Alþýðublaðið - 05.01.1943, Blaðsíða 4

4
__ W»fPQtV»M>
briSjttdagur S. janúar 1943;
Útpefandl: AlþýSafleUcarlaa.
Ritstjórl: Stefán Pjetnnson.
Rítstjóm og afgreiösla í Ai-
þýfiuhúsinu viö verfisgötu.
Slmar ritetjórnar; 4ÖOá Og
4902.
afgreiðsVu: 4900 Og
«0«.
Verð i lausasölu 40 aura.
AlþýSuprentsmiSjan h.f.
Verðlækkaalraar m
verðlasseftirlitlð.
ÞAÐ er enginn efi á því, að
þær byrjunarráðstafanir
sem ríkisstjórnin hefir nú gert
til þess að þrýsta niður verð-
laginu í landinu, hafa mælzt
mjög vel fyrir hjá öllum al-
menningi.
Mönhum hefir lengi skilizt
það, að til lítils væri að tala
nm 'baráttu gegn verðbólgunni
Off dýrtíðinni, ef ekki væari haf-
izt handa um stöðvun verð-
hækkunarskrúfunnar og eftir-
farandi lækkun á því ökurverði,
sem komið er á flestar nauð-
synjar almennings, einkum þær
innlendu. En hingað til hefir
lítill vilji valdhafanna sézt í
þá átt. Forráðamenn Sjálfstæð-
isfloldcsins og Framsóknar-
flokksins hafa í fullkomnu á-
byrgðarleysi haldið áfram að
sprengja upp afurðaverðið í
íkapphlaupi sínu um bændafv1 g-
ið. Það eina, sem þeir voru alltaf
reiðubúnir til að gera undir yf-
irskini baráttu gegn verðbólgu
og dýrtíð, var að halda niðri
kaupi launastéttanna í bæjun-
um. En að sjálfsögðu létu launa
stéttirnar ekki bjóða sér slíkt,
þegar áfram var haldið á braut
verðhækkunarinnar
Stefna nýju stjórnarinnar, er
að þvx er frekast verður ráðið af
fyrs'tu ráðstöfunum hennar
þveröfug við iþá, sem hingað til
hefir verið fylgt í þessum mál-
tim. Hxin hyrjar á því að reyna
að lækka verðlagið. En takist
jþað, þá leiðir að sjálfsögðu þar
af, að kaupgjaldið, það er að
segja dýrtíðaruppbótin á það,
læbkar einnig, að sama sikapi og
vísitala framfærslukostnaðarins
Og það er sú eina lækkun kaup-
gjaldsins, sem með nokkurri
sanngirni er hægt að krefjast.
En svo vel sem það mælist
fyrir, að ríkisstjórnin skuli nú
hafa hafizt handa um allveru-
lega verðlækkun á nauðsynjum
almennings í því skyni að vinna
ibug á verðbólgunni, þá er því
ekki að leyna, að ýmsir erfið-
leikar geta reynzt á réttlátri og
farsælli framkvæmd stefnu
hennar.
Þegar farið er inn á 'þá braut,
eins og nú hefir verið gert, að
fyrirskipa verðlækkun á nauð-
synjum almennings og auglýsa
hámarksverð eða hámarksálagn-
ingu á allar vörur, eins og boðað
er að gert muni verða, þá veltur
að sjálfsögðu allt á því, að verð-
lagseftirlitið reynist öruggt,
iþannig, að vönxrnar séu raun-
verulegar seldar við því verði,
sem auglýst er, og ekki sé farið
í kringum það. Því að verði
vísitala framleiðslukostnaðarins
byggð á hinu auglýsta, opinbera
verði, en vörurnar seldar við
Öðru hæira, þá væri vísitalan
þar með raunverulega fölsuð og
ikaupgjaldið um leið, launastétt-
unum í óhag.
Það er þessi hætta í sambandi
við verðiækkunarpólitík nýju
stjórnarinnar, sem fyrir þarf að
ibyggja. Og iþað verður e'kki gert
nema með 'því, að gera verðlags-
eftirlitig svo öflugt, að í kring-
um það sé efcki hægt að fara.
Jón S. Jóosson :
Áramótahuglefðing
verkamanns.
VIÐ ÁRAMÓTIN er hollt
að líta'til baka og spyrjá
eins og skáldið: Höfum við
gengið til góðs götuna fram eft-
ir veg?
