutun fyrrverandi fé-
lagsmálaráðherra, Stefáns Jóh.
Stefánssonar, og ritar hann for-
mála fyrir því. Um síðastliðin
áramót ákvað fjármálaráðherra
hins vegár að fresta útgáfu rits-
ins, og kom það því ekki út
fyrr en nú nýlega.
Einn helzti mælikvarðinn á
þjóðfélagsþoska og efnalega
menningu þjóða er það, hvernig
þær skipa félagsmálum sínum,
en félagsmál eru þau mál, er
snerta kjör hinna ýmsu stétta
þjóðfélagsins og sambúð þeirra,
og þó einkum og sér í lagi kjör
hinna fátækari stétta og sam-
búð þeirra við aðrar stéttir
þjóðfélagsins. Allar ráðstafanir,
sem miða að því að bæta kjör
hinna efnaminni stétta og sam-
búð þeirra við aðrar stéttir, eru
því félagsmálaráðstafanir, og
varla mun um það deilt nú á
tímum, að telja beri þjóðfélags-
þroska og efnalega menningu
þjóða þéim mun meiri, sem
meira er um slíkar ráðstafanir.
Félagsmál hverrar þjóðar eru
svo þýðingarmikill þáttur þjóð-
félagsmála hennar yfirleitt, að
mjög er gagnlegt, að til séu
greinargóð yfirlitsrit um það,
hvernig þessum málum er skip-
að. í nágrannalöndunum hafa
slík rit verið gefin út á síðari
árum: Hér á landi hefir van-
hagað um slíkt rit, en úr því
hefir nú verið bætt.
Kaflar ritsins eru tólf og
fjalla um alla helztu þætti fé-
lagsmálanna nema heilbrigðis-
málin. Upphaflega mun hafa
verið ráð fyrir því gert, að einn
kaflinn fjallaði um þau. Rit-
aði Vilmundur Jónsson land-
læknir þann kafla, og skyldi
hami jafnframt sérprentaður og
verða fylgirit heilbrigðisskýrsln
anna. En þar eð útgáfu ritsins
var frestað, svo sem áður er
getið, kom sérprentunin út á
undan heildarritinu, og hefir
þessi kafli ekki verið prentaður
í því, Hefði hann orðið lengsti
kaflinn og rúmur þriðjungur
ritsins. Þótt ritgerð þessi um
skipun heilbrigðismálanna hafi
þegar verið komin út sérprent-
uð, hefði ég talið æskilegra, að
hún hefði jafnframt verið prent
uð sem kafli í félagmálaritinu,
enda er hún stórfróðleg, og
heilbrigðismálin auk þess sá
þáttur félagsmálanna, sem hér
á landi virðist fullkomnastur,
og standa íslendingar jafnvel
nágrannaþjóðunum framar um
sumt í þeim málum.
/ Af einstökum höfundum fé-
lagsmálaritsins hefir ritstjór-
inn, Jón Blöndal, ritað mest í
það. Ritar hann kaflana um fé-
lagsmál og félagsmálalöggjöf,
útgjöld hins opinbera til félag-
mála, mannfjöldann, atvinnu-
og tekjuskiptinguna, atvinnu-
leysismál, kaflana um fram-
færslukostnaðinn og vísitöluna
og alþýðutryggingarnar að
mestu leyti og hluta kaflans um
byggingarmál alþýðu. Eru
ritgerðir hans állar mjög
skýrar og fróðlegar, enda
virðast þær skrifaðar af vind-
virkni og staðgóðri þekkingu
á því, sem um er rætt, bæði
þegar um fræðileg og hagnýt
efni er að ræða. Þó kann ég ekki
alls kostar við, að orðið félags-
málapólitík sé notað sem þýð-
ing á Socialpolitík, einkum þar
sém Socialpólitík þýðir tvennt,
þ. e. a .s. annars vegar fræði-
greinina um félagsmálin og
hins vegar aðgerðir eða ráð-
stafanir í félagsmálum. Hefði
mér fundist heppilegra að nota
orðið félagmálafræði fyrir
Socialpolitik í fyrri merking-
unni, en fyrir Socialpolitík í
síðari merkingunni hefði mátt
nota félagsmálaráðstafanir eða
félagsmálaaðgerðir og í vissri
merkingu jafnvel félagsmála-
stefnu. Þótt fyrri orðin séu að
vísu allöng, eru þau lítið eða
ekkert lengri en orðin félags-
málalöggjöf og félagsmálaráð-
ráðherra, sem bæði virðast orð-
in föst í málinu. Fyirsti kafli
ritsins, sem er eins konar inn-
gangur og fjallar almennt um
félagsmál og félagsmálalöggjöf,
er mjög skýr, og í kaflanum um
útgjöld hiris opinbera til félags-
möguleikar eru þá á því, að
þær verði framkvæmdar?
