Alþýðublaðið - 24.03.1943, Side 6

**rí
ALÞYÐUBL.ÐIÐ
1 Þegar Churchill íór til Tyrklands. 1
Afurðaverðið verður að lækka
Á myndinni sjást ]>eir Churchill og Inönu Tyrklandsforseti á tali.
Óiatnr Jóhanmsson frá Ólafsey.
Jafndægrahngleiöingar.
OLLUM er í fersku minni
hið hörmulega Þormóðs-
slys, og nær daglega berast
fregnir um sjóslys hér við land.
Þótt sjóslys séu tíðir viðburðir
hér ,bæði á útl. og innl. skip-
um, þá er þetta óvenju mikið
mannfall á skömmum tíma.
Því miður má búast við, að
þetta endurtaki sig áfram, og
ber margt til þess, auk stríðs-
ins ,svo sem, teflt á fremsta
hlunn með að nota gömul skip,
. fiskvon nú allmikil, og siðast,
en ekki síst, algerð vöntun á
björgunarskipum. Sæbjörg
gagnslítil, sem slík, getur að-
eins dregið smáskip, ef ekki er
vont veður.
Það er út af fyrir sig góðra
orða vert, að hefja samskot til
bágstaddra eftirlifenda, þegar
slys ber að höndum, en það
eru vitanlega engar öryggisráð-
stafanir.
Því verður ekki neitað, að
oft hefir andað kalt til sjóm.
frá sumum flokkum eða flokks-
foringjum hér, þótt næsta und-
arlegt megi virðust, og vitum
við livaðan sá vindur blæs og
þvert hann fer. Mig minnir, að
hér um árið, væri af einum
háttvirtum þingm. Jire}rft þeirri
frumlegu tillögu, að taka loft-
skeytatælcin af sjómönnum.
Maður þessi, hefði þurft að
fá þá viðeigandi ráðningu fyrir
þetta, að vera staddur á ósjálf-
bjarga skipi út á rúmsjó í nátt-
myrkri og ofviðri og án loft-
skeytatækja. Má vera, að liann
myndi þá liafa aðra skoðun i
þessu eí ni.
Það var illt verk unnið þegar
varðskipið Óðinn var selt úr
landi, og ekki nóg með það,
heldur hefir varðskipið Ægir
verið lengi undanfarið í
strandferðum við Austurland —
ásamt Esjunni —, í stað þess,
sem sjáifsagt var, að hafa hann
staðbundinn við Faxaflóa sem
björgunarskip, þar sem mestar
eru skipaferðir. Samtímis þess-
um ráðstöfunum voru fengnir
litlir, og kannske sumir lélegir,
mótorbátar til að annast vöru
og mannflutning við Vestur:
Suðvesturland nú í svarasta
skammdeginu. Súðin var tekin
í aðgerð þegar sízt mátti missa
hana, um mesta skamipdegið,
/. í stað þess að láta aðg. hennar
fara fram um sumarmánuðina
þegar hennar var minni þörf
vegna bílanotkunar. En það þýð
ir ekki að tala um gerð mis-
tök riema til varúðar, því „skeð
er skeð, og hefði hefði.“
Það verður þegar á komandi
smnri að auka öryggi sjómanna
hér við land, með góðum og vel
útbúnum björgunarskipuxn,
ekki minni en togara. Land okk
ar liggur langt frá öðrum lönd-
um norður við heimskautsbaug
þar sem útliafsaldan fellur ó-
brotin að landi, og skammdeg-
isnótt er löng.
Farmenn og fiskimenn, og
unnendur þeirra, verða að sam-
einast um að kippa þessu i lag
þó seint sé. Þeir verða að gera
kröfu til þess ,að varið sé ör-
litlum liluta af því fé, er þeir
draga í þjóðarbúið, til kaupa
á hæfilegum björgunarskipum.
Viðunandi öryggi fæst ekki;
með minna en 5 skipum á stærð
við togara, og að öllu vel út-
búin. Gæzlusvæði ætti að verá:
1. Faxaflói, 2. Vestfirðir og
Breiðafj., 3. Húnaflói, 4. Aust-
firðir og 5. Vestinannaeyjar og
suðuTströndin. Þéssi skip mætti
hafa á fiskveiðum á sumxin að
einhverju leyti.
Þetta myndi kosta allmikið
fé, en nú er ekki horft í millj-
ónir þó minni nauðsyn sé en
þetta. Það hefði verið mörgum
sinnum þarflegra að verja til
björgunarstarfa þeim 20 eða
30 milljónum ,sem þingmenn,
af rausn sinni á alþjóðarfé,
veitti bændum óumbeðið, fyrir
síðustu kosningar, og mætti
segja, að slíkt væri „einsdæmi
í veraldarsögunni.“
Þess hefði mátt vænta, að
þeir Jiingmenn, sem meta störf
sjóm. að verðleikum, hreyfðu
þessu máli, til úrbóta, nú á
þessu þingi, í stað þess að vera
að fimbulfamba um ýms mál,
er vel hefðu mátt bíða, eða
eru óþörf.