Það ár, sem nú hefir kvatt,
hefir verið hagsældar ár fyrir
alla launamenn, þegar miðað er
við hina fjárhagslegu hlið; og
það má með sanni segja, að á
þessu ári hafi hver og einn get-
að veitt sér og sínum þær heim-
ilisþarfir, sem lifið á aknenn-
an mælikvarða þarf að hafa til
þess, að heilbrigði og farsæld
heimilisins sé borgið á viðun-
andi hátt.
En þetta hefir þó aðeins get-
að orðið vegna þess, að hinn
langi vinnutími hefir verið fá-
anlegur, og verkamaðurinn hef-
ir orðið að leggja nótt með degi
til þess, að hann geti staðist
þær skyldur sínar við heimilið,
sem honum eru á herðar lagðar
og hann þráir að geta innt af
hendi, sem hefir of sjaldan átt
kost á að sjá þær vonir rætast.
í einstaka blöðum bæjarins
hefir, á hinu liðna ári, mikið
verið talað um stórsigra, sem
verkalýðurinn hafi unnið und-
ir handleiðslu þeirra nýju
manna, sem nú stjórna mörgum
félögum hans. En eru nú þessir
sigrar eins stórir og af er látið?
Það skal að sönnu játað, að
fengizt hefir á þessu ári viður-
kenndur 8 stunda vinnudagur í
hinum nýju samningum; en ef
við miðum við þá krónuupp-
hæð, sem verkamaðurinn fær
fyrir hverjar 8 stundir, og ber
það saman við vörumagnið, sem
fæst fyrir þær, þá verður lífs-
afkoma heimilisins illa tryggð
og þá er þessi 8 stunda vinnu-
dagur dauður bókstafur, ef mið-
að er við það, hvað 8 stunda
vinnudeginum er ætlað að vera
og kemur því að engum notum
fyrir frjálsara og heilsusam-
ara líf verkamannsins.
í samningunum 1940—41
voni það talin stórsvik samn-
inganefndarinnar, að leggja
ekki til grundvallar, aukna
dýrtíð og notagildi peninga, því
það væri hinn rétti mælikvarði,
sem bæri að leggja grundvallar,
þegar tryggja ætti lífsafkomu
verkamannsins. Það skal ósagt
hér, hvort þar hafi verið um
svik að ræða hjá þeim mönn-
um, sem fóru með samninga-
umboð á árinu sem leið; en
þeim virðist hafa gleymst þetta
atriði, þegar þeir sátu við
samningaborðið eða þeir hafa
komizt að raun um, að það er
hægra um að tala en í að kom-
ast og þannig hefir reynslan orð
ið að minnsta kosti.
Þá hefir árið sem leið verið
all virðburðaríkt í stjórnmála-
baráttunni, þar sem fram hafa
farið tvennar alþingiskosningar
á árinu. Þessar kosningar veittu
þó engum þingflokki einum
styrk, sem (nægilegur væri til
stj órnsrmyndunar, og ekki verð
ur heldur hægt að segja, að ein-
mitt sá þingflokkurinn, sem
mest hefir vaxið að höfðatölu,
hafi vaxið eins ört að þegnskap
og þjóðhollustu og kjósendurn-
ir höfðu gert sér vonir um; og
þessvegna er nú eins ástatt um
stjómarfarið og raun er á orð-
in.
í fyrsta skipti í sögu þessa
lands höfðu kosningar farið
svo, að tækifæri bauðst að
mynda sterka vinstristjórn í
þessu landi og verkalýðnum þar
með tryggður yfirráðarétturinn
á löggjafarþingi þjóðarinnar.
Og þetta var þó vilji kjósenda
við síðustu haustkosningar en
þá vantaði þegnskap stærri
þingflokks verkalýðsins, sem
þó hafði lagt fram stefnuskrá x
málum þeim, sem hann áleið
lífsnauðsyn að leyst væru til
þess að skapa verkalýð til sjáv-
ar og sveita betri og heilbrigð-
ari lífsafkomu en áður var, og
um leið til þess að tryggja þjóð-
arbúskapnum þann grundvöll,
sem reyndist tryggari til fram-
kvæmda á komandi árum en
verið hefir.
Eitt hið mikilvægasta, sem
okkur hefir hlotnast á árinu
sem leið, er viðurkenning
Bandaríkjanna á fullveldi okk-
ar. Þessi þrá að ráða okkur
sjálfir, hefir verið heitasta þrá
okkar í mörg ár og nú hefir hún
verið uppfyllt.