Þeirri spurningu verður ekki
svarað á annan hátt en þann,
að framkvæmd þeirra tillagna,
sem Alþýðuflokkurinn hefir nú
lagt fram, sé fyrst og fremst
undir því kominn, hvort honum
vex fylgi við þær kosningar,
sem nú fara í hönd, eða ekki.
Það er réttur og skylda hvers
flokks í þingræðislandi, að
leggja tillögur sínar um lausn
aðkallandi vandamála fyrir
þjóðina við almennar kosning-
ar. En að sjálfsögðu er það fyrst
og fremst undir hennar undir-
tektum komið, hvort 'þær til-
j lögur ná fram að ganga, eða
i ekki. Komi Alþýðuflokkurinn
sterkari út úr kosningunum í
haust, en hann er nú, er mikil
von til þess, að nú loksins verði
farið inn á þær brautir í barátt-
unni gegn verðbólgunni, sem
hann hefir bent á og til árangurs
geta leitt, en aðrir flokkar hing-
að til hindrað að farnar væru.
Fái Alþýðuf lokkurinn hinsvegar
ekki þann liðsauka við kosning-
amar, sern til þess þarf, þá verð-
ur hann ekki um það sakaður,
þótt áfram verði haldið á braut
verðbólgunnar þar til allt er
komið í eindaga og hnmið
byrjað.
mála er mikill tölufróðleikur.
í kaflanum um mannfjöldann
og atvinnu- og tekjusldpting-
una, en þær eru því miður ekki
eins fullkomnar og æskilegt
hefði verið, en ekki er það sök
höfundar, því að hann hefix
unnið úr öllum skýrslum, sem
til eru um þetta efni. Er mjög
aðkallandi, að fullkomnari
skýrslum sé safnað mn þessi
atriði en nú á sér stað, og er
nauðsynlegt, að hagstofunni
verði gert kleift að afla slíkra
skýrslna. Kaflinii um fram-
færslukostnaðinn og vísitöluna
mun að sjálfsögðu vekja at-
hygli, þar eð þar er skýrt ræki-
legar en áður hefir verið gert
frá útreikningi vísitölunnar,
sem launþegar alliif eiga nú
svo mikið undir. Vísitölurnar
um kaupmátt tímakaupsins frá
1914 eru mjög athyglisverðar.
Torfi Ásgeirsson hefir ritað
þann hluta þessa kafla, sem
fjallar um búreikningana, og
gert það mjög skilmerkilega,
en Jóhann Sæmundsson ritaði
það, sem sagt er um hitaeining-
ar í fæðu þeirra, sem héldu
búreikningana.1 Kaflinn um al-
þýðutrygginganar er og mjög
glöggt yfirlit um tryggingarlög-
gjöfina og framkvæmd hennar,
og hafa þeir Haraldur Guð-
mundsson forstjóri og Svérrir
Þorbjarnarson hagfræðingur
ritað hluta þessa kafla.
Jónas Guðmundsson, eftir-
litsmaður sveitarstjórnarmál-
efna, hefir ritað kaflann um
fátækraframfærsluna, og er þar
gerð ýtarleg grein fyrir þróun
framfærslumálanna og skipun
þeirra nú. Sverxir Kristjáns-
son sagnfræðingur skrifar um
vinnuvernd og Símon Jóh.
Ágústsson dr. phil. um barna-
vernd, og eru báðar ritgerðirn-
ar mjög vel ritaðar. Ég hefði
gjarnan kosið, að ritgerð Jóns
Blöndals um atvinnuleysismál-
in hefði verið lengri, sérstak-
lega sá kafli hennar, sem fjallar
um orsakir atvinnuleysis og
mögulegar ráðstafanir gegn því,
enda er rnjög æskilegt, að al-
menningur eigi kost á sem
mestri fræðslu um þau efni.
