Alþýðublaðið - 21.07.1943, Blaðsíða 6

6
ALÞYÐUBLADIÐ
Miðvikudagur 21. júií 1943.
Beykjavik - Þingvellir
eftirleiðis verða daglega [ferðtr
tilnÞingvalla.
Frá Reykjavík ki. 11 árdegis.
Frá Þingvöllum kl. 5 síðdegis.
BifreiðastSð Steindórs.
^______
Akureyrarfðr knatt-
spyrnufélagsins Fram.
Tvð 400 ára afmæli.
Frh. af 5. sí&u.
EINS og kunnugt er fór
knattspyrnufélagjð Fram
í knattspyrnuheimsókn til Ak-
ureyrar í þessum mánuði, í
boði Í.R.A.
Lagt var af stað héðan frá
Reykjavík 9. júlí s.l. og komið
aftur heim 19. s. m. Staðið var
við á Akureyri í 8 daga.
Samkvæmt frásögn Ragnars
Lárussonar, en hann var farar-
stjóri Fram í leiðangri þessum,
gekk för þessi mjög að óskum.
Alls keppti Fram 4 kappleiki
á Akureyri, 3 við úrvalslið og
1 við K.A.
Sama kvöldið og Framarar
komu norður sátu þeir boð
Í.R.A. þar sem þeir voru boðn-
ir velkomnir til Akureyrar.
Gististaður var þeim fenginn í
barnaskólanum, . en borðuðu í
húsi Verzlunarmannafélagsins.
Að kvöldi næsta dags fór svo
fram fyrsti kappleikurinn og
var hann við úrvalslið. Fóru
'svo leikar að jafntefli varð 1:1.
Næsti leikur fór fram mánu-
daginn 12. júlí og var milli K.
A. og Fram og lauk honum með
jafntefli 1:1 eins og þeim
fyrsta. Að þeim leik loknum
hélt K.A. samsæti fyrir Fram.
Hinn 14. júlí var svo enn
leikur við úrvalslið, sem lauk
með sigri Fram 6:0. Skoraði
Fram öll mörkin í seinni hálf-
leik. Síðasti leikur Fram á Ak-
ureyri var svo á föstudags-
kvöldið 16. júlí og við úrvalslið
á ný og lauk honum með sigri
Fram 3:2.
Milli þess sem kappleikirnir
fóru fram, var tækifærið notað
til þess að ferðast um nágrenni
Akureyrar og víðar.
Meðal annars var farið í boði
I.R.A. í Vaglaskóg og að Mý-
vatni og þótti sunnanmönnum
mikið til koma um náttúrufeg-
urð norður þar, enda allheppn-
ir með veður.
í Mývatnsförinni var hádeg-
isverður snæddur að Reykja-
hlíð og fóru þar fram ræðuhöld
undir borðum. Það var við það
tækifæri, sem Guðmundur Sig-
urjónsson fyrrv. Olympíufari,
en hann fór með flokki Fram
sem nuddari, kvaddi sér nljóðs
og afhenti form. ungm.fél.
„Mývetningi“ veglegan farand-
bikar, sem keppa skal um í ísl.
glímu þar í sveitinni næstu 25
ár. í þessari för var og numið
staðar við Arnarvatn, þar sem
skáldið og bóndinn Sigurður
Jónsson býr og sungið „Bless-
uð sértu, sveitin mín“ og skáld-
ið hyllt.
Þá var og farið út að Möðru-
völlum, þeim fornfræga mennta
stað, og Hjalteyri og víðar um
Eyjafjörð.
Hinn 17. júlí var svo Fram
haldið kveðjusamsæti, þar sem
mættir voru allir knattspyrnu-
menn Akureyrar og forustu-
menn knattspynrumálanna
norður þar. I samsæti þessu
voru margar ræður haldnar og
skipzt á gjöfum. Meðal annars
afhentu knattspyrnumenn frá
Akureyri, er þátt tóku í ís-
landsmótinu í sumar, Fram
forkunnarfagra litaða ljós-
mynd f Akureyri, en þeir voru
gestir Fram á íslandsmótinu.
Þá gaf Í.R.A. hverjum norður-
fara Fram pappírshníf úr
hreindýrshorni og var grafið á
þá Í.R.A. 1943 og nafn eiganda.
Gripir þessir eru hin mesta
gersemi.
