Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 05.01.1936, Síða 1
SUNNUDAGSBLAÐ
ALÞÝÐUBLAÐSINS
III. ÁRGANGUR SUNNUDAGINN 5. JAN. 1936. 1. TÖLUBLAÐ
Masaryk, frelsisforseti Tékkoslovakiu.
T^ÁIR þjóðhöfðingjar hafa frem-
ur verðskuldað hvíldina en
Mazaryik, forseti Tékkóslóvakíu,
er hann lét af embætti áttatíu og
fimm ára gamall, eftir að hafa
haldið landi sínu sem grænum ó-
asa stjómmálalegs frelsis um-
luktum eyðimörk einveldisríkja á
alla vegu.
Það er þegar alkunna, að hann
var þolinmóður, ákveðinn og hug-
saikkur, er hann náði því að verðái
forseti lýðveldisins, og árin, sem
iiðin eru síðan, hafa sýnt það, að
hann er einnig hinn slyngasti
stjómmálamaður.
I æslku var hann fátækur ein-
stæðingur, og gerðist járnsmiður.
!En hann las i öllum frístundum
sínum og varð kennari. Síðar,
fiftir milkla baráttu og vinnu,
(hlaut hann doktorsnafnbót íbeim-
speki. Þessi inafnbót varð til þess,
að hann var gerður að prófessor
við hinn nýstofnaða háskóla í
Prag 32 ára gamall.
Ár eftir ár gaf hann út bækuif
Bim heimspekileg efni, auk tíma-
lits, er liann gaf út. E.n það, sem,
veitti honum yfirl)iirði yfir sam-
kennara sína, var einkum tvent.
Hann var framúrs'karandi kenn-
arí, sem örvaði nemendur sína til
sdáða, auk þess sem hann vai’
hinn mikli spámaður stjórnmála-
legs réttlætis.
Það voru þessir eiginleikar,
sem opnuðu honum veg inn á
þingið í Vínarborg, og það voru
líka þessir eiginleikar, sem hvöttu
hann til hinna frægu afskifta hans
af Hilsner morðmálinu, og það
voru þessir eiginleikar, sem
leiddu hann út i árásina á þýzku
þjóðernislkúg*unina í Aiusturríki.
Á árunum eftir 1890 var hann
þegar orðinn leiðandi maður tékk-
tnesku þjóðernishreyfingarinnar.
•Hann hafði fundið sál þjóðar
sínnar, og það, sem hún var að
leita að, var einungis form til
að klæðast í.
Heimsstyrjöldin veitti honum
tækifæríð, en stjórnmálahugsjón-
ir hans fóru í bága við hagsmuni
Austurríkis. Af þessum orsökum
varð hann að leita öryggis í út-
tegð. Á ferðum sínum kom hann
tiil Englands, þar sem hann var
gerður að prófessor.
í Elnglandi skipulagði hann, á-
samt lærisveini sínum dr. Benes,
inguna- Hann segir frá því sjálfur
á töfrandi blaðsíðum, hvernig
þessi rómantíski draumur varð að
veruleika. Það voru erviðir dag-
ar og stundum virtist öll vor, úti.
Það var i þessum viðburði, að
evrópisikir stjórnmálamenn sáu,
að draumsjón og raunveruleiki
gátu farið saman.
Að stofna frjálslynt ríki í póli-
tisku loftslagi1 Versala er einn af
tveimur eða þremur pólitísku við-
burðunum, sem nnest ber á í ®ög!u
stjórnmálanna eftir stríð.
Masaryk er einn af þeim miklu
draumsjónamönnum, sem hefir
haft hæfileikann til þess að gera
draum sinn að verulei'ka.
Það var ekki nema eðlilegt, að
hann yrði fyrsti forseti hins nýja
lýðveldis. En það var ekki aiuð-
velt verk. Það varð að skapa
venjur og mörgum þurfti ráð að
gefa. Auðvitað urðu mörg mis-
tök, en engum blandast hugur um
það, að þjóðfélagsbygging Masa-
ryiks sé traustbygð frá grunni.
Tékkóslóvakía hefir orðið und-
ir stjóm hans ekki einungis sjálf-
stætt rífkii, hieldur einnig hæli
flóttamanna. Menn af öllum þjóð-
um flýja þangað, til þess að
sleppa vi'ð begningu fyrir póli-
tískar sakir eða önnur afbrot.