En þessi viðxxrkenning legg-
ur okkur miklar skyldur og á-
byrgð á herðar og vekur okkur
til meðvitundar um það að við
stöndum á tímamótum hins
liðna og hins nýja komandi
tíma. Og það verður á okkar
valdi, að sýna það að við séum
svo þroskaðir af þjóðhollustu
og þegnskap, að við séum slíks
trausts verðugir.
Því miður hefir okkur hent
það á árinu, sem leið, að nokk-
uð margir þeirra fulltrúa, sem
sæti eiga á löggjafarþingi þjóð-
arinnar, hafa ekki viljað sýna
þann þegnskap, að vera ábyrg-
ir í starfi sínu og leysa vanda-
mál þjóðar sinnar af þegnskap
og þjóðhollustu eins og þeir þó
voru kosnir til.
Þessir menn hafa þvert á
móti unnið að því, að við boi-
um kastað frá okkur því sem
við höfum lengi geymt betur
en margir aðrir, en það er þir.g-
ræðisleg ríkisstjórn, sem hefði
sterkan meiri hluta kjósenda að
baki sér og gæti því starfað á
sterkum grundvelli. Einn sterk-
asti þátturinn í sjálfstæðisbar-
áttu okkar er einmitt það, að
við höfum verið eitt elzta þing-
ræðis og lýðræðisríki í heimin-
um, sem sögur fara af, og við
höfum á hverjum tíma átt
menn, sem höfðu þá þjóðholl-
ustu til að bera, að taka á sig
vandamál þau sem leysa þurfti
á hverjum tíma, og ekki hirt
um, þótt dómar hafi oft verið
harðir fyrir slík verk. En því
miður virðist nú einstaka þing
Það veltur sérstaklega mikið á
því fyrir launastéttirnar og því
er þess að vænta, að allur al-
menningur verði vel á verði
gegn öllum tilraunum, sem gerð
ar kynnu að verða til að brjóta
verðlagsákvæði hins opinbera.
Það er hægt að styrkja verð-
lagseftirlitið mikið með því, að
hver og einn haldi verðlagsaug-
lýsinguim ríkisstjómarinnar til
haga og hafi þær ávallt við
hendina, þegar innkaup eru
gerð. Það ætti almenningur að
gera; það er bæði honum í hag
og þjóðarheildirmi í þeirri bar-
áttu gegn Verðbólgunni og dýr-
tíðinni sem nú er hafin.
Ríkisstjórnin hefir sýnt: virð-
ingarverða viðleitni með því að
hefjast handa um verðlækkun-
ina, þó að með því hafi hún að
vísu ekki annað gert en það,
sem fyrir löngu var búið að
veita heimild í Íögum til að gera.
Og allur almenningur fagnar
þeirri viðleitni hennar. En ár-
angurinn er þó fyrst og fremst
undir því kominn, hvernig
framkvæmdimiar reynast á þeim
ráðstþf unum, sem ákveðnar hafa
verið og ákveðnar verða.
Okkur vantar
krakka til að bera Alþýdablaðið
tii kaupenda frá 1. Janúar við
Liidargðtn, Bðnargðtn, Bergst.strætt,
Berggórugðtn og Vestnrgðtn.
Alltýðnblaðið.
Simi 4900.

Uezt að aoglýsa í AlpýðaMaðlim
Ullarsokkar Siikisokkar
Bómullarsokkar
Skinnhanzkar9 fóðraðir
Opgfa, Laugavegf 2§Ib,
flokka skorta þennan þegnskap,
og er það miður farið, að svo
skuli vera.
IJm gjörðir hinnar nýju
stjórnar skal hér engu spáð.
Allt eru þetta hinir mætustu
menn, og má því vænta góðs af
starfi þeirra og vonandi sjá
þingmenn sóma sipn í því, að
j styrkja þá í allri góðri viðleitni
! við lausn hinna mörgu vanda-
mála, sem nú eru mest aðkall-
andi fyrir land og þjóð til
bjargar og blessunar. Vel sé
hverri þeirri stjórn, sem af al-
hug og einlægni vinnur þjóð-
inni gagn á þrengingartímum.