Þá afhenti Fram hvoru fé-
laganna fyrir sig, K.A. og Þór,
málverk af Þingvöllum og auk
þess Í.R.A. fagran silfurbikar
til knattspyrnukeppni í Norð-
lendingafjórðungi, og fylgja
þau rök grip þessum, að hann
verður að vinnast 3 sinnum í
röð eða 5 sinnum alls til þess
að hljótast til fullrar eignar.
— Að lokum, sagði farar-
stjórinn, — vil ég svo leggja
ríka áherzlu á hinar framúr-
skarandi móttökur, sem« við
Framarar urðum aðnjótandi og
senda mínar beztu þakkir og
félaga minna til allra hinna
mörgu knattspyrnuvina okkar
á Akureyri, bæði þeirra, sem
kepptu við okkur og allra ann-
arra forystumanna um þessi
mál á Akureyri, sem allir lögð-
ust á eitt um að gera okkur för
þessa sem skemmtilegasta og
bezta á allan hátt. Það er eng-
um vafa undirorpið að slíkar
ferðir sem þessar eru til hins
mesta gagns fyrir íþróttina í
heild og alla þátttakendur.
Menn kynnast nýjum félögum
og rifja upp gömul kynni, læra
hverjir af öðrum og útkoman
verður: aukin áhrif knatt-
spyrnuíþróttarinnar og vin-
sældir meðal áhorfendanna og
að því viljum við einmitt vinna.
Ebé.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN?
(Frh. af 4. síðu.)
að þekkja sína bandamenn
sjálfstæðismálinu. En segja
kommúnistar ekki með sama
rétti eins og Vísir, sem talar
um að austrænn roði leiki um
bláan lit íslenzka fánans, sem
kommúnistar tjalda, að vest-
rænn roði sé á íslenzka fánan-
um, sem Vísir tjaldar? Þannig
ganga klögumálin á víxl meðal
sjálfstæðishetjanna í samfylk-
ingunni!
Rottn- og
mAsagildrur
fyrirliggjandl
HéðiBshðfðl h.f.
Aðal8træti 6 B. Sími 4958.
AUGLÝSIÐ í Alþýðublaðinu.
sólinni að nema staðar, og eftir
skipun hans fór jörðin að snú-
ast.“ Hann færði sönnur á, að
sólin væri hinn sanni miðdepill
sólkerfisins og að jörðin væri
reikistjarna, sem snerist kring-
um hana. Þó að heimsskoðun
Kcpernicusar -væri miklu ein-
faldari en heimsskoðun Ptole-
maiusar, þá var hún samt full-
flókin. Til dæmis áleit Koperni-
cus, að farbrautir himintungl-
anna væru réttir hringar. Og af
því að hann vissi af athugunum,
að reikistjörnurnar fóru ekki
eftir þessum hringbrautum
kringum sólina, þá varð hann
að halda sér við hugmyndirnar
um aukahringana. En hann
fækkaði þeim að verulegum
mun.
Kopernicus hratt af stað bylt-
ingu í hugsun samtíðar sinnar.
Heimkynni mannsins, jörðin,
var ekki lengur miðdepiíl sól-
kerfisins. Og fyrst jörðin var
byggð lifandi verum, hvers
vegna gætu þá ekki aðrar reiki-
stjörnur verið það líka? Menn
voru ekki fljótir að geri sér
grein fyrir, hvílíku stórvirki
Kopernicus hafði áorkað. Það
starf beið Galileos, Tycho Bra-
he, Keplers og Newtons, að
halda því áfram að leiða í ljós
hina dásamlegu leyndardóma
sólkerfisins.
Vissulega er það kaldhæðni
örlaganna, að bók Kopernicus-
ar, sem tileinkuð var Páli III.
páfa, skyldi vera bannfærð af
páfavöldunum í meira en tvö
hundruð ár. Bannið var sett á
hana árið 16ll6, eftir að Golileo
hafði sýnt fram á, að ályktanir
höfundarins væru réttar. En það
er ekki síður kaldhæðni örlag-
anna, að Kopernicusi auðnaðist
aldrei að sjá bók sína, eftir að
hún var prentuð. Hann var æ-
tíð tregur til þess að koma nið-
urstöðum sínum á framfæri, og
dróst það því, að bókin yrði
gefin út. Og það var eingÖngu
vegna tilmæla Rheticusar, nem-
anda síns-, að hann sendi hand-
rit sitt í prentsmiðju. Þegar
hann lá lamaður á banabeði sín-
um, var honum fengin bókin í
hendur, nokkrum klukkustund-
um áður en hann andaðist, 24.
maí 1543.