Sjávarútvegurinn er aðallyfti
stöng þjóðarhúsins, og til þess
að það megi haldast, verður að
tryggja hann sem bezt með
góðum skipum, og öryggi sjó-
manna 'á allan hátt.
Útgerð má auka hér á landi
takmarkalítið.
Fiskimið ágæt kringum land-
ið. Markaður sennilega örugg-
ur. Atvinnuvegurinn samkeppn-
isfær útávið. Við gætum því
með skynsamlegri stjórn, tí-
faldað fiskiflotann eða meira.
Fiskveiðar geta fætt alla þjóð-
ina og þótt hún væri miklu
stærri.
Við getum, á friðartímum,
fengið frá útlöndum fyrir fisk-
afurðir kjöt, smjöf kartöflur
og ávexti, miklu ódýrara heldur
en við eruiri neyddir til méð
logum að kaupa það hér. Mjólk
ættu kaupstaðir og sjóþorp að
fara að framleiða sjálf, þannig,
að leggja undir þorpin nær-
liggjandi jarðir, og reka þar
búskap með samvinnusniði og
fullkomnum jarðvrkjuvélum,
og myndi þá fást betri, ódýrari
og nýrri mjólk, en samsölu-
mjólkin.
En hvað er um að tala. Hér
Frh. af 4. síðu.
iiægt væri að reikna út landbún-
aðarvisitölu til þess að ákveða
afurðaverðið eftir.
Einliver kann að spyrja,
hvers vegna eigi að miða við
ineðalbónda og Dagsbrúnar-
menn.
Vegna þess, að þetta eru f jöl-
mennustu hóparnir. Það er að
visu rétt, að kaup sumra i.ðn-
aðarstétta t. d. liefir hækkað
meira en kaup Dagsbrúnar-
manna, en á sama hátt hafa
tekjur stórbóndans aukizt um
hærri uppliæð en tekjur smá-
bóndans.
Það hlyti óhjákvæmijega að
taka nokkurn tíma áður en
landbúnaðarvísitalan sam-
kvæmt framansögðu verður
fundin, en
fyrst um sinn mætti ákveða
afurðaverðið þannig, að miðað
væri við verðið í janúar—marz
1939, eins og það er í grundvelli
vísitölunnar, hækka það um
40% og reikna síðan ofan á það
fulla verðlagsuppbót sam-
kvæmt gildandi vísitölu á
hVerjum tíma.
Þetta myndi þýða það mikla
lækkun á núgildandi afurða-
verði (ef litið er burt frá verð-
uppbótunum, sem nú eru
greiddar),
að bein lækkun vísitölunnar
yrði ca. 22 stig, án nokkurs
framlags úr ríkissjóði.
Mætti gera ráð fyrir, að ó-
bein lækkun á næstu mánuðum
á eftir gæti með öflugu verð-
lagseftirliti orðið 7—8 stig, og
ætti þá heildarlækkunin af
þessum aðgerðum einum að
verða allt að 30 stigum.
IV.
En væri þessi bráðabirgða-
ákvörðun afurðaverðsins ekki
bændum í óhag miðað við það,
að verðið væri ákveðið i sam-
ræmi við landbúnaðarvísitöl-
una?
Allar likur eru til, að svo
yrði ekki. Að vísu er því oft
lialdið fram, að kostnaður
bænda hafi hækkað langt. um
meira en hækkun Dagsbrúnar-
kaupsins nqmur. En athugum
þetta dálitið nánar.
Eftir þeim niðurstöðum bú-
reikninganna, sem Guðmundur
Jónsson á Hvanneyri, forstöðu-
maður búreikningaskrifstof-
unnar, hefir birt undanfarið í
blöðunun/, er langstærsti kostn-
aðarliðurinn i reikningi meðal-
bús kaupgjaldið (ca. 80%). Þar
af er vinna bóndans sjálfs og
skylduliðs lians mikill meiri-
paftur. Þessi liður ætti sam-
kvæmt framansögðu að hækka
í sama lilutfalli og Dagshrúnar-
kaupið. Aðkeypti vinnukraftur-
inn kann að hafa hækkað hlut-
fallslega "meira en kaup verka-
manna í kaupstöðum, en hann
er að eins lítill hluti af kostnaði
bóndans. Þá eru tilbúinn áburð-
ur og fóðurbætir, sem hvoru-
tveggja hefir verið haldið niðri
af ríkisvaldinu og því hækkað
minna en Dagsbrúnarkaupið.