Engin önnur þjóð hiefir haft
mieiri siðferðileg áhrif í Genf í
kóslóvakar ieru þjóð, sem er mik-
ils virt meðal allra annara þjóða,
og löggjöf þieirra stendur jafn-
fætis löggjöf Viestur-Evrópu-þjóðþ
anna.
Síðan Hitler komst til valda,
hiefir verið reynt að boða nazist-
iska trú mieðal Tékkóslóvaka. En
það hefir einungis borið þann ár-
angur, að þjóðin er álkveðin í því,
að leita ekki hælis í fjárhagsleg-
um örðuglteikum undir yglibrún
fasismans.
Það er nefnilega raunvemleiki,
að Masaryk hiefir alið þjóð sína
upp í því, að lifa samkvæmt
stjórnmálalegu frelsi, og ekki ein-
ungis það, heldur, ef þörf krefur,
deyja fyrir frelsið.
Það eru óhrakin sannindi, að
Masaryk hefir alið þjóð sina upp
í því, að lifa eins og siðuðu fólki
sæmir. Kosningalöggjöfin er mjög
rúm, mentunin veitir góð þjóðfé-
lagsteg skilyrði, þar er málfrelsi,
félagsfrelsi og fundafrelsi, og þar
er lökbert þjóðernisofstæki.
Það eru ekki til menn í Tékkó-
slóvakíu, sem láta sig dreyma
um takmörkun lýðræðisins, meðal
oólitískra lærisveina Masaryks.
Einræði er þeim framandi orð,
sem þeim kemur ekki við.
Og maðurinn, sem þessu hefir
komið í kring, hefir reynst sem
stjórnmálamaður það sama og
hann reyndist sem prófessor. Víö-
lesinn maður, án smámunasemi
hins lærða, virtur af allri veröld-
inni, og er þó blátt áfram og al-
úðlegur maður.
Hann les ljóð og skáldsögur
ennþá, eins og fyrír sextíu árum
síðan, og Skemtanir hans ern
gamaldags. Hann hefir gaman af
að fá sér gönguferð eða reiðtúr.
Ást hans á frelsinu hefir ekki
dofnað mieð aldrinum, «eða vissan
tum það, að einungis m«eð sjálf-
stjóm sé hægt að gera réttlætið
að raunveruteika.
Þrátt fyrir heimsfrægð hefir
hann 'ekki gleymt því, að hann er
af alþýðufólki kominn, hann hef-
ir lekki heldur gleymt því, að það
var alþýðan, sem fyrst s'kildi liug-
sjónir hans.
Hver er leyndardómurinn við
sigTa hans? Það er það, sem al-
nuent gengur undir nafninu „mik-
ill piersónuleikr. Það er vafa-
mál, hvort gáfur hans gera hann
ódauðlegan. Það, sem hann hefir
sagt og, skrifað «er að vísu frá-
bært, ietn þó mun það ekki nægja
til þess að gera hann ódauðlegan.
Það eru skapgerðarkostir hans,
sem fyrst og fremst gera hann að
mikilli persónu. Hann >er fram-
úrskarajrdi hugrakkur, óviðjafnan-
lega þolinmóður.
Framikoina hans á tímiabilinu
milli 1914—18 sýndi það, að hann
gat gleymt sjálfum sér í þjónustu
réttlætisins, og hann vissi, hvern-
ig hann átti að skapa virðingu
fyrir málstað sínum. Hann var
sjálfur hinn fæddi stjórnandi.
Slíkir menn eru fáir, en Jjað em
þieir, sem sagan getur um.
Masaryk gnæfir hátt meðal
stjórnmálamanna vorrar aldar, og
það er ekki hægt að segja um
hann, að hann hafi í stjórnmála-
baráttunni glatað neinum þeim
eiginleika, sem ménn óska einna
helzt að verða þektir af.
Hann hefir áunnið sér þakklæti
þjóðar sinnar, með þvi að skapa
heami frelsi, sem hann kenéh'
henni sjálfur að rneta.
sögu Þjóðabandalagsins, og Ték-
*
♦
V
w
♦
V
í
v
V
V
V
V
V
V
V
V
V
>;<
V
V
*
V
v
V
v
v
*
V
V
V
V
V
V
V
V
*
*
V
s
$
s
V
V
$
s
*
$
MASARYK.
►;< >t<
tékkóslóvakisku sjálfstæðishreyf-