♦ '
Þá komum við að öðrum
brautryðjanda náttúruvísind-
anna, Vesaliusi. Hann er fædd-
ur í Briissel síðasta dag ársins
1514. Faðir hans var lyfjafræð-
ingur Karls V., eins mesta þjóð-
höfðingja í Evrópu á 16. öld.
Móðir hans, sem í jómfrúdómi
sínum hét Crabbe, mun hafa
verið af enskum ættum. Bæði
sem skóladrengur og stúdent í
Louvain hafði Vesalius mikinn
áhuga á byggingu líkama dýra
og manna. Hann stalst til að
kryfja þau dýr. sem hann náði
til. Arið 1533 fór hann til París-
ar til þess að nema læknisfræaði
undir handleiðslu Jakobs Syl-
vius og Johanns Guinterius,
sem þá voru frægustu lækna-
kennarar í Vestur-Evrópu. Báð-
ir þessir menn aðhylltust kenn-
ingar Galens.
Þessi Galen var samtímamað-
ur Ptoimaiusar. Skoðanir hans
höfðu verið í heiðri hafðar í
læknaskólum Evrópu um fjórt-
án aldir. Gaen átti Hippocrates,
einum merkasta manni í sögu
læknavísindanna, mikið upp að
inna. En sjálfur gerði hann
skarplegar athuganir og merk-
ar tilraunir. Hann þokaði lækn-
isfræðilegri þekkingu talsvert
áleiðis. En andi tímanna var
honum og skoðanabræðrum
hans móthverfur. Kirkjan
kenndi, að mannslíkaminn væri
heilagur og lagði blátt bann við
krufningu. Því var þekking
Galens á líffærum aðallega
fengin með rannsókn á líköm-
um svína og apa. Leonardo da
Vinci fékkst við að kryfja
mannalíkami og gerði furðu-
3ega nákvæma uppdrætti af
liffærum. En hann vav á andan
samtið sinni. Og það féll i hlut
Vesaliusai að hrafia við erfða-
kenr.ingum Galens fylgi-
fiska hans með útgáfu hinnar
frægu bókar sinnar De corporis
humani fabrica (Um byggingu
mannslíkamans).
Eftir að Vesalius hafði lokið
námi sínu í París, lagði hann
leið sína til Ítalíu. Hann stund-
aði nám í Feneyjum. (Til gam-
ans skal þess getið, að hann var
þar skólabróðir Ignatius Loy-
ola, þess, er stofnaði jesúíta-
regluna.) og síðar í Padua. Árið
1537, tæplega tuttugu og fjögra
ára að aldri, var hann skipaður
prófessor í líffærafræði og
skurðlæknisfræðí við síðar-
nefndan háskóla. Frá öndverðu
hafði hann stefnt að einu marki,
að þekkja starfsemi mannslík-
amans. Hann gekk þess ekki
dulinn, að fyrst yrði hann að
afla sér nákvæmrar þekkingar
á byggingu hans. Hann varð sér
úti um lík hjá böðlum borgar-
innar. Stundum keypti hann
þau hjá líkræningjum. Stú-
dentunum til mikillar undrun-
ar krufði hann þau sjálfur, en
það höfðu prófessorar hingað til
látið aðstoðarmenn, sem lítið
skyn báru á, hvað þeir voru að
gera, annast um. Stúdentarnir
þyrptust að fyrirlestrum hans.
Þeir voru heillaðir af nýjung-
um þeim, sem hann flutti þeim.
Árið 1543 gaf hann út ár-
angur rannsókna sinna í bók-
inni De corporis humani fab-
rica. Hann gerði sér allt far um
að gera bókina sem bezt úr
garði og valdi fyrir hana bezta
pappír og letur, sem völ var á.