Skúli Þórðason magister ritar
um félög verkamanna og at-
vinnurekenda, og er það ef til
vill sá kafli bókrinnar í sem
erfiðast hefir verið að rita frá
því sjónarmiði, að jafnan
verður að sjálfsögðu að gæta
fullkomins hlutleysis í frásögn
og málsmeðferð. Yfirleiti fellir
höfundurinn enga dóma, held-
ur skýrir einungis frá stað-
reyndum, og er vel, að svo sé,
enda kaflinn hinn fróðlegasti.
Guðmundur I. Guðmundsson
hæstaréttarmálaf lutnin gsmað-
ur ritar um deilumál verka-
manna og atvinnurekenda og
gefur glöggt yfirlit um lögin um
stéttarfélög og vinnudeilur.
Steingr. Steinþórssou búnaðar-
málastjóri og Jón Blöndal rita
(Frh. á 6. síður)
GLÍMUSKJÁLFTI kosning-
anna, sem fram undan
eru, er nú að byrja að gera vart
við sig í blöðunum. í gær birti
Vísir til dæmis eftirfarandi
leiðara, sem gefur nokkra inn-
sýn í sálarástand Sjálfstæðis-
flokksins hér í Reykjavík um
það bil, sem hann er að ganga
út í kosningabaráttuna:
„Um næstu helgi eiga framboðs-
listar til þingkosninganna að vera
komnir fram hér í bænum Er að-
eins vika til stefnu og lítill undir-
búningur hafinn enn. Fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn var sá árangur,
sem fékkst hér í bænum við kosn-
ingarnar, allt annað en glæsileg-
ur, þar sem flokkurinn fékk 8801
atkvæði á móti samanlögðu at-
kvæðamagni andstæðinganna, sem
var 10 280 atkvæði. Þegar frá eru
dregnar síðustu bæjarstjómarkosn
ingar, hefir flokkurinn um laxigt
skeið haft meiri hluta atkvæða á
móti öllum andstöðuflokkum til
samans. Nú hefir á þessu orðið
breyting, sem orðið getur örlaga-
rík fyrir þetta bæjarfélag, ef ekk-
ert er að gert.
Það stoðar ekkert annað en
horfast í augu við staðreyndirnar.
Fylgi flokksins í bænum hefir
minnkað, hvort sem það er stund-
ar fyrirbrigði vegna óánægju
margra kjósenda eða stefnubreyt-
ing í stjórnmálunum. En hver sem
ástæðan er, verðúr fyrst og fremst
að gera sér grein fyrir því að hér
þarf nýtt átak. Straumbreytingu
verður ekki komið á með því að
láta sem ekkert væri, með því að
látast ekki taka eftír þvi, að áhrif
flokksins í bænum eru í hættu og
viðurkenna ekki staðreyndirnar
þangað til allt er komið í óefni.
Síðustu kosningar hér í bænum
hafa sett upp greinilegt hæth’-
merki fyrir flokkinn. Ef því verð-
ur ekki sinnt nú, er líklegt að það
verði enn greinilegar í þeim kosn-
ingum, sem nú fara í hönd.
Það verður að sameina kraft-
ana til þess að straumurinn beiuist
aftur í rétta átt. En til þess a®
hægt sé að sameina alla krafta-
flokksins hér í bænum, verður að
taka tillit til þeirra orsaka, sem
urðu þess valdandi, að fjöldi af
kjósendum flokksins tók ekki þátt
í kosningunum í vor. Ein af aðal-
orsökunum er mjög útbreidd óá-
nægja kjósendanna með framboð-
in til síðustu alþingis- og bæjar-
stjórnarkosninga. Það er vonlaust
að ætla sér það, sem virðist vaka
fyrir sumum mönnum, að taka
ekkert tillit til kjósendanna,
hversu skýrt sem merkin tala, og
láta allt hjakka í sama farinu.
Þeir, sem traustast veita fylgið,
eru oftast allra mamia þolinmóð-
astir og seinþreýttir til vandræða,
en svo lengi má vega í hinn sama
knérunn, að þolinmæðina bresti,
og þá er of seint að snúa við blað-
inu.
Þetta verða menn að gera sér
ljóst. Þroskaða kjósendur er ekki
hægt að fara með eins og þeir séu
ævarandi flokkseign."
Eitthvað hlýtur nú að ; inga
á í flokknum þeim, þegar menn
eru farnir að gerast svo ber-
orðir um óánægjuna í sjálfum
blöðum hans.