Þá vaxtagreiðslur, sem ekkert
hafa hækkað, eða beinlínis
lækkað. Þeir liðir, sem þá eru
þýða engar slcynsamlegar til-
lögur.
Þorgeir goði á Ljósavatni
sagði á alþingi árið 1000: „Ef
sundur er skipt lögunum, er
sundurskipt friðinum, og má
eigi við það búa.“
Þjóðin er sundruð, og hefir
verið unnið ósleitilega að því í
mörg ár.
Harðvitugir flolckar Iialda sín
þirig, og skora á alþing, að gera
þetta eða hitt fyrir sinn flokk,
án alls tillits til alþjóðarhags,
og verða því sífeld Hjaðninga-
vig.
eftir, eru svo óverulegir, að
þeir skipta ekki teljandi máli
fyrir útkomuna.
Það verður því að telja mjög
ósennilegt, að afurðaverðið yrði
hærra, þótt það væri ákveðið
samkvæmt landbúnaðarvisitöl-
unni, lieldur eftir framan-
greindri reglu.
❖
Það getur verið, að einhverjir
eigi erfitt með að átta sig á þvi,
sem sagt er hér að framan. Til
þess að útskýra það nákvæm-
lega þyrfti lengra mál, en nið-
urstaðftn er þessi: j
Ef ákveðið væri sanngjarnt
hlutfall inilli afurðaverðs og
kaupgjalds, miðað við núver-
andi aðstæður, mætti lækka
vísitöluna allt að 30 stigum, án
útgjalda fyrir ríkissjóð og án
þess að verðlagsuppbót laun-
þega lækki, nema í sama lilut-
falli og dýrtíðin lækkar.
Þess vegna: ef/fást á lieilgrigð
lausn á dýrtiðarmálunum, þá
verður afurðaverðið að lækka.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN?
Frh. af 4. siðu.
þótt hann hefði getað komið
henni fyrir í einum dálki í stað
fimm. Um grein Kr. Tlior. seg-
ir hann m. a.:
„Greinarhöfundur getur þess, að
amerísku hermennirnir telji, í
bréfum sínum og samtölum, íslend
inga nasista, kaldlynda og skiln-
ingslausa. Höf. tefur þetta mjög
ill farið, sem von er. En ég spyr:
Eru þetta hróplegri ósannindi en
þegar sagt er ®g ritað um fjarlæg
lönd, af mönnum, sem hér hafa
dvalið, að íslendingar séu Eskimó-
ar, búi í snjóhúsum á vetrum, klæð
ist selskinnsíötum og lifi mest á
selakjöti? Eg . held, að hvort
tveggja sé jafn heimskulegt og —
kuldalegt. Sumir hafa gaman af
að kitla eyru annarra með þvætt-
ingi, sem enga stoð á í veruleik-
‘ anum. Frá fornu fari hafa íslend-
ingar mátt ■'sætta sig við, að ýmis
konar ranghermi og ósannindi
væru borin út um land og þjóð.
Slíkt er auðvitað leiðinlegt og get-
ur verið hættulegt. En ætli við
verðum ekki sömu kaldlyndu stein
gervingarnir, þótt við reynum að
ganga feti framar almennri kur-
teisi í sambúðinni við setuliðið.
Greinarhöfundur getur þess, að
íslendingar hafi oft áður haft sam-
tök um að bjóða útlendingum á
heimili sín. Mig undrar, að höf.
skuli vitna í það. Það er reginmun-
ur, hvort tekinn er tiltölulega
fámennur hópur menntaðra útlend
inga, sem aðeins dvelja skamma
hríð, eða menn, sem eru lítið færri
en íslendingar og sem ætla má,
að séu , ekki allir siðfáguð prúð-
menni.
Þá getur greinarhöfundur þess,
að amerísku hermönnunum verði
stundum hverft við það orðbragð,
sem íslenzku stúlkurnar, er þeir
umgangast, láta sér um munn
fara, en getur þess um leið og vitn-
ar í ameríska blaðagrein, að það
sé hermönnunum að kenna. En
greinarhöf. virðist ekki sjá neitt
athugavert við að opna heimilin
fyrir svipuðum áhrifum. íslend-
ingum almennt, ekki síst börnum
og unglingum, á að stofna í þá
hættu að læra orðbragð, siðu og
Þannig á að „fljóta sofandi
að feigðarósi.“
Eg býst við, að þessar tillög-
ur og athugasemdir mínar,
verði að engu hafðar, en þær
verða lesnar með athygli.
Ég ætla svo að setja, sem út-
gönguvers, erindið eftir B.
