Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 02.02.1936, Blaðsíða 6

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
Ekki fyrr GIl tim SGÍnðn. Eftir Sveinbjörn Sumarliðason.
FYRIR mörgum, mörgum
árum, rakst ég á dálítið
dularfulla og einkennilega smá-
sögu, sem hafði borist inn á
heimili mitt með einhverjum
farandsalanum. Ég man því
miður ekki eftir nafninu á þess-
ari sögu, því svo er mál með
vexti, að hún týndist rétt eftir
að ég var búinn að lesa hana.
Ég hefi leitað í öllum skúff-
um og skápum, sem fyrirfinn-
ast á heimili mínu, en án árang-
urs. Bezt gæti ég trúað því, að
krakkamir hafi rifið hana, er
þau voru oflítil til að kunna að
lesa, eða þá að konan mín hafi
lánað hana einhverjum kunn-
ingja sínum. Hún á svo hræði-
lega marga kunningja, en sú
saga verður vonandi aldrei
skrifuð. Að minsta kosti ekki
af mér.
Eins og ég hefi þegar tekið
fram, þá fjallaði þessi gamla
saga um einkennilegan atburð,
meira að segja mjög drama-
tískan. Höfundur hennar, sem
ég þekki ekki, byrjar að segja
frá því, að margt hafi gerst um
dimma óveðursnótt. Afi hans
t. d. var einu sinni á nætur-
ferðalagi. Hann gekk fram af
háum hamri og dó í þeirri ferð.
Bróðir hans hrökk einu sinni
upp úr fasta svefni bara til að
deyja. Læknirinn sagði, að
hjartað hefði bilað. Og hann
sjálfur, höfundurinn, sá fyrst
heimsins ljós um dimma nótt.
Amma gamla sagði honum, rétt
áður en hún dó, að þá nótt, er
hann hefði fæðst, hefðu heyrst
þung og óskeikul fótatök
frammi í göngunum. Hún bætti
því við, svona eins og til út-
skýringar, að það hafi verið
dauðinn. Hann hafi viljað líta
á hann, blessað nýfædda bam-
ið. Svo byrjar höfundurinn
söguna, að mig minnir á því, að
láta pilt og stúlku sitja saman
á grasbekk, hlið við hlið, eins
og tvö svöng börn, sem búin
eru að ganga lengi, og taka þá
fyrst upp nestisbitann sinn, til
þess að borða. Maður fær strax
að heyra, að þetta eru elskend-
ur. Þau höfðu fyrst séð hvort
annað á danzleik fyrir nokkr-
um dögum, og nú sátu þau
þama saman og kölluðu hvort
annað gælunöfnum. Annars
höfðu þau bæði verið skírð fyrir
langa löngu. Já, í nafni guðs,
föður, sonar og heilags anda.
Hét hann Hrafn og hún Svan-
hvít, og höfundinum fanst víst
ekkert út á þetta að setja, því
að hann lét þau halda þessum
nöfnum gegnum alla söguna.
Annars var saga Svanhvítar
hvorki löng né viðburðarík, því
að hún fyrirfór sér, þegar hún
var, að mig minnir, tæplega
tuttugu og tveggja ára gömul.
Höfundurinn segir í sögunni,
að hún hafi drakkið í sig dauð-
ann, með móðurmjólkinni. Hún
hafi verið eins og móðir hennar,
veik fyrir bæði meðlæti og mót-
læti, og svo hafi skaparinn bætt
gráu ofan á svart, með því að
láta hana bæði verða þunglynda
og draumlynda í eðli sínu. Ann-
ars segir höfundurinn, að aðal-
orsök fyrir dauða hennar hafi
verið sú, að Hrafn hafi reynst
henni ótrúr og marklaus í til-
hugalífinu. Meira að segja lýsir
hann því yfir við Svanhvíti, að
hann sé í þann veginn að ganga
í heilagt hjónaband með ein-
hverri Ólöfu, ég man því miður
ekki hvers dóttur.
Síðan lýsir höfundurinn all-
nákvæmlega síðustu nóttinni
hennar Svanhvítar. Síðustu og
dimmustu nóttinni hennar hér
á jörðu.
„Svanhvít flýtti sér niður að
sjónum. Það var engu líkara, en
að henni lægi lífið á, að deyja
sem fyrst. Hún nærri því hljóp
eftir götunni. Enginn maður
sást. Enginn átti samleið með
henni Svanhvíti, þessa nótt.
Sváfu nú annars allir? Jú, auð-
vitað. Enginn mannsaugu
mundu þola, að sjá slíka nótt
sem þessa. Þau myndu brenna
í hel af sorg. Æ! hvað alt var
sárt, sárt og autt, eins og þögn-
in í litla herberginu, eftir síð-
asta andvarpið, sem steig upp
frá sóttheitu og örmagna brjósti
mömmu hennar. Iss! iss! Átti
hún að hrópa og gera öllum
hverft við? Nei, það eina, sem
hún myndi vinna við það, væri
bara, að vera spurð höstum
rómi, hvert hún væri eiginlega
að fara. En það mátti enginn
fá að vita. Enginn, það var
leyndarmálið. Hennar eigið
leyndarmál, sem ekki mátti
komast upp fyrr en um seinan.
Og nú stóð hún á bryggjuend-
anum og horfði út í f jarskann,
eins og maður, sem er í lífs-
háska úti á sjó og reynir að sjá
einhvers staðar til lands.