Og tréskurðarmyndirnar, sem
dregnar voru af vini hans, van
Calcar, voru fagrar og nákvæm
ar. En Vesalius hafði gengið
feti of langt, — eða svo er að
sjá af því, hvernig samtíðar-
menn hans tóku bókinni. Gamli
kennarinn hans, Sylvius, kall-
aði hann vitfirring. Allir fylgis-
menn Galens urðu óðir og upp-
vægir gegn honum. í reiðikasti
fleygði Vesalius á eld óprent-
uðum athugasemdum um Galen
og nokkrum handritum öðrum.
Og þegar honum var ljóst, að
hann var úrkula vonar um að
vinna bug á óvildinni, sem hann
hafði bakað sér, lagði hann
niður kennslustörf sín og gerð-
ist heimilislæknir Karls V.
Ævi hans varð ekki viðburða-
rík eftir þetta. Þó að ungir
læknar litu enn þá á hann sem
foringja sinn, var hann hirð-
læknir það, sem eftir var ævi
hans. Hann dó úr hitasótt í
Zante árið 1564 í pílagrímsför
til Landsins helga. Það var
sviplegur endir á vænlegum
ferli manns. En hann var á
góðri leið með að kollvarpa
hleypidómunum, og kenningar
hans, sem eftirmenn hans í
Padua héldu á lofti, örvuðu
til dáða Bretann William Har-
vey, sem uppgötvaði hringrás
blóðsins og olli með því alda-
hvörfum í læknisfræðinni,
byggðri á vísindalegum til-
raunum.
Við dáum Kopernicus og Ve-
salius sem brautryðjendur nátt-
úruvísindanna. Mörg sannindi
voru þeim hulin. En menn
fylltust kjarki af hinni hug-
djörfu árás þeirra á hleypidóm-
ana. Og þeir sóttu fram til
nýrra sigra á vísindavelli
stjörnufræðinnar og læknis-
fræðinnar með fordæmi þeirra.
sem hvatningu og þekkingu
þeirra í veganesti.

„Hrímfaxi“
Tökum á móti flutningi til
eftirgreindra hafna í dag,
miðvikudag: Norðurfjörður,
Djúpavík, Hólmavík, Drangs
nes, Óspakseyri, Borðeyri,
Hvammstanga, Blönduós,
Skagaströnd, Sauðárkrókur,
Hofsós, Haganesvík, Húsa-
vík Kópasker, Raufarhöfn,
Þórshöfn.
SVinnuföt! \
$ J
J Samfesíingar, s
j Slöppar, \
\ Skyrtur. \
\ Veítliugar.
J j
Grettisgötu 57.
Johnson’s
Clo«Coat
(sjálf- gljáandi),
jvpmiwr
HANNES Á HORNINU
Frh. af 5. síðu.
í hvaða flokki haldið þið að hann
myndi vera?
MÉR ÞÆXTI DÁLÍTIÐ GAM-
AN að því að fá bréf frá ykkur
um þetta með getgátum ykkar um
það, í hvaða flokki slíkur maður
væri að Öllum líkindum. Eg ætla
svo að taka það saman og geyma
hjá mér til þess að sjá hvað þið
getið haft gott nef fyrir aðferðum
flokkanna og félagsmanna þeirra
í opinberri stjórnmálabaráttu. —
Maður veit nefnilega aldrei hvað
fyrir kann að koma.
„DAGSBRÚNARMAÐUR“ rit-
ar mér á þessa leið: „Mikið eigum
við Dagsbrúnarmennirnir gott að
vera komnir undir stjórn komm-
únistanna. Það er ekki aldeilis að
nú sé sofið á verðinum um hags-
munamál okkar, að ég tali nú ekki
um það, að við séum sviknir í bak
og fyrir, eins og þegar Alþýðu-
flokksmennirnir stjórnuðu félag-
inu. Nú heyrist aldrei slíkt nefnt.
Allt sem gerist, er vbg vbg vbgg?
Allt, sem gert er, er alveg dásam-
legt, líka það, sem alls ekki er
gert.“
„MER ÞYKIR VÆNT um það,
að samningunum var ekki sagt
upp. Hvað á maður eiginlega að
gera við betri bjlör? Kommúnist-
arnir skilja vel kjör okkar. Það er
alveg rétt hjá þeim: Ef við hefðum
t. d. fengið einhverjar kjarabætur
á þessum veltutímum, þá hefðum
við bara orðið burgeisar og kann
ske hætt að tylla undir kommana.
Þeir eru naskir á smámunma, —
skammirnar.“
Hannes á horninu.