Thorarensen:
En megnirðu ei börn þín frá
vondu að vara,
og vesöld með ódygðum þróast
þeim hjá,
af/tur í legið þitt forna að fara
föðurland
áttu, og hníga í sjá.
20.—.3.—’43
Miðvikudagur 24. marz 1943.
háttu, sem Ameríkumönnum sjálf-
um hrýs hugur við. Þótt íslenzk
menning sé, ef til Vill, á eftir tím-
anum að sumu leyti, vilja Islend-
ingar aldrei skipta á henni og sora
erlendrar menningar. Það skal fús-
lega játað, að amerísk áhrif geta
verið íslendingum æskileg, en þau
eru líka, stundum stórhættuleg“.
Illmælginni um nazisma-
hneigð okkar íslendinga verður
að kappkosta að hnekkja. Það
væri ekki óeðlilegt, þótt ame-
ríkska hérmenn langi tíl að
lumbra á okkur, ef þeir líta svo
á, að við séum allir forhertir
nazistar, af þeirri ástæðu einni
saman, að við treystum okkur
ekki til að „skipuleggja“ heim-
boð tugþúsunda hers á hin fáu-
heimili okkar. Þess vegna væri
full þörf á opinberri landkynn-
ingu meðal hersins, svo að fá-
ránlegar hugmyndir um okkur
festi ekki rætur á meðal þeirra.
HANNES Á HORNINU
Frh. af 5. síðu.
komið hefir fram í þessum dýrtíð-
armálum er komið frá Alþýðu-
flokknum, að borga niður dýrtíð-
ina með þeim peningum, sem
hafa orðið til þess að skapa dýr-
tíð í landinu.“ Og ég er sammála
þessu. En öngþýeitið á alþingi er
allt af því að ékki er hægt að
koma sér saman um það, hvernig
eigi að leysa dýrtíðarmálin. Með-
al annarra orða, hvað hefir þjóð-
in grætt á fjölgun kommúnista á
alþingi? — Hefir verkalýðurinn
grætt á því? Hefir þjóðin grætt á
því? Hver hefir grætt á því fjár-
hagslega eða siðferðilega?
„VEISTU ÞAГ, sagði einn
vina minna nýlega við mig, „að
síðan um áramót hefir öll verzlun
dregist saman, svo að hún hefir
ekki verið jafnlítil síðan fyrir
stríð? Heldur þú, að þetta stafi af
peningaleysi hjá fólkinu eða at-
vinnuleysi? Nei. Þetta stafar af
ótta og þessi ótti mun fara ört vax
andi. Fólkið er haldið gífurlegum
ótta , við atvinnuleysið, við , að
missa það, sem það hefir aflað,
við að komast aftur í sömu sjálf-
helduna og það var í fyrir stríð.“
„VEISTÚ, að nú hlaðast upp
vöriibirgðir hjá ýmsum fyrir-
tækjum. Að vísu hafa ýmsir t. d.
iðnaðarmenn verið að afgreiða
pantanir, sem gerðar voru áður
meðan alliir vildu kaupa allt. En
fólk er hætt að gera pantanir. Eg
hygg t. d. að húsgagnaiðnaðurinn
fari að minnka ört og að hús-
gagnasmiðir fari að sjá fram á
stöðvun. Hefirðu tekið eftir því
hversu mjög ýmis konar fatnaður
er auglýstur nú? Fólk mun ekki
þurfa að bíða jafnlengi og áður
eftir því að fá föt.“
„FÓLK VILL EKKI henda fé
sínu nú af því að það heldur að
nú fari allt lækkandi og ég hygg,
að það reikni ekki skakkt, annað
hvort verður að stöðva verðbólg-
una á Skipulagðan hátt, eða hún
lækkar sig sjálf með hruni og
vandræðum.“
„VEISTU ÞAÐ, að menn fá
sama og enga vexti af peningum
sínum? Hvaða áhrif heldurðu að
það hafi? Menn reyna að ávaxta fé
sitt. Og hvernig? Þeir reyna að
stofna fyrirtæki, alls konar fyrir-
tæki. Hver heldurðu að útkoman
verði? Fyrirtækin reyna að drepa
hvert annað. Það eru nú að rísa
upp fyrirtæki, sem lagðar hafa
verið í milljónir. Þetta eru ekki
framleiðslufyrirtæki. En þau
verða þó að byggja framtíð sína á
því að hin raunverulega fram-
leiðsla til lands og sjávar geti
haldið áfram. En það verður ekki
hægt með því, sem nú fram vind-
ur. Fyrirtækin hrynja því hvert af
öðru. Þau drepa hvert annað. Og
atvinnuleysið vex.‘‘
EG FÓR AÐ HUGSA um það,
hvað þáð væri undarlegt, að allir
virðast vita að hverju stefnir, og
þó er ekkert gert!
Hannes á horninu.