Svo bærði hún varirnar, eins
og hún ætti von á kossi og kast-
aði sér fram af. Það heyrðist
skvampandi hljóð, og sjórinn
skaut upp smá-gáram, eins og
hann kveinkaði sér. Svo varð
alt blátt áfram og rólegt aftur,
eins og ekkert hefði í skorist
<«
Eitthvað á þessa leið lýsir
höfundurinn síðustu nóttinni
liennar Svanhvítar hér á jörð,
en svo heldur hann sögunni
áfram með morgninum. Þá er
sólin komin hátt upp á loft, og
Hrafn og Ólöf eru að gifta sig,
eftir öllum listarinnar reglum.
Þau era bæði innilega ham-
ingjusöm, og vita víst ekkert
um líkið, sem liggur í skjóli við
stóran og þarablautan fjöra-
stein. Nei, höfundurinn gefur
í skyn, að þau viti yfirleitt mjög
lítið. Enda er sjálfur brúðkaups-
dagurinn þeirra ekki ennþá lið-
inn. En hann líður . . .
Og svo kemur nóttin. Ein af
dimmu nóttunum í hinni gömlu
og hálfgleymdu sögu, sem ég
get hvergi fundið.
Höfundurinn skrifaði ekki um
venjulega brúðkaupsnótt ungra,
hamingjusamra hjóna. Nei, öðru
nær. Þessi gamla saga er eins
og högg að næturlagi á hrim-
aðan glugga. Eins og rödd úr
myrkrinu, sem gerir það enn
þá svartara og dularfyllra en
áður. Klukkan var um tvöleytið,
þegar Hrafn háttaði ofan í
rúmið þeirra, hvítt og svalt.
Brúðurin var eitthvað þreytt í
höfðinu, og gekk út á svalir
hússins, til þess að fá sér frískt
loft, áður en að hún færi líka
að hátta. Höfundurinn lýsir loft-
inu þannig, að það hafi verið
eins og rammasti draugagang-
ur. Þykka, svarta skýjaflóka
rak fyrir tunglið öðra hvora og
það dimmdi og birti á víxl. Það
var eins og svipbrigði á ein-
hverju andliti, sem manni var
ókunnugt og ógeðfelt.
Já, og svo þetta atvik, sem
höfundurinn lýsir:
„Brúðurin stóð í svefnher-
bergisdyrunum, og horfði með
starandi augnaráði á hjóna-
rúmið og Hrafn, sem beið þar
eftir henni. Hún kom ekki upp
nokkru orði. Átti hún að trúa
þessu? Þessu hræðilegasta af
öllu hræðilegu. I rúminu fyrir
ofan Hrafn lá stúlka, á að gizka
tuttugu og tveggja ára gömul,
en það undarlega var það, að
Hrafn virtist ekkert vita af
þessari stúlku, og hann blygð-
aðist sín meira að segja hreint
ekki neitt. En það var ekki nm
að villast. Stúlkan lá þarna fyr-
ir ofan hann, hún sá það skýrt
og greinilega. Hár hennar svart
Og vott, skar svo vel úr við
fölt andlitið og hvítan koddann.
Brúðurin fann kaldan svita slá
út um sig alla, þegar hún leit
í augu þessarar ókunnu, óvel-
komnu stúlku. Það var eitthvað
í þeim, sem logaði svo vovei-
lega .Var það blæðandi und?
Hárbeitt, hamslaus ósk, til
hamingju , og lífs, sem aldrei
rætist? Ekki frekar en sumir
draumar. Eða var það bara
hatur?
Hún skildi ekki þennan loga,
þetta blóðuga myrkur í augum
stúlkunnar, sem lá þama skýrt
og skorinort í hennar stað.
Og brúðurin fann alfc í einu
undarleg áhrif fara í gegn um
sig. Þau verkuðu eins og sár-
ustu vonbrigði, eftir ákafa til-
hlökkun, og fóra fyrir hjartað,
eins og óhamingjusöm ást. Hún
fann, að það dró úr henni allan
mátt, og henni flaug leifturhratt
1 hug, hvort að dauðinn sjálfur
væri nú að koma. Nú á sjálfa
brúðkaupsnóttina í lífi hennar.
Nei, hann mátti ekki koma nú.
Ekki koma! . . . Ekki koma'.
Og það greip hana alt í einu
hamslaus, óstýrilát og blind
hræðsla. Hræðsla við þessa
ókunnu stúlku í rúminu-
Hræðsla við dauðann og alt • •
. . alt. Ó, hvað hún var ein, al-
ein. Já, eina manneskjan á þess-
ari jörð. Þetta var einna líkast
þessum ofsafengna ótta, sem
hún fekk stundum, þegar hún
var lítil, og hljóp alein í myrkr-
inu á undan sínum eigin fóta-
tökum. En nú gat hún ekki
hlaupið lengur. Hún starði
augnablik, þöndum augum á
ókunnu stúlkuna í rúminu, og
hné svo með veiku andvarpi 1
ómegin á gólfið.“
Eitthvað á þessa leið, var lýS'
ing höfundarins á þessum und-
arlega atburði, og sagan segir.
að Hrafn hafi aldrei getað sann-
fært brúðina um sakleysi sitt>
og að enginn, hvorki karl ne
kona hafi verið í rúminu hj»
sér þessa nótt. Þetta hafi bara
hlotið að vera vitleysa, þreýta
og syfja í augunum á henni>
elskunni sinni, sem hann ákvað.
En höfundur sögunnar lætur
brúðina vera á annari skoðun.
Hún segir það upp í opið geðið
á Hrafni, að hann sé bæði fant-
ur og flagari. Og að hann sjálf-
ur, þetta tilfinngalausa kvikindi>
setti sig bara út, til þess að
leika sér að tilfinningum ann-
ara, og alt án ábyrgðar. Já>
höfundurinn lætur brúðina
sannarlega halda sínu striki.
En það strik endaði, því mið'