J. S. J.
LÍKAN af Hallgrímskirkju
hinni nýju er nú aftur til
sýnis í búðarglugga við Austur-
stræti. Líkan þetta og væntan-
leg kirkjubygging hafa vakið
allmiklar deilur. I Léttara hjali
síðasta Helgafells ræðir ritstjór
inn málið mjög létt og hnytti-
ega. Fyrst er talað um ádeilur
húsameistaranna á mannvirkið.
Síðan segir:
„Að sjálfsögðu verður ekkert
um það fullyrt, hvort uppdráttur-
inn sé gerður af slíkum andlegum
vanefnum, sem þessir kunnáttu-
menn vilja vera láta, og persónu-
lega finnst mér kirkjulíkanið sízt
verra en sams konar „modell“,
sem kunnáttumenn í kökuskreyt-
ingu búa til úr „marsipan". En
hvað sem því líður er það auð-
sætt, að forvígismenn kirkjubygg-
ingarmálsins hafa tæplega gert
mikla gangskör að því að leita af
sér allan grun um það, að ekki
féngist annar betri uppdráttur til
að fara eftir. Raunar rnun nú ekki
til þess hugsað að byggja nema lít-
inn hluta af kirkjunni fyrst í stað,
og ef að vanda lætur rmm jafnvel
mega vænta þess, að þar við sitji,
og er þá auðvitað mikið undir því
komið, að skásti partur listaverks-
ins verði fyrir valinu. En jafnvel
þó svo tækist-.til, gæti það prýði-
lega nægt til að gefa enn einum
hluta bæjarins afkáralegan svip,
og þá er ekki síður sá listamaður
undarlega gerður, sem sættir sig
við, að þannig sé farið með verk
hans, því vitanlega er slík ráðstöf-
un sambærileg við það, að mál-
verk væri selt í pörtum, eða að
Bandaríkin hefðu til að byrja með
gefið okkur aðra löppina af Leifi
heppna árið 1930, og sett hana upp
á Skólavörðuhæð. — Enn mun
ýmsum finnast eitthvað óhugnan-
legt við þann skyndilega áhuga,
sem hefir gripið menn að hefja
þessa kirkjubyggingu, einmitt nú,
og er þetta ekki sagt vegna þess,
að ég telji ekki kristnina í landinu
þess maklega, að meira sé fyrir
hana gert. eÍ margur mun álíta
sig hafa misskilið kenningu og líf
höfundar kristinnar kirkju, ef hon
um er mikil þægð í því, að þessi
stórfellda bygging sé hafin sam-
tímis því, að hundruð manna vant-
ar þak yfir höfuðið, og ástandið er
að öðru leyti þannig, að ekki verð-
ur flutt til landsins svo mikið sem
handfylli af steinlími án þess að
fjöldi mannslífa sé lagður í ber-
sýnilega lífshættu við það. Á sama
hátt er það mjög vafasamt, hvort
sr. Hallgrímur Pétursson mundi
kæra sig um að láta bendla nafn
sitt við slíka byggingu, meðan
þannig er ástatt, og mér er níeira
að segja nær að halda, að hann
mundi afþakka þann sóma, ef
hann væri hafður með í ráðum“.
Greinarhöfundur talar, eins
og menn sjá, í fullri meiningu,
þótt hann bregði fyrir sig „létt-
ara hjali“. Síðan víkur hann að
ýmsu öðru hörmungar ástandi
í byggingamálum höfuðstaðar-
ins, og talar um „skemmdar-
starfsemi í skipulagsmálum
bæjarins“:
Það er t. d. hreint ekki lítið, sem
búið er að stríða við það að fylla
upp tjörnina, af því að hún hefir
um allan aldur verið höfuðprýði
miðbæjarins, og líku máli gegnir
um Austurvöll. Jafnvel þegar
tækifæri hefir gefizt til að prýða
bæinn, hefir það einatt snúizt til
ófarnaðar, og er þjóðleikhiisið
glöggt dæmi þess. í lítt byggðu
landi, sem er meira en hundrað
þúsund ferkílómetrar að stærð,
varð þessu glæsilega menningar-
tákni ekki fundinn annar virðu-
legri staður, en í húsasundi uppi
við Hverfisgötu, þar sem aldrei
hefði átt að vera annað en kál-
garður. Nú hefir bærinn að vísu
fengið í þjónustu sína smekkvís-
an og dugandi sérfræðing í skipu-
lagsmálum, sem væntanlega gerir
það, sem í hans valdi stendur, til
að stemma stigu fyrir slíkri
skemmdarstarfsemi í framtíðinni".